شعار سال: دو و نیم میلیون نفر توریست سالیانه از عراق به ایران سفر می‌کنند که حدود یک‌میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار برای ایران ارزآوری دارند، با این حال عراق از روادید فرودگاهی ایران محروم است. انتظار می‌رود با اعطای این روادید، کمیت مسافران و ارز‌آوری در شرایط کنونی کشور راهگشا باشد.

مطابق آمارهای موجود و علی‌رغم ایران‌هراسی‌ها، همان‌طور که در جدول زیر نشان داده‌ شده آمار ورودی گردشگران خارجی در سه سال اخیر به میزان یک‌میلیون گردشگر افزایش‌ یافته است. از طرفی در پنج ‌ماهه نخست سال 97، بیش از یک‌سوم حجم ورودی گردشگران خارجی به ایران، گردشگران عراقی بوده‌اند. از طرفی عراق در صدر کشورهای مبدأ گردشگر به ایران است که هرسال بر تعداد آنها افزوده می‌شود. تعداد گردشگران کشورهای اروپایی با کاهشی محسوس در سال‌های اخیر همراه بوده است حتی گردشگران کشورهای حاشیه خلیج‌فارس ازجمله امارات نیز به میزان 50 درصد کاهش ‌یافته‌اند.

همین اهمیت گردشگری بود که سبب شد هیات‌وزیران 11 مهرماه سال 1394، ذیل تصویب طرح «افزایش اعتبار ویزای فرودگاهی برای گردشگران خارجی»، «روادید فرودگاهی 30روزه» با قابلیت تمدید 15 روز اضافی را تصویب کند. در شرایط فعلی اقتصاد ایران که دولت با محدودیت منابع ارزی مواجه است؛ باید دید آیا اعطای این مجوزهای فرودگاهی هدفمند و هوشمند و در راستای ارزآوری برای کشور بوده است یا خیر؟ همچنین بنابر اهمیت گردشگران عراقی باید دید که شهروندان عراقی با چه ‌انگیزه‌هایی به ایران سفر می‌کنند. (جدول شماره یک)

گردشگری مذهبی

شهرهای مذهبی قم و مشهد ازجمله مقاصد مهم گردشگران عراقی است. قرابت فرهنگی و ارزشی دو کشور ایران و عراق سبب شده ایران میزبان تقریبا دو میلیون زائر عراقی در سال باشد.

به گفته محمد محب‌خدایی، معاون گردشگری کشور با ورود هر گردشگر به ایران ۶۸۰ دلار به‌صورت مستقیم و ۱۳۴۰ دلار نیز به‌طور غیرمستقیم وارد کشور می‌شود که البته این 680 دلار به‌صورت متوسط است. گردشگران مذهبی روزانه چیزی بین 300 تا 500 دلار هزینه می‌کنند. در این زنجیره حتی اگر با اغماض فراوان ورود ارز غیرمستقیم هم نادیده گرفته شود؛ سالیانه چیزی حدود 600 میلیون دلار از ورود زوار عراقی عاید کشور می‌شود.

گردشگری سلامت

گردشگری سلامت جایگاه ویژه‌ای در صنعت گردشگری کشور دارد و به گفته هاشم‌زاده، رئیس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی: «تخمین زده می‌شود در سال 96 گردشگران سلامت خارجی حدود یک‌میلیارد و 200 میلیون دلار ارزآوری داشتند.»

هاشم‌زاده همچنین تصریح کرد: «گردشگران سلامت عمدتا از کشورهای افغانستان، عراق، آذربایجان، پاکستان و عمان هستند و از اروپا و آمریکا کمتر به ایران به‌عنوان گردشگر سلامت می‌آیند. اهمیت دوچندان این حوزه زمانی بیشتر رخ می‌نماید که به گفته رئیس انجمن توسعه خدمات گردشگری سلامت ایران: «هر گردشگر سلامت که وارد کشور می‌شود، حداقل سه‌برابر یک گردشگر ارزآوری دارد و دو برابر آنها شغل در کشور ایجاد می‌کند.»

