شعار سال: امروز برای تأمین امنیت غذایی و افزایش تولیدات کشاورزی تمامی کشورهای جهان ناچارند از سموم شیمیایی بهره ببرند و حتی پیشرفتهترین کشورهای جهان نیز نمیتوانند ادعا داشته باشند که از مصرف سموم شیمیایی در حفظ تولیدات کشاورزی خود بیبهرهاند، اما مسائل زیستمحیطی، باقیمانده سموم در محصولات کشاورزی و آلایندههای منابع پایه همچون آب و خاک خود چالشی است که ایران نیز از این موضوع مستثنی نیست.
طبق برخی گزارشها، متوسط جهانی مصرف سموم کشاورزی در دنیا 2/1 کیلوگرم در هکتار است، بنابراین آنچه امروز مدنظر است کمترین حجم مصرف سموم شیمیایی در بخش کشاورزی است.
سموم شیمیایی دارای درجهبندی کم خطر، متوسط خطر و پرخطر هستند که طی سالهای اخیر بخش عمده سموم مورد مصرف کشورهای پیشرفته دنیا سموم کمخطر و متوسط خطر است و حتی سازمانهای بینالمللی بهمنظور حفظ مسائل زیستمحیطی و تولید محصولات کشاورزی سالم کشورهای درحال توسعه و جهان سوم را به حذف سموم شیمیایی پرخطر، سموم تقلبی یا تاریخ گذشته از چرخه تولیدات کشاورزی ترغیب میکنند.
گفته میشود درحالحاضر ۸۰ درصد موارد اولیه تکنیکال کارخانجات تولید داخل از محل واردات تأمین میشود؛ بنابراین با وجود تحریمها و وجود مشکلاتی در نقل و انتقال پول ممکن است برخی واردکنندگان اقدام به واردات مواد اولیه بیکیفیت کنند که این موضوع میتواند خطراتی را بهدنبال داشته باشد. این درحالی است که ۸۰ درصد تولید سموم کشور در داخل و ۲۰ درصد سموم آماده مصرف از محل واردات تأمین میشود که پیش از این بخشی از سموم آماده مصرف از کشورهای اروپایی وارد میشد.
آمارها در ایران نشان میدهد که با وجود زیرکشت بودن 7/8 میلیون هکتار اراضی و تولید بیش از ۱۲۲ میلیون تن محصولات کشاورزی و بروز آفتهای متنوع بهدلیل خشکسالیها نیاز سالانه کشور به انواع سموم حدود ۳۰ هزارتن است، این بدان معناست که در هر هکتار نزدیک ۷۰۰ گرم سم مصرف میشود که این میزان نسبت به نرم جهانی آن نیز کمتر است.
براساس سیاستهای وزارت جهاد کشاورزی باید به سموم بخش کشاورزی همانند دارو نگاه کرد، این بدان معناست که این مواد علاوهبر داشتن کیفیت لازم باید زیرنظر کلینیکها و شبکههای سازمان حفظ نباتات با ارائه نسخه در اختیار متقاضیان قرار گیرد که پس از سالها تلاش این وزارتخانه برای اجرایی کردن این موضوع کماکان این مهم رعایت نمیشود.
برخی کارشناسان بر این باورند که ایران در تولید محصولات کشاورزی استانداردهای صادراتی را رعایت میکند تا جاییکه حتی محصولات ما به روسیه صادر میشود که استانداردهای بسیار سختگیرانهتری نسبت به اتحادیه اروپا دارد.
عباس کشاورز، معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور زراعی، بر این باور است که تحریمها تأثیری بر تأمین مواد اولیه سموم بخش کشاورزی نداشته و حتی در صورت همکاری نکردن برخی کشورهای تولیدکننده برای تأمین سموم، همچنان مشکلی نخواهیم داشت.
وی به ایرنا گفت: سالانه رقم قابلتوجهی از محصولات زراعی مورد آزمایش و پایش قرار میگیرند و بررسیها نشان میدهد که استانداردهای تولید محصولات کشاورزی در ایران نسبت به اروپاییها هفتبرابر سختگیرانهتر است که انحراف کمتری را نسبت به بسیاری از کشورها نشان میدهد؛ بهطور مثال میزان استاندارد اروپا برای آرسنیک برنج ۱۵ صدم درصد اعلام شده، این میزان در ایران پنج دهم درصد است.
