شعارسال ؛  اخیراً وزیر علوم در اظهارنظری اعلام کرد که قصد دارد اصلاحاتی در بومی‌گزینی کنکوری‌ها صورت دهد. قصه بومی‌گزینی سابقه دیرینه دارد و به سال‌های ۶۶ تا ۸۷ و ۹۲ برمی‌گردد. در سال ۶۶ بومی‌گزینی در چند استان محروم مطرح بود اما در سال ۸۷ بومی‌گزینی گسترده‌تر شد و همه رشته‌های آزمون‌های سراسری را در بر گرفت. از آنجائی که بومی گزینی در سال ۸۷ گستردگی بیشتری دارد در ابتدا مورد اشاره قرار می‌گیرد. سال ۸۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه‌ای را گذراند که براساس آن سازمان سنجش آموزش کشور موظف شد براساس گسترش رشته‌های آموزش عالی و با هماهنگی وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حداقل ۶۵ درصد حجم پذیرش دانشجو در دوره‌های روزانه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی را به‌صورت بومی استانی انجام دهد.

براساس این مصوبه دانشگاه آزاد اسلامی نیز موظف شد با هماهنگی وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حداقل ۷۰ درصد حجم پذیرش دانشجو در همه رشته‌ها (اعم از پزشکی و غیرپزشکی) را به‌صورت بومی استانی انجام دهد.

بومی گزینی با هدف ایجاد عدالت در پذیرش دانشجو به ضوابط آزمون‌های سراسری اضافه شد که البته اماواگرهایی دارد. براساس توضیحات سازمان سنجش آموزش کشور درباره بومی گزینی هر رشته محل (یک رشته در یک دانشگاه)، ظرفیتی دارد که میان سهمیه‌های مختلف تقسیم می‌شود در گزینش بومی، بخشی از ظرفیت هر رشته‌محل مخصوص داوطلبان بومی است. بنابراین احتمال قبولی داوطلبان بومی در دانشگاه‌های استان بومی یا نزدیک به آن بیشتر از دیگران است.

برای استفاده از مزایای گزینش بومی، منطقه بومی به سه نوع استان، ناحیه و قطب تقسیم شد. بنا به اعلام سازمان سنجش آموزش کشور رشته‌های پرطرفدار از مزایای بومی کمتری برخوردارند ولی در این رشته‌ها به گزینش بومی صفر نمی‌رسد.

در واقع پذیرش دانشجو در رشته‌های موجود در دانشگاه‌ها به دو دسته کلی کشوری و بومی تقسیم می‌شوند که روش تقسیم ظرفیت آنها در بین سهمیه‌ها، مختلف است. رشته‌های کشوری رشته‌هایی هستند که در کل کشور، فقط در بعضی از دانشگاه‌ها وجود دارند. مانند رشته‌های بیوتکنولوژی یا باستان‌شناسی. رشته‌های بومی به‌جز رشته‌های کشوری، رشته‌های تحصیلی دوره‌های روزانه بر اساس میزان پراکندگی آنها در سطح کشور، به سه نوع رشته‌های استانی، ناحیه‌ای و قطبی تقسیم می‌شوند.

رشته‌های استانی رشته‌هایی هستند که در بیشتر استان‌های کشور دایر است مانند کاردانی و حسابداری دوره‌های روزانه. رشته‌های ناحیه‌ای رشته‌هایی است که در بیشتر استان‌ها دایر نیستند، ولی در چند استان کنار هم (که یک ناحیه را تشکیل می‌دهند) وجود دارند(مانند رشته‌های معماری، پزشکی و حقوق دوره روزانه). رشته‌های قطبی رشته‌هایی است که در بیشتر ناحیه‌ها دایر نیست ولی در چند ناحیه کنار هم که یک قطب را تشکیل می‌دهند وجود دارند (مانند رشته‌های مهندسی صنایع، فیزیوتراپی و تاریخ دوره روزانه).