در همین راستا دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق با اشاره به سفرهای درمانی مردم عراق به ایران تصریح کرد: «سالانه ۲۰۰ هزار نفر از کشور عراق برای درمان به کشور وارد می‌شوند که حدود ۷۰۰میلیون دلار ارزآوری خدمات پزشکی آن، برآورد می‌شود.»

سفرهای سیاحتی

یکی‌دیگر از ‌انگیزه‌های اصلی سفر عراقی‌ها به ایران، سفرهای سیاحتی است؛ ابتدا استان خوزستان و سپس استان‌های شمالی کشور.

سخنگوی اتحادیه سرمایه‌گذاران اقلیم کردستان عراق در گزارشی اعلام کرد که سفر شهروندان کرد عراقی به ایران در حال رکورد‌زدن است به‌نحوی ‌که در ماه گذشته (مردادماه 1397) تنها از یک دروازه مرزی (باشماق مریوان) 150هزار نفر به ایران سفر کردند.

عراقی‌ها در میان اتباع بیگانه، بیشترین آمار سفر به استان‌های شمالی کشور را دارند. عراقی‌ها روزانه بین 100 تا 1000 دلار در ایران هزینه می‌کنند و با توجه به وضعیت قیمت دلار در ایران، به نسبت گذشته که یک‌شب معمولا در ایران اقامت داشتند، اکنون اقامت آنها در ایران به سه شب رسیده است.

عراق جزء نه کشوری که روادید فرودگاهی (Arrival Visa) ندارند

ویزای ورود یا ویزای فرودگاهی نوعی ویزای توریستی است که در هنگام ورود مسافر و در فرودگاه صادر می‌شود. ویزای ورود به ایران معمولا ۳۰ روز اعتبار دارد و در حال حاضر تنها در پنج فرودگاه بین‌المللی فرودگاه‌های امام خمینی(ره)، مهرآباد، مشهد، شیراز و تبریز ایران صادر می‌شود و تنها 47 کشور از 190 کشور جهان مجاز به دریافت ویزای ورود به ایران هستند که بین آنها از کشورهای گمنامی چون برونتی گرفته تا برخی کشورهای مشهور اروپایی ازجمله آلمان، فرانسه و هلند دیده می‌شود. وضعیت کشورهای جهان در ارتباط با دریافت ویزای ایران به شکل زیر است.

کشورهای سوریه، لبنان، ترکیه، جمهوری آذربایجان، بولیوی، مصر، گرجستان، مالزی، ارمنستان و ونزوئلا برای ورود به کشور نیازی به اخذ ویزا ندارند. در مقابل کشورهای هند، عراق، افغانستان، پاکستان، سومالی، آمریکا، انگلستان و کانادا هستند که مجاز به اخذ روادید فرودگاهی نیستند. (تصویر یک)

فران و زوار عراقی با اعطای روادید فرودگاهی

با این ‌همه، همان‌طور که اشاره شد شرایط اخذ روادید کشورهای عراق و افغانستان هم‌ردیف کشورهای پاکستان، سومالی، آمریکا، انگلستان و کانادا است (visa required in advance). البته حسن قشقاوی،معاون کنسولی امور مجلس و ایرانیان خارج از کشور وزارت امور خارجه اعلام کرده بود «از اول آبان ماه 1394 در فرودگاه مشهد برای اتباع عراقی که هوایی به ایران سفر کنند روادید فرودگاهی صادر شده است و به ‌این ‌ترتیب عراق از ذیل کشورهایی که امکان دریافت ویزای فرودگاهی نداشتند، خارج‌ شده است.»

اما با گذشت سه سال تنها فرودگاه مشهد مجاز به صدور مجوز فرودگاهی به عراقی‌هاست و سایر فرودگاه‌ها چنین امکانی را ندارند. این شرایط همخوانی چندانی با حجم ورود گردشگران از این کشورها به ایران ندارد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه فرهیختگان، تاریخ انتشار 2 خرداد 98، شماره: 171768