در این راستا، در سال ۱۳۹۵ طرحی با یک فوریت از جانب شورای شهر تهران به شورای فرهنگ عمومی کشور ارائه شد که پس از تصویب آن ۱۴ مهرماه در تقویم رسمی کشور به‌نام «روز تهران» نام‌گذاری شد؛ ولی علت انتخاب این روز و اختصاص یافتن آن به قلب تپنده ایران چه بود؟

تاریخچه تهران

طبق شواهد تاریخی قدمت تهران به ۷۰۰۰ سال قبل می‌رسد. در این رابطه، کشف اسکلت زنی ۳۰ ساله در منطقه مولوی و نیز وجود تپه‌های باستانی در تهران مانند تپه باستانی قیطریه گواه این مدعی است. همچنین، در هنگام یورش مغولان بسیاری از مردم ری به تهران، که در آن دوره از آبادی‌های سرسبز و پرجمعیت شمال ری بوده، مهاجرت می‌کنند.

شهر ری

در دور صفوی طهران همچنان به‌عنوان یکی از آبادی‌های ری محسوب می‌شد تا اینکه در این دوره به‌دلیل ارادت ویژه شاه طهماسب به اما‌م‌زاده حمزه (ع)، جد اعلای صفویان، مورد توجه وی قرار می‌گیرد. در این راستا، او دستور می‌دهد در طهران که نسبت به ری خوش آب و هواتر بوده، برایش اقامتگاه و برج و بارویی درخور شاه‌نشین صفوی، گرداگرد طهران ساخته شود.

به جرات می‌توان این دوره را آغاز تبدیل طهران از آبادی به شهر نامید؛ تا اینکه طبق شواهد تاریخی ٢٣٠ سال قبل، آقا محمد خان قاجار، روز يكشنبه ۱۱ جمادی‌الثانی ۱۱۶۴ خورشیدی، هم‌زمان با عيد نوروز در كاخ گلستان تاج سلطنت ايران را بر سر گذاشت و تهران را مرکز پادشاهی خود قرار داد. اگرچه آن روزها، وی حتی تصورش را هم نمی‌كرد كه اين تصميم، روزی كلانشهری با این عظمت را به وجود آورد.

انتخاب تهران دلایلی داشت؛ نخست آن‌که این شهر مشرف به سراسر فلات ایران بود. یعنی از این نقطه کانونی می‌توانست تا کرانه‏‌های شمالی خلیج فارس و دریای مکران را زیر نظر داشته باشد. البته سواحل دریای خزر نیز پشت سر او بود. آقا محمدخان در عین حال برآمده از ایل قاجار بود، که در دو سوی رودخانه گرگان به سر می بردند. جایگاه ایل در پشت سر او موجب اطمینان و دلگرمی‌اش می‌شد و در روزهای دشوار می‌توانست به میان ایل خود بگریزد.

عکس: مرکز اسناد تصویری کاخ گلستان/میدان ارگ تهران در دوره قاجار

تا انقلاب مشروطه، طهران عمدتاً با عنوان دارالخلافه شناخته می‌شده است. به‌ویژه اینکه در زمان سلطنت ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه، مرکز پادشاهی ممالک محروسه ایران به «دارالخلافه ناصری» و «دارالخلافه مظفری» شهرت داشت.

تا اینکه در مردادماه ۱۲۸۵ فرمان برپایی مشروطیت به امضای مظفرالدین شاه قاجار می‌رسد و اولین جلسه مجلس شورای ملی در ۱۴ مهر همان سال در کاخ گلستان و در حضور شاه قاجار تشکیل می‌شود. به‌دنبال تشکیل نخستین دوره مجلس شورای ملی، قانون اساسی ایران نیز تصویب و طهران رسماً و به‌طور قانونی به پایتختی ایران انتخاب می‌شود.

عکس: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی/عمارت مجلس شورای ملی در بهارستان تهران

وجه تسمیه نام تهران

درباره ریشه نام تهران نظرهای متفاوتی وجود دارد. به اعتقاد برخی تهران یعنی دامنه گرم در مقابل شمران که دامنه سرد است. برخی بر این باور هستند که سراسر دشت پهناوری که امروز تهران بزرگ خوانده می‌شود، در میان کوه‌های اطراف، گود به نظر می‌رسید و بدین سبب «تَهِ ران» نامیده شد. تعدادی نیز تهران را (تَهِ ران) می‌دانند چون در گذشته به هنگام حمله دزدان و دشمنان، مردم به انتهای خانه‌های مانند غارشان (زیرزمین‌ها) پناه می‌بردند.

مهرالزمان نوبان صاحب نظر در ریشه نام شهرها و روستاها می‌گوید:

برخی گفته اند در گذشته دور تیره‌ای از خاندان طاهری خراسان در اینجا زندگی می‌کردند. از این رو به این شهر «طاهِران» گفتند. طرفداران این نظریه می‌گویند «طاهران» بعدها به «طِهران» تبدیل شد.

حسین کریمان در کتاب قصران می نویسد:

تهران در اصل گِهران بوده به‌معنی جای گرم (گِه: گرم + ران: جا) در برابرِ شِمیران که جای سرد است. شِم و سِم به‌معنی سرد است و شمیران و سِمیرُم به‌معنی جای سرد است. تبدیل «گ» در «گِهران» به «ت» در گویش مردم قصران و آبادی‌های پیرامون طبیعی است. همان گونه که «گِل» را «تیل» یا «تِوِل» تلفّظ می‌کنند.

