شعارسال: باوجود گذشت 113سال از پیروزی مشروطهخواهان و تشکیل نظام
پارلمانی، موضوع چند و چون مشارکت زنان در نظام تقنینیه کشور از مسائل جدی توسعه و
از جمله چالشهای مهم تعمیق مردمسالاری در ایران محسوب میشود. در حالی که برخی
از کشورها دیرتر و با فاصله زمانی قابل توجهی از ایران از سازوکار پارلمانی برای
اداره جامعه و در بدنه ساختار سیاسی بهره جستهاند؛ ولی در ارتباط با حضور زنان پیشرفتهای
بیشتری داشتهاند.
تنها ملاحظه کشورهای همسایه از افغانستان و عراق تا ترکیه و
ترکمنستان و تاجیکستان مؤید این ادعا است که فرایند نقشدهی به زنان در مجلس در ایران
چنانکه باید و شاید پیشرفتی نداشته است. با در نظر گرفتن چنین واقعیت تلخ و گزندهای،
کتاب «زنان و مشارکت سیاسی؛ واﮐﺎوی سیاست ﺣﻀﻮر زﻧﺎن در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرای اﺳﻼﻣﯽ» اثر دکتر
سیمین حاجیپور ساردویی تلاش دارد ضمن بازشناسی روشمند و متدولوژیک موضوع از بستر
جامعهشناسی سیاسی تاریخی و با بهرهگیری از تجربیات جهانی به چند و چون حضور زنان
در حیات نسبتا طولانی پارلمان در ایران پرداخته، با بهرهجستن از آمار و ارقام
اثبات کند که این حضور کمرنگ از جمله آسیبهای نظام پارلمانی در ایران محسوب میشود
که پیامدهای نامیمونی در حوزه وظایف پارلمانی نمایندگان مجلس خواهد داشت.
اگر وظایف
مجلس و مسئولیتهای نمایندگان برخاسته از آرای مردم را در سه عنصر «قانونگذاری»،
«نظارت» و «نمایندگی» معطوف بدانیم؛ تا موقعی که زنان سهم و جایگاه عادلانه و
منصفانهای از کرسیهای مجلس را به خود اختصاص ندهند و تا هنگامی که پارلمان بعضا
در قامتی مردانه ظاهر شود، تردیدهای جدی و تشکیکهای پرمناقشهای در هر یک از
مسئولیتها و ماموریتهای سهگانه پارلمان در ایران میتوان ابراز داشت که جز به
سر انگشتان تدبیر همه نیروهای اجتماعی در عرصه سیاستورزی ایرانی نمیتوان به این
روند خاتمه بخشید. کتاب «زنان و مشارکت سیاسی؛ واﮐﺎوی سیاست ﺣﻀﻮر زﻧﺎن در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرای
اﺳﻼﻣﯽ» با وضعیتسنجی و روندپژوهی مشارکت پارلمانی زنان، به انواع سهگانه نظامهای
پارلمانی اعم از اکثریتی، تناسبی و ترکیبی پرداخته، نظام سهمیهبندی را مورد نقد و
بررسی قرار میدهد. بهرهگیری از مطالعات نظری و از جمله جدیدترین و جدیترین
مباحث در ارتباط با مشارکت زنان نظیر ﻧظریه ﺗﻮده حیاتی، نظریه 30درصد، نظریه سقفهای
شیشهای، نظریه فمینیسم و بهویژه ارائه نظریه سیاست حضور موجب شده که نویسنده بتواند
مدل نظری ـ تحلیلی مبتنی بر آموزههای اسلامی ـ ایرانی، متناسب با جامعه ایران را
برای کمک به حلوفصل چالشهای ناشی از مشارکت پارلمانی زنان ارائه کند.