بومی‌گزینی در رشته‌های پرطرفدار؛ عادلانه یا ناعادلانه؟

تا اینجا ایرادی در پذیرش بومی به نظر نمی‌رسد چراکه بومی گزینی باعث می‌شود کسانی که در مناطق کمتر برخوردار هستند بتوانند راحت‌تر با عادلانه‌تر وارد دانشگاه‌ها شوند. اما نکته مهم پذیرش بومی در رشته‌های پرطرفدار است. رشته‌های پرطرفدار در گروه علوم ریاضی شامل مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی کامپیوتر، مهندسی عمران، مهندسی معماری و مهندسی صنایع، در گروه علوم تجربی شامل پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی و گروه علوم انسانی شامل حقوق، روانشناسی و حسابداری است. پذیرش در اکثر این رشته‌های در دوره روزانه به‌صورت ناحیه‌ای است. بنا به ناحیه‌بندی صورت گرفته در سازمان سنجش ۹ ناحیه در کشور ایجاد شده است که ناحیه ( ۱ ) البرز، تهران، زنجان، سمنان، قزوین، قم و مرکزی، ناحیه ( ۲ ) آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل، ناحیه ( ۳ ) اصفهان، چهارمحال و بختیاری و یزد، ناحیه ( ۴ ) سیستان و بلوچستان و کرمان، ناحیه ( ۵ ) بوشهر، فارس، کهگیلویه و بویراحمد و هرمزگان، ناحیه ( ۶ ) کردستان، کرمانشاه و همدان، ناحیه ( ۷ ) ایلام، خوزستان و لرستان، ناحیه ( ۸ ) خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی و ناحیه ( ۹ ) گلستان، گیلان و مازندران است.

براساس این ناحیه‌بندی شانس قبولی در کدرشته‌هایی که در تهران وجود دارد برای داوطلبان ناحیه یک برابر است و داوطلبان استان‌های دیگر که در سطح علمی مساوی با این داوطلبان هستند، یکی نیست.

حسین توکلی، مشاور سازمان سنجش آموزش کشور در این باره به آنا گفت:  در ناحیه‌بندی داوطلبان حاضر در یک ناحیه از شانس قبولی یکسانی برخوردارند و تعداد داوطلبان هم شانس در یک کدرشته در ناحیه محاسبه می‌شود.

وی درباره اصلاح سهمیه بومی‌گزینی گفت: فعلاً بحثی در این باره مطرح نشده است، ممکن است که وزارت علوم با شورای عالی انقلاب فرهنگی مواردی را مطرح کرده باشد اگر هم قرار باشد تغییری ایجاد شود باید شورای عالی انقلاب فرهنگی تصمیم بگیرد.

حفظ بومی‌گزینی در مناطق محروم

در این میان در ذیل بومی گزینی سهمیه مناطق محروم قرار دارد البته در این باره مصوبات پرتعدادی وجود دارد که بسیاری آن را به نفع متقاضیان مناطق محروم می‌دانند و معتقدند که این سهمیه باید همچنان در کنکور پابرجا باشد.

براساس مصوبه دوازدهمین جلسه کمیته مطالعات و برنامه‌ریزی آزمون سراسری فروردین ۱۳۷۲، حداقل ۴۰ درصد از ظرفیت کد رشته‌محل‌های ناحیه‌ای، قطبی و کشوری دوره روزانه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی واقع در استان‌های ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان و هرمزگان به داوطلبان بومی این استان‌ها اختصاص می‌یابد. همچنین براساس مصوبه سال ۱۳۹۲ مجلس شورای اسلامی، مبنی بر پذیرش ۳۰ درصد دانشجوی بومی از محل اصلاح قانون عدالت آموزشی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در راستای تربیت و تأمین نیروی انسانی بومی مورد نیاز مناطق محروم کشور، مصوبه مربوط را برای رشته‌های همه مقاطع گروه علوم پزشکی اجرا می‌کند.

همچنین بر اساس مصوبه جلسه سی و سوم شورای عالی انقلاب فرهنگی خرداد ۱۳۶۶ و به‌منظور تأمین نیروی متخصص استان‌های ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان و رمزگان در رشته‌های مورد نیاز برحسب نظر استانداری‌های این استان‌ها و به تعداد ۵۰۰ نفر از داوطلبان بومی استان‌های مذکور در دانشگاه‌ها پذیرش می‌شوند. بدیهی است که پذیرش در این رشته‌ها به‌صورت آزاد و از بین داوطلبان بومی هر یک از استان‌های مذکور انجام می‌شود.

بر اساس مصوبه شصتمین جلسه کمیته مطالعه و برنامه‌ریزی آزمون سراسری اردیبهشت ۱۳۸۸ و سایر مصوبات، داوطلبان بومی شهرستان‌های جنوب استان کرمان (جیرفت، عنبرآباد، کهنوج، رودبار جنوب، قلعه گنج و منوجان) و شهرستان بشاگرد در استان هرمزگان که حداقل دو شهر از چهار شهر محل اخذ مدرک تحصیلی سال آخر، محل اخذ مدرک تحصیلی سال ماقبل آخر،« محل اخذ مدرک تحصیلی دو سال ماقبل آخر  و محل تولد آن‌ها یکی از شهرهای فوق باشند، می‌توانند کدرشته‌های اختصاصی این شهرستان‌ها را از بخش‌های مربوط در این دفترچه انتخاب کنند. بدیهی است در صورت پذیرفته شدن در این کد رشته‌ها، داوطلبان باید گواهی مربوطه را در زمان ثبت‌نام به موسسه قبولی خود ارائه کنند، در غیراینصورت قبولی آنها لغو می‌شود. ضمناً پذیرفته‌شدگان مشمول تسهیلان این سهمیه باید متعهد شوند که به مدت دو برابر مدت تحصیل در مناطق محروم استان خود خدمت نمایند.