چندی پیش محمدرضا درگاهی، رئیس سازمان حفظ نباتات کشور، نیز اعلام کرد: ۲۱ درصد سموم مصرفی کشور ما پرخطر است که برای مبارزه با آفات مضر در بخش شهری و کشاورزی بهکار میرود و امری اجتنابناپذیر است، اما بخش عمدهای از سموم مصرفی کشور از سموم بیولوژیک «متوسط و کمخطر» است که تلاش شده تا در این زمینه افزایش تولید داشته باشیم.
به گفته وی، ما همچنان در واردات سموم تکنیکال (ماده مؤثره) به برخی کشورها وابستهایم؛ زیرا بهدلیل بالا بودن هزینههای تولید همانند بیشتر کشورهای دنیا امکان تولید این محصول با حجم بالا را نداریم و مانند بسیاری از کشورها این نوع سموم را از چین تأمین میکنیم.
وی با تأکید بر اینکه با وجود تحریمها بیش از مصرف سالانه سموم آماده مصرف و مواد تکنیکال از محل تولیدات داخل و واردات تأمین شده است، افزود: در سال رونق تولید در برخی مقاطع برای حمایت از تولیدکنندگان داخل حتی کاهش چهار درصدی صدور مجوز واردات سموم گیاهی را داشتهایم.
درگاهی گفت: درحالحاضر به قانون جامع قرنطینه نیاز داریم که سال گذشته تدوین طرح جامع قرنطینه پیشنهاد شد که امسال نیز فرآیند تهیه و تنظیم آن در دست اجراست، این درحالی است که بیش از ۹۵ پست قرنطینه خارجی و داخلی در گمرکها و بنادر کشور فعال است و تلاش میشود با جذب نیروهای همیار قرنطینه و تشکیل ستادهای لازم این شبکه تا سال ۲۰۲۰ میلادی بیش از پیش قوی شود.
آمارهای سال ۹۷ نشان میدهد که از ۲۶ درصد سم آماده مصرف وارد شده، ۲۰ درصد متعلق به سموم اصلی اروپایی بود که شرکتهای هند و چین توان ساخت این نوع سموم را ندارند و فقط شش درصد سموم آماده مصرف از کشورهای هند و چین وارد میشود که توان رقابت با تولید داخل را دارد.
شقایق فکوری، یکی از کارشناس بیوتکنولوژی، گفت: محصولات تراریخته تجاری شده بهدلیل استفاده نکردن از سموم شیمیایی خطرناک، ۳۷ درصد سالمتر از محصولاتی هستند که با سموم شیمیایی تولید میشوند و دانشمندان از فناوری مهندسی ژنتیک برای اصلاح گیاهان زراعی و ارقام جدید با صفات بهبود یافته استفاده میکنند که ضمن افزایش عملکرد، به شرایط نامساعد محیطی مثل کمآبی و شوری متحمل بوده و مصرف سموم شیمیایی در کشت آنها کاهشیافته یا حذف میشود.
کشاورزان در مقابل مصرف علمی سموم مقاومت میکنند
سعیده نوربخش، مدیرکل دفتر آفتکشهای سازمان حفظ نباتات کشور، نیز افزود: در تأمین و تدارک سموم مشکلی نداریم از ابتدای سال تاکنون ۲۷ هزار و ۸۰۰ تن انواع سموم تکنیکال و سموم آماده مصرف به کشور وارد شده است.
وی با بیان اینکه سال گذشته بیش از ۳۲ هزار تن سم به کشور وارد شده است، گفت: با توجه به تحریمها برای مصرف و ذخیرهسازی تا پایان سال جاری سم تهیه و تدارک میشود و مشکلی در این خصوص نداریم. بخش عمده واردات ما تکنیکال است که ۸۰ درصد سم مصرفی کشور از طریق تولید داخلی و ۲۰ درصد سموم آماده مصرف حاصل فرموله شدن تکنیکالها وارد میشود.
نوربخش با اشاره به اینکه مصرف سالانه سموم بین ۲۵ تا ۳۰ هزار تن است، اظهار داشت: از سال ۹۷ تاکنون ۵۹ هزار تن سم تأمین و ذخیرهسازی شده است. بخشی از سموم آماده مصرف بهدلیل فرمولاسیون تا سالها تحت انحصار کشورهای تولیدکننده قرار دارند؛ بنابراین ما باید سموم آماده مصرف را وارد کنیم تا زمانیکه این مواد از انحصار این کشورها خارج و رقابتپذیر شود تا بتوانیم نسبت به تولید آنها اقدام کنیم.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 31 تیر 98، شماره: 72384