سر صحبت را با تعدادی از مسافرانی که در غرب بجنورد توقف کرده‌اند، باز می‌کنم. این مسافران به‌دنبال محلی هستند که چند ساعت در آن استراحت کنند، اما نبود تابلوهایی که آن‌ها را راهنمایی کند یا حداقل اطلاعاتی از نقاط دیدنی بجنورد بدهد، موجب شده تا عطای ماندن را به لقایش ببخشند.

چند دقیقه‌ای درباره نقاط دیدنی بجنورد توضیح می‌دهم و از بوستان‌ها و محل‌هایی می‌گویم که می‌توانند در آن استراحت کنند. راننده یکی از خودروها می‌گوید: بوستانی می‌خواهیم که نزدیک به جاده اصلی و دارای چند فروشگاه برای خرید مایحتاج ضروری باشد.

جوابی ندارم حداقل در ورودی غربی بجنورد بوستانی با این مشخصات نمی‌شناسم و بوستان «دوبرار» نه‌تنها با جاده فاصله دارد، بلکه حتی راه دسترسی مشخصی که دارای تابلو باشد یا فروشگاه، غذاخوری و امکاناتی مانند این‌ها نیز ندارد.

یکی دیگر از مسافران این گروه می‌پرسد: آیا در این نزدیکی (محدوده بین پلیس‌راه و احتمالاً تقاطع میدان بار) بازار یا مرکز تجاری هست؟

و دیگری می‌گوید: معمولاً شهرها در ورودی محلی برای کمپ و اتراق مسافران دارند که بتوان مدتی استراحت کرد، اما در ورودی بجنورد چنین چیزی نمی‌بینیم.

درحالی‌که تلاش می‌کنم تا بوستان‌های آفرینش، شهربازی و پارک شهر را معرفی کنم که همه رخت سفر را می‌بندند و راه می‌افتند و من می‌مانم با این سؤال که چرا نداریم؟ چرا در ورودی‌های شهر خود، بوستان قابل‌دسترس و بزرگ با پارکینگ یا مجتمع‌ها و مرکز فروش، بازار سنتی و بازارچه عرضه صنایع‌دستی نداریم.

عقب‌ماندگی تاریخی

شمال خراسان بزرگ توسعه نیافت و عقب‌ماندگی از قطار توسعه و محرومیت‌های مزمن موجب شد که این منطقه حتی بعد از منفک‌شدن از خراسان بزرگ و تبدیل‌شدن به یک استان باز هم محلی برای اقامت مسافران نباشد و تنها معبری برای عبور سالانه ۲۰ میلیون مسافری باشد که فقط ردپایی از خود برجا می‌گذارند و البته بعد از تأسیس خراسان شمالی نیز نبود ثبات مدیریتی و تغییر پی‌درپی استانداران و مدیران دستگاه‌های مختلف و حتی شهرداران مرکز این استان، دردی مضاعف برای ۸۶۳ هزار نفر جمعیتی شد که در این خطه زندگی می‌کنند.

باری، گردشگری، صنعتی که هم‌اکنون در دنیا در زمره صنایع پول‌ساز و در خراسان شمالی دومین محور توسعه تعریف شده است، در این استان رنگ‌ورویی ندارد و البته «رنگ رخساره خبر می‌دهد از سر درون.»

داشته‌ها و نداشته‌ها

یک کارشناس گردشگری می‌گوید: خراسان شمالی طبیعت بکر و دست‌نخورده‌ای دارد و به همین دلیل طبیعت‌گردان این استان را دوست دارند.

رضا حسن‌پور می‌افزاید: تنوع پوشش گیاهی و حیات‌وحش، جنگل‌های ارس و هیرکانی و همچنین چشمه‌های این استان در نوع خود بی‌نظیر است، اما در معرفی آن‌ها باید بیش‌تر تلاش شود.

وی با اشاره به مؤلفه‌هایی که در زمینه گردشگری باید فراهم باشد و موجب ماندگاری مسافران می‌شود، می‌گوید: برای تبدیل خراسان شمالی به مقصد گردشگری باید حمل‌ونقل و زیرساخت‌های مرتبط با این حوزه فراهم شود.

