شعارسال : كل مصرف زعفران در بازارهاي جهاني 400 تن است و علي شريعتي‌مقدم، رئيس كميسيون كشاورزي اتاق ايران خبر مي‌دهد كه چين برنامه‌ دارد ميزان زعفران توليدي خود را تا 100 تن افزايش دهد. به‌اين‌ترتيب اين كشور قصد دارد توليد خود را به اندازه يك‌چهارم بازار جهاني توسعه دهد. اين در حالي است كه انحصار بازار زعفران در اختيار ايران است و برند ايراني هنوز هم از آن برندهاي معتبر است. توليد زعفران از نظر مزيت نسبي آبروي بخش كشاورزي است و به بهانه توسعه كشت اين محصول قرار است چهار ميليارد دلار از صندوق توسعه ملي هزينه كنند و آب عمان را به خراسان رضوي برسانند تا صرف كشت اين محصول شود. آيا ورود چين به بازارهاي زعفران درحالي‌كه اين كشور بزرگ‌ترين مشتري زعفران ايران است و از سوي ديگر با سد تعرفه، مانع ورود محصول ايراني به‌طورمستقيم به بازارهايش مي‌شود، مي‌تواند براي ايران خطرساز باشد؟ فرشيد منوچهري، دبير شوراي ملي زعفران به «شرق» مي‌گويد بازار زعفران يك ظرفيت محدود دارد و آنچه امروز در ايران توليد مي‌شود، به اندازه مصرف جهاني است؛ بنابراين اگر چين به اين بازار وارد شود، با مازاد توليد مواجه خواهيم شد.
پسته ايراني كه روزگاري در دنيا سرآمد بود، چندي است كه جاي خود را به محصول كاليفرنيا داده است. ايرانياني كه پايه‌هاي پسته را از كشور خارج كردند و باغات اين محصول را در آن سوي كره زمين توسعه دادند، رتبه يك پسته ايراني را دزديدند و حالا رقابت تنگاتنگي بين محصول ايراني و آمريكايي در بازارهاي جهاني وجود دارد. اگرچه پسته ايراني از نظر طعم و مزه برتر از پسته كاليفرنيايي است اما رقبا هرروز با ترفندي جديد تلاش مي‌‎كنند مانعي بزرگ بر سر راه پسته ايراني بگذارند. يك روز درصد آفلاتوكسين پسته ايراني را بهانه مي‌كنند تا محموله‌هاي پسته را به ايران برگشت بزنند و روز ديگر بهانه‌اي جديد مي‌تراشند تا بازار پسته ايران را خراب كنند اما اخباري كه در زمينه زعفران، دومين محصول با مزيت بخش كشاورزي به گوش مي‌رسد، به مفهوم آن است كه سرنوشت زعفران در بازارهاي جهاني غم‌انگيزتر از پسته ايراني خواهد شد؟

‌برنامه چين براي توسعه سطح زير كشت زعفران

زعفران ايراني محصولي شناخته‌شده در جهان است اما از آنجايي كه اين محصول را فله‌اي صادر كرده‌اند، آنچه دنيا مي‌بيند زعفران اسپانيايي است. اين روزها هم رقباي تازه‌نفس در حال ورود به بازارهاي زعفران هستند و ‌ديگر قرار نيست آب خوش از گلوي توليدكنندگان و صادركنندگان اين محصول پايين برود. علي شريعتي‌مقدم، رئيس كميسيون كشاورزي و آب اتاق بازرگاني صنايع معادن و كشاورزي ايران در گفت‌وگو با كشاورزپلاس اعلام مي‌كند كه چين قرار است تا چند سال آينده به جمع توليدكنندگان بزرگ زعفران بپيوندد.
آن‌طوركه او مي‌گويد: ما در كالاهايي كه مزيت مطلق داشتيم و توليدكننده انحصاري بوديم، در حال ازدست‌دادن فرصت‌هاي خود هستيم و مزيت ما از حالت مطلق به مزيت نسبي در حال تبديل‌شدن است. كشور چين به‌دنبال توليد زعفران است. اين كشور چند صد تن زعفران را در آينده توليد مي‌كند و بر اساس برنامه‌ريزي‌ای كه انجام داده است، قرار است تا چهار بار بهره‌برداري از زعفران داشته باشد.
به گفته شريعتي‌مقدم، صادرات زعفران ايران درگير مشكلاتي است اما تك‌نرخي‌شدن ارز مي‌‎تواند به اين موضوع كمك كند. در ايران همواره ارز وارداتي ارزان‌تر بوده است؛ درحالي‌كه بالاترين نرخ ارز هرچه هست، حتي با اختلاف ناچيز بايد براي صادركننده در نظر گرفته شود.
او يادآور مي‌شود: در سال گذشته به خاطر مشكلات ارزي و مقرراتي كه وجود داشت، ده‌ها تن زعفران ما قاچاق شد. سال گذشته 20 تن زعفران به‌صورت قانوني به افغانستان رفت و از آنجا به‌صورت غير‌قانوني وارد ايران شد. اين پديده براي كشور افغانستان ايجاد برند مي‌كند.

