فارغ از این بحث، موضوعی که مایل بودم در برنامه به آن بپردازم و مجال کافی نبود، تشریح دلایل مخالفت ما با گسترش بلندمرتبه سازی در شهر تهران است که در این یادداشت به اختصار به آن اشاره میکنم.
۱-سیمای تهران-۱۳۵۶
اخیرا سند مهمی در قالب کتابی در حوزه مسائل شهری منتشر شده است با عنوان تهران ۵۶؛ سیمای تهران در پژوهشی فراموش شده. این کتاب، حاوی گزارشی است با عنوان «گزارش اجمالی درباره تهران؛ وضع موجود و پیشنهادات» که در اسفند ماه سال ۱۳۵۶ از سوی دبیرخانه شورای نظارت بر گسترش شهر تهران منتشر شد. گزارش مذکور، به دو بخش؛ اول، بررسی وضع موجود مسائل عمده تهران و دوم، هدفها و سیاستها، تقسیم میشود و به طور کلی به بررسی مسائل عمده شهر تهران از قبیل مهاجرت، صنایع، بافت فضایی، نقش تهران در اقتصاد کشور، مسائل طرحهای جامع و تفصیلی، آلودگی هوا، تاسیسات زیربنایی، فضای سبز، حمل و نقل و ترافیک، مسکن و... میپردازد.
در بخش اول، تصویری از وضع موجود در رابطه با هر مساله و سپس خلاصه مسائل اساسی تهران ارائه میکند و در بخش دوم، اهداف و سیاستهایی را از کلان تا خرد، از مقیاس اهداف بلندمدت کشوری تا اهدافی در سیاستهای مشخص در رابطه با هر مساله مطرح میکند. از میان مسائل عمدهای که گزارش منتشر شده توسط دبیرخانه شورای نظارت بر گسترش شهر تهران به آن پرداخته است، میتوان به مساله «جمعیت تهران»، مساله «تامین آب» و مساله «آلودگی هوا» اشاره کرد.
۲-طرح جامع تهران ۱۳۸۶ رو به ۱۴۰۴
طرح جامع تهران که در سال ۸۶ توسط شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به تصویب رسیده و حاصل مطالعه و برنامه ریزی چندساله تعداد قابل توجهی از کارشناسان در تخصصهای مختلف حوزه شهری است، به بلندمرتبه سازی در تهران چندان روی خوش نشان نداده است و در عمل صدور مجوز بلندمرتبه را به تصویب و ابلاغ ضوابط ساخت و ساز این ساختمانها موکول میکند.
به رغم اینکه، این امر یعنی تصویب و ابلاغ این ضوابط انجام نپذیرفته است، اما با سازوکارهایی غیرموجه، در فاصله زمانی سال های ۸۶ تا ۹۳ تعداد زیادی مجوز برای احداث ساختمانهای بلندمرتبه صادر میشود. در اواخر سال ۹۳، مطالعات و پیشنهادات ضوابط و مقررات بلندمرتبه سازی از سوی شهرداری تهران به شورای عالی شهرسازی و معماری به منظور تصویب ارائه میشود.
در مصوبه جلسه ۲۵ اسفند ۹۳، شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، در رابطه با ضوابط ساخت و ساز بلندمرتبه به مسائل عمدهای اشاره میکند و خواستار بررسی نسبت بلندمرتبهسازی با چند کلان مساله میشود، که مساله «جمعیت تهران»، مساله «تامین آب» و مساله «آلودگی هوا» از آن جمله است.
۳-از شورای نظارت بر گسترش شهر تهران تا شورای عالی شهرسازی و معماری
وقتی در جایگاهی قرار گرفته ایم که هر تصمیم ما میتواند در ابعاد گسترده تکثیر شود و تاثیر فراوان به جای بگذارد، عقل سلیم حکم میکند آثار، نتایج و تبعات هر تصمیم را در پرتو کلان مسالههای شهر بررسی کنیم. از سندی که در اسفند ۵۶ با عنوان «گزارش اجمالی درباره تهران؛ وضع موجود و پیشنهادات» منتشر شده است، تا «مصوبه تعیین چارچوب تدوین و بررسی ضوابط بلندمرتبهسازی در شهر تهران» از سوی شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در ۲۵ اسفند۹۳، یعنی در فاصلهای چهل ساله سه کلان مساله «جمعیت تهران»، «تامین آب» و «آلودگی هوا» مطرح شدهاند.
