شعار سال : سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC) گفت: کسب مرجعیت علم و فناوری در جهان، اولین بند از سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است. با یک نگاه راهبردی، مرجعیت علم و فناوری بهترین هدف برای تبدیل علم به ثروت و قدرت است. هر چند نهضت جنبش علمی در طی چند سال گذشته در کشور شکل گرفته، اما مسیر دشواری تا دستیابی به مرجعیت علم و فناوری جهان وجود دارد.
دهقانی اظهار کرد: دستیابی به مرجعیت علم و فناوری جهان بدون ژرف‌نگری و برنامه‌ریزی، ناممکن و دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی کشور بایستی در حوزه دیپلماسی علم و فناوری و اثرگذاری اقتصادی گام‌های اساسی بردارند. دانشگاه‌های کشور نشان داده‌اند که از توان علمی بسیار بالایی برخوردار هستند. در این گزارش آخرین فهرست دانشگاه‌های برتر کشور در میان موثرترین دانشگاه‌های پر استناد برتر دنیا و لیست به‌روز شده پژوهشگران پر استناد کشور در پایگاه بین‌المللی کلاریویت آنالتیکس و نیز پژوهشگران پر استناد برتر کشور در رشته‌های مختلف حوزه موضوعی علوم انسانی، علوم اجتماعی و هنر در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) ارایه شده است.
دانشگاه‌های پر استناد برتر کشور
سرپرست ISC گفت: پایگاه شاخص‌های اساسی علم (ESI) متعلق به شرکت کلاریویت آنالتیکس (ISI) آخرین فهرست موسسات یک درصد برتر دنیا که بیشترین تعداد استنادها را در طول ۱۰ سال گذشته دریافت کرده‌اند را منتشر و بطور مداوم به روزرسانی می‌کند. این دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در سطح دنیا از لحاظ تعداد استنادهای دریافتی در مجموع موسسات یک درصد برتر قرار گرفته‌اند. استنادها در دنیای علم بیانگر کیفیت تولیدات علمی هستند. بنابراین علت افزایش تعداد این مراکز، افزایش کیفیت تحقیقات کشور است. رشد کیفیت تولیدات علمی یکی از مهمترین عوامل دستیابی به مرجعیت علمی به عنوان اولین بند از سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است.
وی افزود: در سال ۱۳۹۴ بررسی پایگاه شاخص‌های اساسی علم نشان داد که ۳۰ دانشگاه و مرکز پژوهشی از جمهوری اسلامی ایران در جمع دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های یک درصد برتر دنیا قرار گرفتند. در سال ۱۳۹۵ با رشد کیفیت تولیدات علمی در کشور تعداد دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور به ۳۵ مورد افزایش یافت. تعداد مراکز یک درصد برتر کشور در بهمن ۱۳۹۶ به ۵۳ مورد افزایش یافت. برای انتخاب موثرترین دانشگاه‌ها، تمام دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی دنیا بر حسب میزان اثرگذاری آن‌ها مشخص و مرتب‌سازی شده و در گام بعد یک درصد برتر آنها که دارای بیشترین میزان اثرگذاری بوده‌اند، انتخاب و معرفی می‌شوند. مایه مباهات است که در آخرین به‌روز رسانی انجام شده در آذر ۹۸ تعداد ۶۵ دانشگاه و موسسه تحقیقاتی از کشور جمهوری اسلامی ایران در میان یک درصد دانشگاه‌های برتر جهان که دارای بیشترین میزان اثرگذاری بوده‌اند، مشاهده می‌شود.
در بین دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور ۲۷ دانشگاه جامع، ۲۲ دانشگاه علوم پزشکی، ۱۱ دانشگاه صنعتی و پنج مرکز تحقیقاتی در جمع موثرترین‌های دنیا قرار گرفتند.