‌نبود اطلاعات درباره برنامه‌هاي چين

فرشيد منوچهري، دبير شورای ملي زعفران با اشاره به اينكه از برنامه‌هاي چين در زمينه توسعه زعفران اطلاعات زيادي منتشر نشده است، در گفت‌وگو با «شرق» عنوان مي‌كند: چين از قديم زعفران توليد مي‌كرد؛ منتها مقدار توليد به مصرف داخلي خود اين كشور مي‌رسيد.
او درباره تأثير افزايش توليد زعفران در چين بر بازار ايران مي‌گويد: طبيعتا بازار زعفران يك بازار محدود است. در شرايط فعلي آنچه توليد مي‌شود، به اندازه مصرف جهاني است. بنابراين اگر چين وارد شود و مازاد بر توليد ايجاد شود، اولين اثر روي كاهش قيمت خواهد بود. قيمت زعفران كاهش مي‌يابد و توليد زعفران براي برخي كشورهای ديگر توجيه اقتصادي نخواهد داشت. كشورهايي كه قيمت تمام‌شده توليد و فروششان يكسان باشد، ديگر توليد محصول برايشان اقتصادي نيست. البته ايران هنوز به آن مرحله نرسيده است.
او تأكيد مي‌كند: چه چين به بازار زعفران وارد شود و چه نشود، ما خودمان بايد براي توسعه بازارهاي زعفران برنامه‌ريزي كنيم. وقتي حق انتخاب بازار داشته باشيم، ارزش افزوده بيشتري نصيبمان مي‌شود. ما تلاش مي‌كنيم بازار زعفران را توسعه بدهیم و روي بازار اين محصول براي مصارف پزشكي و آرايشي كار كنيم.
منوچهري ادامه مي‌دهد: زعفران به‌عنوان داروي گياهي براي كاهش استرس به‌صورت قرص زعفران مصرف مي‌شود. مصارف زعفران در بخش پزشكي متعدد است؛ بايد مراكز تحقيقاتي معتبر خواص زعفران را تأييد كنند تا نام اين گياه وارد فهرست گياهان دارويي شود و بتوانيم آن را به كشورهاي مصرف‌كننده گياهان دارويي صادر كنيم.
به گفته دبير شوراي ملي زعفران اگرچه تعرفه بالاي چين براي زعفران ايراني يكي از موانع صادرات اين محصول است؛ اما بخش خصوصي در جلسه شوراي گفت‌وگوي دولت و بخش خصوصي كه هفته گذشته برگزار شد، پيشنهاد داده است كه دولت ايران با چين و هند وارد مذاكره شود و با اعمال قانون تعرفه ترجيحي، تعرفه برخي اقلام اين كشورها را كاهش دهد تا آنها هم تعرفه ورود زعفران ايراني به كشور خود را كاهش دهند.
او ادامه مي‌دهد: تكليف كاهش تعرفه ترجيحي در مذاكرات اقتصادي بين ايران و دو كشور چين و هند مشخص خواهد شد. مسئولان عالي‌رتبه نظام به‌ویژه متوليان وزارت صنعت و معدن و تجارت، جهاد كشاورزي و امور خارجه اين مسئله را پيگيري مي‌كنند.‌دبير شوراي ملي زعفران اطلاعات توليد اين محصول در ايران را محرمانه مي‌داند و اظهار نظر درباره آمار توليد را عاملي براي تخريب بازار ايران معرفي مي‌كند.
او عنوان مي‌كند: درباره مصرف جهاني زعفران اطلاعات دقيقي در دسترس نيست اما گفته مي‌شود حداكثر 400 تُن است.