واقعیت آن
است که باوجود نقش بیبدیل نظام پارلمانی در ایران و با عطف توجه به ظرفیتها و
کارکردهای مثبت فراوان، بهویژه در نگاه کرونولوژیک به عملکرد بینظیر مجالس اول،
دوم، پنجم، چهاردهم و شانزدهم شورای ملی و دهگانه مجلس شورای اسلامی، نهاد
پارلمان در ایران در دفاع از حقوق ملت؛ ولی همچنان این نهاد نتوانسته در بطن و متن
خود به الزامات پذیرش رأی مردم و تمکین به عدالت جنسیتی و توزیع متناسب کرسیهای
پارلمانی روی خوش نشان دهد. سنت پارلمانی در ایران باوجود تجربه گرانسنگ خود
نتوانسته به چالش عدالت جنسیتی تن داده، سهمی متناسب برای زنان پیشبینی کند و از
این منظر قطعا منتقدان حق دارند اگر در نهادی که خود ناتوان از برقراری عدالت توزیعی
ـ جنسیتی از کرسیهای پارلمانی است، نسبت به عملکردها و مسئولیتهای سهگانه این
نهاد تشکیک کنند. بررسی آسیبشناسانه مشارکت زنان در مجلس یکی از مهمترین مباحث
کتاب «زنان و مشارکت سیاسی؛ واﮐﺎوی سیاست ﺣﻀﻮر زﻧﺎن در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرای اﺳﻼﻣﯽ» است که
بهصورت پیمایشی و کیفی به موانع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ساختاری و
روانشناختی مشارکت سیاسی ـ پارلمانی زنان پرداخته است. فرهنگ سیاسی، مدل مردانه سیاستورزی
ایرانی، تصور کثیفبودن عرصه سیاست و ضرورت اجتناب از آلودهشدن زنان به این حوزه،
تنگنظریهای سیاسی، عدم مشارکت لازم احزاب در نقشدهی به زنان در ساختار حزبی و
در فرایند مبارزات انتخاباتی، تاثیر نظام انتخاباتی، هزینههای سنگین مالی ورود به
فعالیتهای انتخاباتی، مسئولیتهای چندگانه زنان فراتر از مردان، عدم همکاری
نهادهای حوزه زنان، عدمخودباوری و دهها مورد دیگر برخی از موانعی است که در بخش
چهارم کتاب به آنها پرداخته شده است.
تمهید سیاست حضور زنان، بهمثابه شاهکلید مشارکت واقعی، رئال و از نزدیک و بلاواسطه کرسی نمایندگی توسط زنان اگرچه مورد تاکید این کتاب است؛ ولی استقرار این رویه و روند را تنها بر دوش دولت و نهاد قدرت در کشور و برگزارکنندگان انتخابات ندیده، بلکه عزم جدی دیگر کنشگران بهویژه نقش احزاب سیاسی، سازمانهای زنان و استراتژیستها و نهادهای مدنی در انتخاب، معرفی و حمایت از کاندیداهای زن در صدر لیستهای انتخاباتی، نه از باب تزئین آن لیستها را در این عرصه ذیمدخل میداند و بهصورت عملی تغییر در نگرشهای فرهنگی جامعه بهویژه زنان، توسعه سیاستگذاریها و تغییرات نهادی از طریق اصلاح نظام انتخاباتی و سهمیهبندی جنسیتی را پیشنهاد میکند. طراحی الگوهای نظری و مدلهای پژوهش متناسب با نیازهای جامعه و نظام پارلمانی ایران، تهیه و تنظیم حدود 20 نمودار و 50 جدول با کارکرد خلاصه ـ سادهسازی و فهمانمایی، ساماندهی بخشها، فصول ،گفتارها، تیترها و سوتیترهای جذاب، بخشی از تلاشهای نویسنده کتاب در ارائه و طراحی نوآورانه، جذاب و خلاقانه کتاب ارزیابی میشود که کتاب را به دایرهالمعارف مشارکت سیاسی زنان در ایران تبدیل کرده است و مطالعه آن به همه مخاطبان و خوانندگان، بهویژه جامعه سیاسی، فعالان حوزه زنان و دستاندرکاران سیاستگذاری و قانونگذاری کشور پیشنهاد میشود.
سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه آرمان امروز، تاریخ انتشار: 28اردیبهشت1398 ، کدخبر: 109792: www.armandaily.ir