پژوهشگران پر استناد برتر کشور مستخرج از (ESI)
دهقانی در ادامه گفت: نخبگان علمی مهمترین عامل رشد و توسعه نظام‌های علمی هستند، از همین‌رو شناسایی آن‌ها از اهمیت بسزایی برخوردار است. کشورهای پیشرفته برای جذب نخبگان علمی از سرتاسر دنیا برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری کرده و این امر باعث می‌شود تا این کشورها به بزرگترین مقصد برای مهاجرت نخبگان علمی دنیا تبدیل شوند. نخبگان یک درصد برتر دنیا، ۱۴ درصد از کل علم دنیا را تولید و همین گروه ۲۴ درصد از کل استنادهای دنیا را دریافت می‌کنند. پایگاه طلایه‌داران علم ای.اس.آی (ESI) فهرست پژوهشگران یک درصد برتر دنیا را فراهم آورده است، هر چند مبتنی بر اصول علم سنجی می‌توان تا پژوهشگران ۲۰ درصد برتر دنیا را در زمره نخبگان برتر علمی دنیا قرار داد. در واقع بر اساس آمار موجود محققان ۲۰ درصد برتر دنیا ۶۶ درصد از علم دنیا را تولید کرده و همچنین ۸۵ درصد از استنادهای دنیا را دریافت می‌کنند.
وی در ادامه گفت: معیار انتخاب پژوهشگران برتر تعداد استنادهای صورت گرفته به تولیدات آنها است. بر همین اساس پژوهشگرانی که توانسته‌اند بر اساس تحقیقات خود به بالاترین سطح اعتبار بین‌المللی دست یابند، در دسته پژوهشگران یک درصد و ۲۰ درصد برتر دنیا قرار می‌گیرند. طلایه‌داران علم آی.اس.آی نویسندگان را برحسب دامنه فعالیت علمی‌شان در رشته‌های موضوعی ۲۲ گانه قرار می‌دهد. به این منظور تنها فعالیت نویسندگان در ۱۰ سال اخیر در محاسبات لحاظ می‌گردد. نویسندگان در هر رشته برحسب تعداد استنادهایی که دریافت کرده‌اند مرتب‌سازی و سپس یک درصد برتر نویسندگان به عنوان نخبگان علمی در نظر گرفته می‌شوند.
سرپرست ISC گفت: فهرست فراهم‌آوری شده توسط طلایه‌داران علم ای.اس.آی بدون اشکال نیست، زیرا هر نویسنده برحسب حرف اول نام و نام کامل خانوادگی هویت‌بخشی می‌شود. به عنوان مثال، یک نام می‌تواند به چندین نفر اطلاق شود و همچنین نام یک فرد می‌تواند با املاهای مختلفی نگارش شده باشد. این دو مسئله در طلایه‌داران علم ای.اس.آی به دلیل هزینه بالای پردازش اطلاعات نادیده گرفته شده است.
سهم حوزه‌های موضوعی از پژوهشگران پراستناد برتر کشور
دهقانی گفت: پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) بر روی هر نام شناسایی شده در طلایه‌داران علم ای.اس.آی (ESI) پردازش‌های مختلفی را انجام داده و بدین ترتیب به طور تقریبی فهرست کاملی از نخبگان علمی کشور را تهیه کرده و بر این اساس ۳۵۴ نفر در زمره پژوهشگران پر استناد یک درصد برتر دنیا قرار گرفته‌اند.
بر اساس آمار بدست آمده، توزیع پژوهشگران در رشته‌های مختلف یکسان نیست. به طوری که ۴۳ درصد این پژوهشگران متعلق به حوزه مهندسی هستند. بعد از حوزه مهندسی، حوزه شیمی دارای بیشترین تعداد پژوهشگر برتر است که شامل ۱۴ درصد آن‌ها می‌شود. به لحاظ سهم حاصل از نخبگان، پژوهشگران حوزه پزشکی بالینی در جایگاه سوم قرار داشته و ۱۲ درصد پژوهشگران تاثیرگذار علمی کشور متعلق به این حوزه هستند. پژوهشگران حوزه علوم کشاورزی نیز با ۱۱ درصد در رتبه چهارم قرار دارند. سهم حوزه داروشناسی و سم‌شناسی ۸ درصد پژوهشگر برتر و مابقی پژوهشگران برتر مربوط به ۱۴ حوزه علوم کامپیوتر، علم مواد، ریاضیات، علوم اجتماعی، فیزیک، زیست شناسی و بیوشیمی، محیط زیست/ بوم شناسی، زیست شناسی مولکولی و ژنتیک، ایمنی شناسی، علم اعصاب و روان، علوم گیاهی و جانوری، زمین شناسی، روانپزشکی/ روانشناسی و میکروب‌شناسی هستند.