حسن‌پور با برشمردن شش مؤلفه برای رونق گردشگری، اظهار می‌کند: برای توسعه و رونق گردشگری، تأمین زیرساخت‌های حمل‌ونقل یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌ها به‌شمار می‌رود که باید بیش‌تر به این بخش توجه داشت، ولی درحال‌حاضر این استان برنامه مرتب پروازی و نیز حمل‌ونقل ریلی ندارد.

 این کارشناس گردشگری پذیرایی، وجود بازارهای خرید، صنایع‌دستی، خدمات اختصاصی گردشگری ازجمله بانک، بیمه، آموزش، تورهای گردشگری و فناوری اطلاعات را از دیگر مؤلفه‌های اساسی این حوزه بیان کرده و می‌افزاید: در خراسان شمالی شرکت‌های گردشگری قوی نداریم و برخی شرکت‌های گردشگری نیز عملکردشان محدود به تورهای گردشگری در خارج از استان است.

حسن‌پور با بیان این‌که تحریم‌ها و گران‌شدن دلار مقصد بسیاری از گردشگران را به داخل کشور سوق داده، خاطرنشان می‌کند: طبیعت‌گردی، بوم‌گردی، مسافرت‌های یک‌روزه به مناطق دیدنی و حتی آب‌درمانی در چند سال اخیر رونق گرفته است و گردشگرانی که به کشورهای اطراف سفر می‌کردند، اکنون سعی می‌کنند سفرهای داخلی داشته باشند و همین امر به رونق گردشگری داخلی انجامیده است.

وی گواه این ادعا را رونق سفرهای یکی‌ـ‌دوروزه می‌داند و می‌گوید: تورهای مختلفی در این حوزه فعالیت می‌کنند و هر هفته با تعداد زیادی از اطلاعیه‌هایی مواجه می‌شویم که به‌ویژه در فضای مجازی برای تورهای آخر هفته تبلیغ می‌کنند.

نبود برنامه‌ریزی منظم

یک کارشناس دیگر گردشگری در این زمینه می‌گوید: خراسان شمالی از نظر گردشگری همه شرایط را دارد، اما برنامه منظمی‌ در این حوزه تدوین نشده است.

تقی ایزدی اظهار می‌کند: شرایط اتراق و ماندگاری برای گردشگر داخلی و خارجی در خراسان شمالی آماده نیست و از سویی نبود یا کمبود راهنمایان حرفه‌ای که بتوانند گردشگران را راهنمایی و مسیر آنان را جهت‌دهی کنند، احساس می‌شود.

وی با بیان این‌که حوزه‌های مرتب با گردشگری برنامه منظمی ‌برای توسعه گردشگری ندارند، اظهار می‌کند: نگاه مدیران نیز در این بخش منطقه‌ای و ملی نیست و هر یک ساز خود را می‌زند؛ درحالی‌که دستگاه‌های مرتبط مانند شهرداری، راه و شهرسازی، صنعت و معدن و به‌ویژه گردشگری باید در این جهت هم‌سو و همراه باشند و مانع‌تراشی‌ها و کاغذبازی‌ها در این زمینه کم شود.

ایزدی با تأکید بر لزوم ایجاد مرکز گردشگری در خراسان شمالی می‌گوید: مرکز گردشگری هم به هم‌افزایی و همراهی دستگاه‌های مختلف کمک می‌کند و هم به ایجاد اشتغال؛ مسافران هم می‌دانند جایی هست که به آن‌ها مشاوره و راهنمایی می‌دهد.

وی فضای مجازی را یکی از مهم‌ترین عواملی توصیف می‌کند که می‌تواند در حوزه گردشگری کاری کارستان انجام دهد و می‌گوید: با توجه به وجود انواع و اقسام راه‌های ارتباطی مجازی اکنون در دنیا اطلاع‌رسانی به بهترین شکل می‌تواند انجام شود و مسئولان باید به این ظرفیت توجه زیادی داشته باشند.

نقاط قوت و ضعف

معاون گردشگری اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان شمالی هم درمورد نقاط قوت خراسان شمالی در بحث ماندگاری مسافران می‌گوید: گردشگری فرهنگی یکی از انواع گردشگری است که طرفداران خود را دارد و خراسان شمالی با داشتن تنوع در فرهنگ، آیین و قومیت‌ها می‌تواند مقصد این گردشگران باشد.