الف – مساله جمعیت تهران
در اولین طرح جامع تهران (فرمانفرماییان – ویکتور گروئن۹، هدف جمعیتی برای سال ۱۳۷۰، جمعیت ۵,۵ میلیون نفر در نظر گرفته شده است؛ اگرچه براساس مطالعاتی که در موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی انجام شده است، این جمعیت در سال مذکور بین ۸ تا ۱۰ میلیون نفر برآورد میشود. در گزارش ۵۶، کنترل و کاهش جمعیت، یکی از اهداف جدی است و در سیاستهای پیشنهادی به طرق مختلف دنبال شده است. در گزارش تهران ۵۶، و نیز در مصوبه ۲۵ اسفند ۹۳، به مساله جمعیت تهران اشاره شده است.
ب- تامین آب
یکی از مهمترین عوامل موثر و تعیین کننده افق جمعیتی ۵,۵ میلیون نفر، امکان تامین منابع آب است. مساله تامین منابع آب نیز در هر دو سند، گزارش تهران ۵۶، و نیز در مصوبه ۲۵ اسفند ۹۳ مورد اشاره قرار گرفته است.
ج- آلودگی هوا
به دلایل جغرافیایی، جریان هوا در فضای منطقه تهران به سختی انجام میگیرد. عوامل دیگر فعالیتی نیز مازاد بر علت میشود. به مساله آلودگی هوا نیز در هر دو سند، گزارش تهران ۵۶ و همچنین مصوبه «تعیین چارچوب تدوین و بررسی ضوابط بلندمرتبهسازی در شهر تهران» در ۲۵ اسفند۹۳ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران اشاره شده است.
۴-و در نهایت بلندمرتبه سازی؟
در سال های اخیر، مساله بلندمرتبهسازی در تهران به تناوب در دستور کار مراجع تصمیم گیری و دستگاههای اجرایی قرار گرفته است. به نظر میرسد میل صدور مجوز ساخت و ساز، میلی سیری ناپذیر در ساختار مدیریت شهری ماست که این مدیر و آن مدیر نمیشناسد. تا زمانی که درآمد شهرداریها به طور مستقیم از محل صدور پروانه تامین میشود، و به عبارتی تا زمانی که وابستگی شهرداریها به درآمد ناشی از فروش عوارض، قابل برابر نهادن با وابستگی دولت به درآمد ناشی از فروش نفت باشد، حکایت همچنان باقی است. برای تصمیم گیری در رابطه با ادامه یا توقف بلندمرتبه سازی، باید ببینیم با جهت گیری ما که امروز بر صندلی سیاست گذاری در مسائل حوزه مدیریت شهری تکیه زده ایم، چه تاثیری بر جمعیت و جمعیت پذیری کلان شهر تهران خواهیم گذاشت. پهنهها و زیرپهنههای خاص سکونت و فعالیت، چه تاثیرات جمعیتی را پذیرا خواهند شد.
اولین طرح جامع تهران، به دلایل محتلف و از جمله محدودیت منابع آبی، افق جمعیتی را برای ۵,۵ میلیون نفر در نظر گرفته است، اگرچه مجموعهای از مطالعات در همان سال های ۱۳۴۹ یعنی زمان تصویب اولین طرح جامع تهران، پیشبینی میکند با توجه به جمیع جهات، از جمله تمرکزگرایی شدید در تهران و مهاجرت و مسائل دیگر، جمعیت تهران به عددی بین ۸ تا ۱۰ میلیون نفر خواهد رسید.
از دیگر سو، گسترش بیرویه برجها طی دو دهه اخیر در غرب تهران، این فرضیه را تقویت کرده است که این امر میتواند بر کاهش جریان باد تاثیرگذار بوده و موجب تشدید آلودگی در پایتخت شود که پیش از این به دلایل جغرافیایی، مستعد آلودگی هوا و سختی جریان هوا بوده است.
این سه عامل، یعنی «جمعیت تهران»، «تامین آب» و «آلودگی هوا» که در گزارش تهران ۵۶ در زمره مسائل عمده تهران به آن اشاره شده است، حداقل موضوعاتی است که باید موضوع بلندمرتبهسازی را در پرتو آن واکاوی کرد و نتایج و تبعات و آثار احتمالی آن را مورد پژوهش قرار داد. موضوع ابعاد دیگری نیز دارد که مجالی دیگر میطلبد. اینکه چه نسبتی باید برقرار کرد میان مساله هویت و سبک زندگی ایرانی – اسلامی و مساله بلندمرتبه سازی، در حوزه فرهنگی و اجتماعی؛ یا اینکه چه نسبتی باید برقرار کرد میان بلندمرتبهسازی و شهری زلزله خیز که گسلهای فراوان دارد.
*سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته ازسایت خبری اسکان نیوز، تاریخ انتشار:21 خرداد 1398 ، کدخبر:20409 ،www.eskannews.com