سهم دانشگاه‌ها از پژوهشگران برتر کشور در ESI
سرپرست ISC گفت: از مجموع پژوهشگران برتر، ۴۵ درصد متعلق به دانشگاه‌های جامع، ۲۶ درصد مربوط به دانشگاه‌های صنعتی، ۲۵ درصد مربوط به دانشگاه‌های علوم پزشکی و بقیه مربوط به مراکز تحقیقاتی کشور است. تعداد پژوهشگران برتر و تاثیرگذار شناسایی شده در هر دانشگاه در جدول مشخص شده است. همانطور که ملاحظه می‌شود دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه علم وصنعت ایران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه‌های صنعتی شریف و صنعتی اصفهان به ترتیب دارای بیشترین تعداد پژوهشگر پر استناد برتر هستند.
در بین دانشگاه‌های جامع، دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، تبریز و شیراز دارای بیشترین تعداد پژوهشگر برتر هستند. از میان دانشگاه‌های صنعتی، بیشترین تعداد پژوهشگر تاثیرگذار به ترتیب در دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر، علم و صنعت ایران و صنعتی اصفهان شناسایی شده‌اند. همچنین در میان دانشگاه‌های پزشکی، دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی مشهد و علوم پزشکی شهید بهشتی دارای بیشترین تعداد پژوهشگر برتر هستند.
سهم هر یک از دانشگاه‌ها از پژوهشگران برتر کشور در حوزه‌های موضوعی
دهقانی در ادامه اظهار کرد: در حوزه مهندسی دانشگاه تهران با ۱۹ نفر، در حوزه علوم کشاورزی دانشگاه تهران با ۹ نفر، در حوزه علم مواد دانشگاه تهران با ۴ نفر، در حوزه علوم کامپیوتر دانشگاه باهنر کرمان، دانشگاه تبریز، دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، دانشگاه صنعتی امیرکبیر و دانشگاه علم و صنعت ایران هر کدام با ۲ نفر، در حوزه شیمی دانشگاه تهران، دانشگاه اصفهان و دانشگاه صنعتی اصفهان هرکدام با ۴ نفر، در حوزه زیست‌شناسی و بیوشیمی دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت مدرس هر کدام با ۲ نفر، در حوزه ریاضیات دانشگاه صنعتی امیرکبیر با ۴ نفر، در حوزه علوم اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران با ۸ نفر، در حوزه محیط زیست/ بوم‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران با ۲ نفر، در حوزه فیزیک پژوهشگاه دانش‌های بنیادی با ۶ نفر، در حوزه داروشناسی و سم‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران با ۱۰ نفر، در حوزه پزشکی بالینی دانشگاه علوم پزشکی تهران ۱۸ نفر، در حوزه ایمنی‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران با ۳ نفر، در حوزه علم اعصاب و روان دانشگاه علوم پزشکی تهران با ۳ نفر، در حوزه میکروب‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران با ۲ نفر دارای بیشترین تعداد پژوهشگران برتر هستند.
تحلیل علم‌سنجی و معرفی پژوهشگران پراستناد یک درصد برتر
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: هر سنجه یا مجموعه از شاخص‌ها بیانگر نوع متفاوتی از عملکرد و دستاورد پژوهشی است. تنها رویکرد منطقی برای تفسیر چنین فهرستی از پژوهشگران برتر این است که روش‌شناسی مورد استفاده برای کسب نتایج و داده‌ها و علت استفاده از روش مورد نظر به طور کامل درک شود. استنادها تنها یکی از مقیاس‌های مورد استفاده برای سنجش تاثیرگذاری علمی هستند و نمی‌توانند بین کیفیت پژوهش، میزان تاثیرگذاری نشریه استنادکننده و مثبت/منفی بودن استناد تمایز قائل شوند. همانند دیگر سنجه‌های عملکرد پژوهشی، استنادها می‌توانند بر اساس تعداد تولیدات پژوهشگران در یک پایگاه استنادی و میزان همکاری‌های علمی بزرگنمایی یا تضعیف شوند و همچنین می‌توانند تحت تاثیر همکاران در همان موسسه یا گروه موسساتی که به هم استناد می‌کنند، قرار گیرند. بر همین اساس، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) اقدام به انجام تحلیل‌های علم‌سنجی بر روی استنادهای پژوهشگران برتر کشور کرده است. در این تحلیل، سه شاخص علم‌سنجی شامل «نسبت تعداد کل استنادها به مقالات استناد کننده»، «تعداد متوسط خوداستنادی به ازای هر مقاله» و «متوسط درصد خوداستنادی یک نویسنده» مورد بررسی قرار گرفتند. این شاخص‌ها با داده‌های کلان جهانی تطبیق داده شده و مقادیر نرمال برای هر شاخص استخراج شد. سپس، عملکرد پژوهشی و استنادی هر نویسنده برمبنای این شاخص‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان می‌دهد که ۲۹۲ نفر از مجموع ۳۵۴ پژوهشگر شناسایی شده دارای رفتار استنادی نرمال هستند. از طرفی، ۲۳ نفر از این پژوهشگران عضو گروه‌های بزرگ همکاری‌های علمی هستند و نوعاً به دلیل تعداد زیاد مقالات و استنادهای ناشی از مقالات جمعی مورد تحلیل قرار نگرفتند. نتیجه اینکه برای استخراج پژوهشگران پر استناد برتر لازم است سایر سنجه‌ها برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از کمی‌گرایی در شاخص استناد مورد توجه مدیران ذی‌ربط قرار گیرد.