علی کاظمی شاخه گردشگری غذا را هم یکی از شاخه‌هایی می‌داند که با توجه به تنوع فرهنگ‌ها و قومیت‌ها، می‌تواند ظرفیت خوبی برای جذب گردشگران باشد.

وی اظهار می‌کند: در علم جغرافیا، مقوله‌ای به‌نام حوزه نفوذ داریم که برخی مناطق، به‌ویژه ابرشهرها، بر شهرهای پیرامونی خود نفوذ داشته و به‌عبارتی بر آن‌ها سایه می‌اندازند.

کاظمی با بیان این‌که حوزه نفوذ دارای عملکرد در دامنه اقتصادی، دامنه فرهنگی، دامنه اجتماعی و حتی دامنه سیاسی است و خارج‌شدن از این حوزه نفوذ، امری سخت و زمان‌بر است، اظهار می‌کند: از این نگاه، خراسان شمالی همچنان در دامنه نفوذ خراسان رضوی تعریف می‌شود و ما باید تلاش کنیم تا با معرفی جاذبه‌های خود، به‌تدریج رهایی خود از دامنه نفوذ اقتصادی خراسان رضوی را کاهش دهیم.

معاون گردشگری اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان شمالی با اشاره به مبحث آموزش نیز می‌گوید: فرهنگ مهمان‌نوازی و گردشگرپذیری ما نیز نیاز به آموزش دارد و ما باید میزبان خوبی باشیم تا گردشگران را نگه داریم.

وی با بیان این‌که گستاخی فرهنگی یا احساس نارضایی از مهمان گاهی وجود دارد، می‌گوید: آن‌جا که میزبان احساس کند مهمان و گردشگر برایش اذیت و زحمت دارد و سودی از مسافر نصیبش نمی‌شود، ممکن است به مسافر به‌چشم مزاحم بنگرد.

کاظمی ‌اظهار می‌کند: دراین‌باره باید آموزش‌های لازم به مردم داده شود و این امر نهادینه شود که حضور هر گردشگر به‌معنی منفعت و سود اقتصادی برای منطقه است.

وی تصریح کرد: رانندگان تاکسی، مردم، مغازه‌داران و راهنمایان بوم‌گردی و مکان‌های اقامتی، همه باید در این خصوص آموزش لازم را ببینند.

اقتصاد گردشگری

کاظمی ضعف زیرساخت‌ها را از مشکلات اقتصاد گردشگری در خراسان شمالی عنوان کرده و می‌گوید: برای استفاده از ظرفیت‌های موجود، باید زیرساخت‌ها رونق گیرد؛ در این استان خدمات جاده‌ای ضعیف است و در مسیر گردشگران مجتمع‌ها و کمپینگ‌های قوی نداریم و زمانی‌که پروازهای فرودگاه لغو می‌شود یا ساعات توقف قطار در ایستگاه راه‌آهن جاجرم مشکل دارد، نمی‌توان به اهداف رسید.

 وی درباره جاذبه‌های شهری نیز می‌گوید: در استان جاذبه‌های انسان‌ساز، ازجمله جاذبه‌های شهری مانند فضای سبز یا بوستان‌های زیبا و مرکز خرید مناسب، نداریم که این خلأ در این حوزه تأثیرگذار است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان شمالی نیز با اذعان بر این‌که در بخش‌های مختلف گردشگری کاستی‌هایی وجود دارد، به اقامت مسافران در ایام نوروز اشاره کرده و می‌افزاید: از روزهای انتهایی اسفندماه ۹۷ تا ۱۴ فروردین ۹۸، ۴۲ هزار و ۱۴۶ نفر در استان اقامت کرده‌اند.

حبیب یزدان‌پناه با بیان این‌که امسال، اقامتگاه‌های بوم‌گردی استان پذیرای دوهزار و ۷۳۹ مسافر و گردشگر بود، اظهار می‌کند: در نوروز امسال از بوم‌گردی‌های استان استقبال خوبی شد و در همین مدت دومیلیون و ۱۸ هزار و ۸۷۷ مسافر وارد استان شدند.