‌معادل كل مصرف دنيا توليد مي‌كنيم

اگر آن‌طوركه شريعتي‌مقدم مي‌گويد در چند سال آينده چين توليد خود را تا سقف يك‌چهارم حجم كل بازار زعفران توسعه دهد، بدون شك بازار اين محصول تأثير مي‌‌پذیرد. علي حسيني، عضو شوراي ملي زعفران، در گفت‌وگو با «شرق» اطلاعاتي درباره خبري اعلام‌شده از سوي رئيس كميسيون كشاورزي اتاق بازرگاني ندارد و البته به اندازه شريعتي‌مقدم هم نگران فعاليت‌هاي چين نيست. او مي‌گويد: سال‌هاست چنين حرف‌هايي مي‌زنند؛ يك بار مي‌گويند چين توليد خود را افزايش مي‌دهد و يك بار مي‌گويند هند چنين مسئله‌اي را در دستور كار دارد. فعلا نمي‌توانيم دلهره داشته باشيم، چون تحقق اين اهداف ‌طول مي‌كشد.
حسيني ادامه مي‌دهد: فعلا ما مشكل فروش زعفران را داريم. مصرف زعفران در دنيا بي‌نهايت نيست. ما معادل مصرف كل دنيا توليد مي‌كنيم، اگر چنين اتفاقي در چين بيفتد، نمي‌تواند به اين سرعت باشد؛ بنابراين فعاليت‌هاي چين درحال‌حاضر بر بازار ايران تأثير ندارد، ولي در آينده ممكن است مشكل ايجاد كند.
همان روزهايي كه پياز زعفران در سايه فعاليت‌هاي انسان‌دوستانه به افغانستان قاچاق شد و گروهي مي‌خواستند با توسعه كشت زعفران به كاهش كشت خشخاش در افغانستان كمك كنند، غائله آلوده‌بودن زعفران ايراني به راه افتاد. رقباي ايران فيلمي ساخته بودند كه در بسته‌هاي زعفران ايراني موي سر زن پيدا شده است. در اين فيلم گوشه‌اي از سيستم سنتي فراوري و بسته‌بندي زعفران ايراني هم به نمايش درآمده بود و بازار اين محصول به‌شدت تحت تأثير فعاليت مخرب رقبا قرار گرفت. اين در حالي است كه حسيني مي‌گويد: قيمت تمام‌شده توليد زعفران در افغانستان مشابه ايران نيست و كل توليد اين كشور پنج درصد توليد ايران هم نمي‌شود.
او معتقد است حضور افغانستان در عرصه توليد زعفران درحال‌حاضر اخلالي در بازار ما ايجاد نمي‌كند. البته اين عضو شوراي ملي زعفران تأكيد مي‌كند: در‌حال‌حاضر بزرگ‌ترين خطر ما  قاچاق‌شدن زعفران ايران به افغانستان و ورود مجدد محصول ايراني به نام زعفران افغاني به بازارهاي هدف كشورمان است. اين مسئله سبب مي‌شود محصول ايراني براي افغان‌ها بازارسازي كند.
حسيني مي‌گويد: ورود مستقيم زعفران ايراني به چين دچار يك‌سري مشكلات است. چيني‌ها مقررات سختگيرانه‌اي براي ورود زعفران ايراني اعمال كرده‌اند؛ تعرفه آنها سنگين است، به‌همين‌دليل محصول ايراني از مسير هنگ‌كنگ و كشورهاي ديگر به‌صورت قاچاق وارد چين مي‌شود.
او اضافه مي‌كند: چين يكي از شش كشور عمده واردكننده زعفران ايراني است، اما محصول ما را به‌طور غيرمستقيم مي‌خرد؛ بنابراين چين هرچقدر زعفران توليد كند، خودش بازارش را دارد و آن را مصرف خواهد کرد.
به گفته اين عضو شوراي ملي زعفران، افغانستان براي صادرات محصول خود به چين و هند مشكل تعرفه ندارد و حتي امتيازاتي براي آنها قائل شده‌اند كه اين امتيازات به ايران تعلق نمي‌گيرد.
او تأكيد مي‌كند: فعال بخش خصوصي كاري را كه وزارت جهاد كشاورزي يا امور خارجه انجام مي‌دهد، نمي‌تواند انجام دهد. اگر دولت تلاش كند تعرفه صادرات زعفران به هند و چين كاهش يابد، بابت بازار زعفران نگراني نخواهيم داشت.‌

شعار سال ، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق ، تاریخ انتشار 30 مهر 98 ، کد خبر : 241432 ، www.sharghdaily.ir