هم‌زمان با جنبش مشروطه که تغییرات بسیاری در ادبیات و نگارش زبان فارسی به وجود آمد، کم‌کم املای تهران رواج یافت و پس از تأسیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در دوره پهلوی اول، طهران به تهران تغییر کرد.

چرا ۱۴ مهر روز تهران است؟

تا سال ۱۳۹۵ در تقویم ایران روزی برای تهران ثبت نشده بود، تا اینکه نمایندگان چهارمین دوره شورای اسلامی شهر تهران تصمیم گرفتند به دلیل موقعیت استراتژیک تهران و نیز اهمیت انتخاب این شهر به‌عنوان پایتخت در تاریخ معاصر ایران، روزی برای تهران در تقویم رسمی کشور ثبت شود.

ازاین‌رو، ۱۴ مهر به دلیل اهمیت این روز در تاریخ معاصر ایران و آغاز فرآیندی که موجب رسمیت یافتن پایتختی تهران در قانون اساسی وقت شده بود، به‌عنوان روز تهران پیشنهاد شد. این طرح پیشنهادی در قالب یک فوریت به شورای فرهنگ عمومی کشور فرستاده شد. در تیرماه ۱۳۹۵ این طرح به تصویب شورای فرهنگ عمومی کشور رسید.

برنامه‌های روز تهران چیست؟

امسال نیز با فرا رسیدن روز ۱۴ مهر و روز تهران برنامه‌های متنوعی در قالب هفته تهران از سوی نهادهای مختلف اعلام شده است. در این راستا، غلامحسین محمدی، رئیس مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران، ضمن اعلام ویژه برنامه‌های روز تهران از برگزاری تورهای گردشگری خبر داد.

طبق اظهارات محمدی هر روز هفته تهران با هدف بازشناسی هویت پایتخت به‌ترتیب جمعه ۱۲ مهر «روز تهرانگردی»، شنبه ۱۳ مهر «روز آیین‌های مذهبی از ری تا شمیران»، یکشنبه ۱۴ مهرماه «روز تهران»، دوشنبه ۱۵ مهرماه «روز طبیعت و تاریخ تهران»، سه‌شنبه ۱۶ مهرماه «روز پیاده راه‌ها و گذرگاه‌های تهران»، چهارشنبه ۱۷ مهرماه «روز هنر و معماری و شهرسازی» و پنجشنبه ۱۸ مهرماه «روز تهران بزرگ، ایران بزرگ» نام‌گذاری شده‌اند.

وی ادامه داد:

از شاخص‌ترین برنامه‌های هفته تهران می‌توان به تهرانگردی از ری تا شمیرانات، همایش کوهنوردی خانوادگی، گردهمایی پاکسازی کوهستان، راه‌اندازی قطار گردشگری در قلب تهران، بازدید رایگان موزه‌های تهران و بازگشایی موزه دخانیات در روز جمعه ۱۲ مهر، آیین نکوداشت ری و معرفی آیین‌های مذهبی تهران از ری تا شمیران، افتتاح سردر بازسازی شده اداره آگاهی شاپور به مناسبت روز نیروی انتظامی و نمایشگاه عکس آئین‌های مذهبی در ایستگاه‌های مترو در روز شنبه ۱۳ مهر و برگزاری آیین نکوداشت روز تهران در ۲۲ منطقه تهران اشاره کرد.

محمدی در ادامه افزود:

عضویت رایگان در کتابخانه‌های عمومی، نیم‌بها شدن بلیط سینماهای تهران در روز یکشنبه ۱۴ مهر، افتتاح بوستان مرضیه حدیدچی ویژه بانوان، همایش کوهنوردی خانوادگی، برگزاری نشست معرفی فرش تهران در موزه فرش، رویداد معرفی اراضی عباس‌آباد به‌عنوان مقصد تفریحی و گردشگری جهان و برگزاری مسابقه عکاسی طبیعت تهران در روز دوشنبه ۱۵ مهرماه، برگزاری جشنواره قصه‌گویی، اختتامیه جشنواره روز کودک (تهران شهری که دوست دارم) اعلان زنگ انشا و سه‌شنبه‌های بدون خودرو در روز سه‌شنبه ۱۶ مهر از دیگر ویژه برنامه‌های هفته تهران است.

به گفته رئیس مرکز ارتباطات و امور بین‌‌الملل شهرداری تهران؛ در هفته تهران اجرای برنامه‌هایی مانند افتتاح خانه موزه لرزاده، پخش مستندهای معرفی تهران در موزه سینما، رونمایی از چهار خدمت شهرسازی در سامانه تهران من، تور بافت تاریخی، برپایی گذر هنر با حضور نقاشی در روز چهارشنبه ۱۷ مهرماه، برگزاری همایش آغازین شورایاری‌ها، آئین نکوداشت روز تهران در میدان مشق، برگزاری نمایشگاه عکس در برج میلاد، افتتاح خانه مینایی، اجرای طرح پرسه در شهر و اجرای مراسم سالگرد تئاتر سنگلج در روز پنجشنبه ۱۸ مهرماه در دستور کار قرار دارد.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از سایت کجارو ، تاریخ انتشار: 11 مهر 1398 ، کدخبر: _ ، www.kojaro.com