هفته گذشته دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر از وجود بیش از 4 میلیون مصرف‌کننده موادمخدر در ایران خبر داد، مصرف‌کنندگانی که سالانه ۵ درصد به جمعیت آنها افزوده می‌شود و البته از سن آنها کاسته. آمار مصرف‌کنندگان موادمخدر در حالی است که براساس گفته‌های دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر، مبارزه مستقیم و غیر‏مستقیم با موادمخدر از انسداد مرز‌ها و مقابله با قاچاقچیان گرفته تا مقابله با توزیع‌کنندگان مواد در داخل کشور، هزینه‌های درمان، پیشگیری و‏… بیش از ۱۱ درصد تولید ناخالص ملی هزینه برای کشور دارد. اما چرا تمام این اقدامات، علاوه بر روش‌های تبیهی نظیر حکم حبس و اعدام برای مرتکبان جرائم مرتبط با موادمخدر نتوانسته از جمعیت موادمخدر در ایران بکاهد؟

شیشه، هروئین، کراک، گل و...‏ اینها موادمخدری هستند که این روزها در میان جوانان رواج دارند و البته در سه ماه نخست سال نسبت به زمان مشابه آن در سال گذشته‌ میزان کشفیات و بازداشت‌های توزیع‌کنندگان موادمخدر با افزایش روبه‌رو بوده است. محمدعلی اسدی، رئیس شورای هماهنگی موادمخدر استان تهران با اشاره به افزایش 3 درصدی میزان کشفیات در این بازه زمانی گفت که میزان دستگیری‌ها 10 درصد افزایش داشته و تولید شیشه و هروئین 10 درصد کاهش داشته است.

موادمخدر، یکی از با‏ثبات‌ترین بازارها

اما فارغ از دلایل مقطعی کاهش یا افزایش قاچاق، تولید، توزیع و مصرف موادمخدر در ایران، ارزان بودن و در دسترس بودن انواع موادمخدر یکی از علل شیوع اعتیاد در میان جوانان به شمار می‌آید.

از سال 96 که بالا رفتن نرخ دلار سبب کاهش ارزش ریال و به دنبال آن افزایش نرخ تورم و قیمت‌ها شد و تا امروز که این وضعیت همچنان برقرار است و قیمت برخی از کالاها به خصوص کالاهای اساسی با افزایش چند برابری مواجه شده، اما موادمخدر یکی از با‏ثبات‌ترین بازارها را داشته است و نسبت به سایر کالاها با افزایش اندکی روبه‌رو بوده است.

سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام در این باره گفته است: «اخیرا با وجود نوسانات ارزی، در حالی که همه انتظار داشتند قیمت موادمخدر هم حداقل دو برابر شود اما این اتفاق رخ نداد. به عنوان نمونه، تریاک با وجود نوسانات ارزی چندان گران نشده و فقط درصد رشد ‌اندکی داشته است؛ اکنون میانگین کشوری هر کیلوگرم تریاک چهار میلیون تومان است.»

براساس اعلام دبیر شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر استان تهران، در ۹ ماه سال 97 در مقایسه با مدت مشابه سال 96، قیمت موادمخدر تریاک ۵۵ درصد، هروئین ۵۲، مورفین ۸۷، حشیش ۳۰ و شیشه ۱۲۹ درصد افزایش یافته است. با وجود این افزایش اما قیمت موادمخدر همچنان در مقایسه با قیمت اکثر کالاها و خدمات در ایران که هم‌ارز قیمت‌های جهانی است، قیمت پایین‌تری دارد. اما این پایین بودن قیمت دلایل متعددی دارد.

صفاتیان درباره چرایی ثبات قیمت موادمخدر گفته است: «شاید دلیل این تثبیت، مقدار انبوه موادمخدر انبار شده در افغانستان و برنامه‌ریزی‌های دقیق برای قاچاق و عرضه آن در بازار مصرف است؛ در حال حاضر حدود ۱۰ هزار تن موادمخدر در افغانستان تولید می‌شود که با توجه به بازار آن، به نظر می‌رسد میزان تولید بیشتر هم باشد.»

وی افزود: «این میزان تولید در افغانستان ذخیره می‌شود و هر زمان که قاچاقچیان احساس کنند قیمت موادمخدر افزایش یافته است، برای تنظیم بازار و جلوگیری از کاهش تقاضا، توزیع را بالا می‌برند؛ بنابراین با برنامه‌ریزی‌های دقیق، قیمت موادمخدر پایین نگه داشته می‌شود زیرا تئوریسین‌های قاچاق موادمخدر معتقدند که افزایش قیمت باعث کاهش میزان مصرف و از دست دادن بازار سودجویی آنان است.»

رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام یادآور شده: «اگر قیمت موادمخدر سنتی مانند تریاک افزایش یابد، تغییر الگوی مصرف در میان مصرف‏کنندگان رخ می‌دهد و ممکن است سراغ ماده‌ای بروند که قاچاقچیان موادمخدر از افغانستان نفع نمی‌برند.»

صفاتیان ادامه داد: «آنها اتاق فکرهای بسیار قوی و مدیریت مصرف خوبی دارند و بر اساس فکر و برنامه، بازار را کنترل می‌کنند.»

70 درصد زندانیان کشور با جرایم مرتبط با موادمخدر در زندان هستند

بعد از ارزان بودن، اما در دستر‌س بودن علت دوم افزایش جمعیت معتادان در ایران به حساب می‌آید. موضوعی که در زمان تقریبی آن اختلاف نظرهایی وجود دارد. رسول خضری، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس زمان دسترسی به موادمخدر را 6 دقیقه اعلام کرده و در مقابل محمدعلی اسدی، رئیس شورای هماهنگی موادمخدر استان تهران گفته که بر اساس تحقیقات و بررسی علل دسترسی به مواد به‌صورت پایلوت در یزد و اصفهان این میزان 58 دقیقه است؛ اما چه این زمان 6 دقیقه باشد و چه 58 دقیقه افشار، معاون وقت کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با موادمخدر گفته است: «در حال حاضر دسترسی به موادمخدر چندان سخت نیست و سیستم نظامی امنیتی در کشور تمرکزشان را بر این موضوع گذاشته‌اند که مدت زمان دسترسی به مواد بیشتر شود.» به اعتقاد او، هرچقدر دسترسی به مواد راحت‌تر باشد احتمال رفتن افراد به سمت موادمخدر بیشتر می‌شود. موضوعی که برخی از مسئولان فضای مجازی و اینترنت را مقصر اصلی این ماجرا می‌دانند و می‌گویند فضای مجازی دسترسی به مواد را راحت‌تر کرده است.

به منظور مدیریت زمان دسترسی به موادمخدر، پیش‏تر معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با موادمخدر از تلاش سیستم نظامی و امنیتی برای افزایش مدت زمان دسترسی به موادمخدر خبرداده و گفته است که با کمک این نیروها می‌توان محیط‌های پرخطر را شناسایی و آن‌ها را به محیط پاک تبدیل کرد. تلاش‌هایی که البته به بالارفتن آمار حبس و اعدام مجرمان در ایران منجر شده است.

اسکندر مومنی، دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر آذرماه سال گذشته گفته است: «نزدیک به ۷۰ درصد زندانیان کشور به واسطه جرایم مرتبط با موادمخدر در زندان به سر می‌برند.» با این حال اما این اقدام قضایی نتوانسته از کاهش این آسیب جلوگیری کند.

یحیی کمالی‌پور، نایب رئیس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس، معتقد است: «مجازات اعدام برای قاچاقچیان موادمخدر بازدارندگی کافی ندارد. مبارزه با موادمخدر نیازمند عملکرد اجتماعی، فرهنگی و تقویت بنیان‌ها اقتصادی کشور است.»

مبارزه با موادمخدر در ایران اما تنها به صرف هزینه‌‌های گزافی چون بیش از 11 درصد تولید ناخالص ملی منتهی نمی‌شود، اعدام و حبس توزیع‌کنندگان مواد، مصرف‌کنندگانی که کم‏کم تبدیل به افراد بی‌خانمان و کارتن‌خواب می‌شوند و خانواده‌هایشان را بی‌سرپرست می‌کنند و آسیب‌هایی که این پدیده شوم بر روی سایر اعضای خانواده و جامعه‌ای دارد که به صورت مستقیم و غیر‏مستقیم با اعتیاد درگیر هستند، جامعه ایران را با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌کند که رفع هر کدام از آنها هزینه‌های بسیاری دارد. ضمن اینکه کشور با حذف و ناکارآمدی سرمایه‌های اجتماعی خود به واسطه اعتیاد روبه‌رو است.

با این حال جمهوری اسلامی ایران با تمام توان درحال مبارزه با این پدیده شوم است. درحالی‏که موانعی پیش پای خود دارد. موانعی از جمله تحریم‌ها که به گفته دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر این اجازه را به کشورمان نمی‌دهند.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از پایگاه اطلاع رسانی راه دانا ، تاریخ 18 شهریور 1398 ، کدخبر: 1519474 ، www.dana.ir