وی می‌افزاید: از این تعداد، دوهزار و ۲۰۸ نفر در هتل، دوهزار و ۸۹۴ نفر در اقامتگاه‌های بوم‌گردی، ۱۴۵ نفر در هتل‌آپارتمان، دوهزار و ۱۶۲ نفر در مهمان‌پذیرها، سه‌هزار و ۳۲۵ نفر در خانه مسافرها اقامت کرده و مابقی سایر اقامتگاه‌ها را انتخاب کردند.

یزدان‌پناه با بیان این‌که از ۱۷ فروردین‌ماه تا کنون نیز ۲۲ هزار و ۵۱۹ مسافر در استان اقامت گزیده‌اند، می‌گوید: این رقم در مدت مشابه سال قبل ۱۵ هزار مسافر بود.

وی تعداد مسافر ورودی به استان را در این مدت هشت‌میلیون و ۷۷۵ هزار نفر اعلام کرده و می‌گوید: در همین مدت در سال گذشته هشت‌میلیون و ۸۳۷ هزار ۴۹۹ مسافر به این استان وارد شدند.

برند خراسان شمالی

مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان شمالی با بیان این‌که برنامه‌های مختلفی برای ماندگاری مسافران در استان در دست اجراست، عنوان می‌کند: تلاش بر این است تا در محدوده مجموعه مفخم با همکاری شهرداری فضایی همچون میدان نقش جهان در اصفهان ایجاد کنیم و در حال تهیه طرح آن هستیم و این میدان برند و شناسنامه گردشگری استان خواهد شد.

یزدان‌پناه اظهار می‌کند: تابستان امسال جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های مختلفی در جهت شناساندن ظرفیت‌های مختلف گردشگری در این استان برپا می‌شود.

وی از صدور مجوزهای بی‌نام برای تسهیل سرمایه‌گذاری در عرصه گردشگری، ارائه تسهیلات کم‌بهره و ارزان‌قیمت و همچنین ورود سرمایه‌گذاران قدر مانند صندوق بازنشستگان کشوری به استان خبر داد و افزود: تلاش می‌کنیم این استان به یکی از مقاصد گردشگری در کشور تبدیل شده و ماندگاری مسافران در آن جهش خوبی داشته باشد.

خراسان شمالی حلقه اتصال شمال و شرق کشور است و باوجود عبور سالانه بیش از ۲۰ میلیون مسافر از آن، حیف است که مدت ماندگاری مسافران در آن افزایش نیابد.

این استان با دارابودن ۸۶۳ هزار نفر جمعیت و درحالی‌که ۷۵ درصد مساحت آن را منابع طبیعی تشکیل داده است، سرزمین اسب و ابریشم و چشمه و کوه و جنگل است و روستاهای زیبا، آبشارها و چشمه‌های آبگرم بستر مناسبی برای تقویت بوم‌گردی، اکوتوریسم، توریسم‌درمانی و گردشگری فرهنگی است.

زندگی ۴۴ درصد از مردم این استان در روستاها ظرفیت بوم‌گردی استان را ارتقاء می‌دهد و هشت شهرستان خراسان شمالی هریک مهد فرهنگ‌ها و قومیت‌هایی است که جاذبه گردشگری استان محسوب می‌شوند.

خراسان شمالی با مساحتی حدود 28 هزار و ۱۷۹ کیلومترمربع، از هشت شهرستان بجنورد، شیروان، اسفراین، مانه و سملقان، راز و جرگلان، جاجرم، فاروج و گرمه تشکیل شده‌ است.

آثار کشف‌شده در این استان نشان از قدمت تاریخی کهن آن دارد. محوطه باستانی معروف به پهلوان و تپه حیدران جاجرم، قدمتی بیش از ۱۲ هزار ساله دارند. قدیمی‌ترین اثر باستانی پابرجای قبل از اسلام «بنای سنگی اسپاخو» در غرب شهرستان مانه و سملقان در پنج‌کیلومتری شمال شاهراه آسیایی در روستای اسپاخو نیز دلیل دیگری بر صحت این ادعاست.

این استان از نظر موقعیت جغرافیایی از شمال با کشور ترکمنستان و از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی، از جنوب‌غربی با استان سمنان و از غرب با استان گلستان هم‌جوار است و داشتن مرز خارجی به‌طول ۳۰۱ کیلومتر از ویژگی‌های مهم آن است.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه،تاریخ انتشار:14مرداد1398،کدخبر:73056،sabzineh.org