در راستای اجرای مصوبه ۶۲۵ خرداد ۱۳۸۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی، مبنی بر اختصاص سهمیه برای داوطلبان شهرستان ابوموسی، ۴۰ درصد از ظرفیت پذیرش رشته‌های تحصیلی دانشگاه‌های استان هرمزگان، به این دسته از داوطلبان اختصاص دارد. البته کسب حدنصاب ۷۵ درصد گزینش آزاد الزامی است. ملاک بومی جهت استفاده از این سهمیه، سکونت مستمر به مدت ۳ سال در شهرستان ابوموسی، است. چنانچه داوطلبان واجد شرایط حدنصاب لازم را در رشته‌های دانشگاه‌های استان هرمزگان کسب نکنند، به‌صورت ۱۰۰ درصد در دانشگاه پیام نور ابوموسی جایابی و معرفی می‌شوند. بدیهی است در صورت پذیرفته شدن در این کدرشته‌ها داوطلب باید مدارک لازم را در زمان ثبت‌نام به موسسه محل قبولی ارائه دهد، در غیراینصورت قبولی وی لغو خواهد شد. داوطلبانی که حائز شرایط استفاده از این سهمیه هستند، باید درخواست، مدارک و تأییدیه فرمانداری مبنی بر ۳ سال سکونت مستمر در شهرستان ابوموسی را به سازمان سنجش آموزش کشور ارسال کنند.

تغییر در بومی‌گزینی ظلم به مناطق محروم است

سید حمایت میرزاده، سخنگوی کمیسیون  در گفتگو با خبرنگار آنا، با اشاره به تصمیم وزارت علوم در خصوص تغییرات در مصوبه بومی‌گزینی اظهار کرد: پیگیری این برنامه در دولت ظلم به مناطق محروم است.

وی افزود: این حرف را باید زمانی زد که امکانات عادلانه و یکسان در کشور باشد اما وقتی در برخی مناطق از هیچ  جهت امکانات وجود ندارد، چنین موضوعی فقط ظلم به این مناطق است.

البته در این میان میرزاده سوءاستفاده از سهمیه مناطق محروم به نفع قشر مرفه را ناعادلانه دانست و گفت: دانشجویان از مناطق مرفه به مناطق محروم می‌آیند و از سهمیه آنها استفاده می‌کنند و حاضر در خدمت در این مناطق نیستند و این ظلم مضاعف است، فرزندان مناطق محروم نباید از حق قانونی خود محروم شوند این‌گونه این افراد امکان ارتقای تحصیلی نخواهند داشت، در ضمن چنین تصمیمی مناطق محروم را از خدمت نیروهای شایسته بومی محروم می‌کند علی‌رغم اینکه از خدمت نیروهای غیربومی هم محروم هستند.

نماینده مردم گرمی در مجلس شورای اسلامی همچنین در توضیح بیشتر اضافه کرد: افراد غیربومی برای حضور در مناطق محروم با مشکلاتی مواجه بوده و حاضر به این کار نیستند، خانم و آقایی که از مرکز استان به مناطق محروم می‌آیند هر قدر هم دلسوز باشند، دوری از خانواده و سختی‌های کار را تحمل نخواهد کرد و خواه‌ناخواه کم‌کاری در خدمات‌دهی پیش می‌آید که این به ضرر مردم مناطق محروم است؛ بنابراین به‌هیچ‌عنوان با تغییرات در بومی گزینی موافق نیستم.

درهرصورت باید منتظر تصمیمات نهایی در این باره بود البته عدالت آموزشی در تغییرات احتمالی نباید نادیده گرفته شود چراکه بسیاری از داوطلبان ساکن در مناطق دورافتاده کشور امکانات مساوی با مرکزنشینان ندارند و توقع دارند که وضعیت آنها در پذیرش‌ها مدنظر قرار گیرد. از طرفی بومی‌گزینی باعث می‌شود تا فرد دانشجو در کنار خانواده خود باشد که این مسئله نکات مثبت اجتماعی بسیاری دارد.

شعارسال ، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری آنا، تاریخ خبر 6 شهریور 98 ، کدخبر 412394، ana.ir