پژوهشگران پر استناد برتر کشور در حوزه علوم انسانی، اجتماعی و هنر
دهقانی افزود: پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) بر روی هر نام شناسایی شده در طلایه‌داران علم آی.اس.سی (پایگاه داده ISC) پردازش‌های مختلفی را انجام داده و بدین ترتیب به طور تقریبی فهرست کاملی از نخبگان علمی کشور را در حوزه موضوعی علوم انسانی، علوم اجتماعی و هنر و معماری تهیه کرده و بر این اساس ۷۸ نفر در زمره پژوهشگران پر استناد یک درصد برتر کشور قرار گرفته‌اند.
وی ادامه داد: به این منظور بر روی نام‌های شناسایی شده در طلایه‌داران علم آی.اس.سی سه شاخص نسبت تعداد کل استنادات به تعداد مقاله استنادکننده، متوسط خود استنادی هر مقاله و درصد خوداستنادی در نظر گرفته شده است که کسب حداقل دو امتیاز از سه شاخص الزامی بوده است. بر اساس آمار به دست آمده، در مجموع از ۱۲ رشته مختلف علوم انسانی، اجتماعی و هنر و معماری ۷۸ پژوهشگر پر استناد برتر حداقل امتیاز لازم را کسب کردند. البته سهم رشته‌های مختلف در پژوهشگران پر استناد یکسان نبوده و تابعی از تعداد کل استنادها و نیز تعداد پژوهشگران هر رشته است. بیشترین سهم و تعداد پژوهشگر پر استناد به ترتیب در رشته‌های مدیریت، علوم تربیتی، اقتصاد مالی، علوم اجتماعی، ادبیات، روانشناسی و جغرافیا بوده است.
همان‌طور که گفته شد توزیع پژوهشگران در رشته‌های مختلف این حوزه‌ علوم انسانی و اجتماعی و هنر یکسان نیست. به طوری که ۱۴ درصد این پژوهشگران متعلق به رشته مدیریت هستند. بعد از رشته مدیریت، رشته‌های علوم تربیتی و اقتصاد و مالی هر کدام با سهم ۱۳ درصد دارای بیشترین تعداد پژوهشگر است. به لحاظ سهم حاصل از نخبگان، پژوهشگران رشته علوم اجتماعی در جایگاه چهارم قرار داشته و ۱۱ درصد پژوهشگران تاثیرگذار علمی کشور متعلق به این رشته هستند. سهم رشته‌های ادبیات و زبان‌ها، روانشناسی و جغرافیا هر کدام ۱۰ درصد پژوهشگر پر استناد برتر و مابقی پژوهشگران برتر مربوط به پنج رشته تربیت بدنی، علوم سیاسی، حسابداری، کتابداری و هنر و معماری است.
دهقانی در انتها افزود: در بین دانشگاه‌های کشور، دانشگاه تهران با ۲۳ نفر، دانشگاه تربیت مدرس با ۱۴ نفر، دانشگاه علامه طباطبایی با ۸ نفر، دانشگاه شیراز با ۵ نفر، دانشگاه‌های اصفهان و تبریز هر کدام با ۴ نفر، دانشگاه‌های شهید بهشتی و محقق اردبیلی هرکدام با ۳ نفر، دانشگاه‌های بوعلی سینا و فردوسی مشهد هر کدام با ۲ نفر دارای بیشترین تعداد پژوهشگر برتر در ۱۲ رشته مختلف علوم انسانی، اجتماعی و هنر و معماری بوده‌اند.

شعار سال ، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه کیهان ، تاریخ انتشار 3 دی 98 ، کد خبر: 178082 ، kayhan.ir