شعار سال:تبلیغات پر زرق و برق سایت‌های موسسات اعزام دانشجو به کشورهای مختلف توجه هر ببینده‌ای را به خود جلب می‌کند. عباراتی نظیر «اخذ پذیرش از مراکز آموزشی معتبر انگلستان و کانادا در حداقل زمان ممکن»، «موسسه ... پلی به سوی آینده روشن‌تر»، «ارائه بهترین گزینه‌ها متناسب با موقعیت شما» و غیره رویای پذیرش در دانشگاه‌های تراز اول بین‌المللی را در ذهن بسیاری حک می‌کند ولی وقتی فعالیت قانونی این موسسات در مقابل سیاست مقابله با فرار مغزها قرار می‌گیرد، جای بسی تعجب دارد.

در این مسیر اخیرا سازمان امور دانشجویان اطلاعیه‌ای صادر کرده که براساس آن موسساتی که قصد آغاز فعالیت در اعزام دانشجو به خارج را دارند می‌توانند مجوزهای لازم را کسب کنند. این در حالی است که براساس اطلاعات سازمان امور دانشجویان در حال حاضر ۱۳۶ موسسه در زمینه اعزام دانشجویان به خارج فعالیت می‌کنند.

جالب است که ایران بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ دانشگاه دارد که حدود ۲ هزار و ۳۰۰ واحد دانشگاهی غیردولتی یا شبه دولتی و ۱۴۱ دانشگاه دولتی در ۳۱ استان کشور هستند. در حال حاضر بسیاری از این واحدهای دانشگاهی با وجود کاهش شدید دانشجو مواجه هستند تا جائیکه ظرفیت دوره‌های روزانه (رایگان) خالی می‌ماند.

در این زمینه عطااله کوهیان، معاون مرکز همکاری های علمی بین‌المللی وزارت علوم اظهار کرد: «به نظر بنده بسیاری از دانشگاه‌های کشور باکیفیت هستند و از طرفی هم ظرفیت‌های خوبی برای دانشجویان در نظر گرفته شده که علاقه‌مندان به تحصیل می‌توانند از این ظرفیت‌ها استفاده کنند.»

وی در پاسخ به این سوال که با وجود برگزاری دوره‌های مطالعاتی از سوی امور بین‌الملل وزارت علوم، چه لزومی برای مهاجرت وجود دارد، گفت: «مسئولیت اعزام دانشجویان به خارج برای مقاطع تحصیلی مختلف برعهده سازمان امور دانشجویان است و در حیطه اختیارات مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم نیست.»

بازگشت مغزها به داخل

سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز در این سال‌ها که در یکی از نهادهای مهم علمی کشور تکیه زده برای جلوگیری از فرار مغزها اقداماتی انجام داده که در توضیح آنها اعلام کرد: «در سه سال گذشته توانسته‌ایم حدود ۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر از نخبگان را برگردانیم. حدود ۶ تا ۷ هزار نفر هم آمده‌اند و از تسهیلات استفاده کرده‌اند و کارگاه آموزشی گذاشته‌اند و تدریس داشته‌اند و کارهای دیگری انجام داده‌اند.»

معاون علمی و فناوری رئیس جمهور افزود: «بیشتر این افراد اکنون در استارت‌آپ‌ها و شرکت‌ها جذب می‌شوند. بر خلاف آن تصوری که بعضی‌ها فکر می‌کنند این‌ها جذب دانشگاه‌ها می‌شوند، در سه سال گذشته فقط حدود ۴۰۰ نفر عضو هیئت علمی‌ دانشگاه‌ها شده‌اند اما بیشتر آنها جذب شرکت‌ها می‌شوند.»

مهاجرت سالانه ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار نفر

شاید جالب باشد که بدانیم هر ساله چه تعداد برای ادامه تحصیل از ایران مهاجرت می‌کند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در دهه ۸۰ میزان مهاجرت ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار نفر و بیشتر این مهاجرت‌ها به آمریکا و اروپا بوده است. البته میزان دقیق مهاجرت‌ها در دهه ۹۰ مشخص نیست ولی به گفته معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری میزان مهاجرت کنونی ۳۲ تا ۴۰ هزار نفر در سال است.

جدول خصوصیات جمعیتی نخبه گان دانشگاهی کشور بر اساس اعلام رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی

همچنین مطالعه موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی نشان می‌دهد که علاقه به مهاجرت در دختران و پسران به یک میزان است و البته حدود یک میلیون نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها نیز تمایل به مهاجرت داشته‌اند.

(منبع: صندوق بین المللی پول و اداره گذرنامه کشور)

حال سوال این است که با افزایش موسسات اعزام دانشجو به خارج در کدام مسیر گام برداشته می‌شود؟ آیا نیازی نیست در برخی از امور بازنگری شود، شاید این توجیه مطرح شود که به جای مواجهه دانشجویان با موسسات غیرقانونی اعزام به خارج، موسسات قانونی با دانشجویان علاقه‌مند به تحصیل در خارج در تعامل خواهند بود ولی غافل از اینکه نفس این عمل محل ایراد است و نیاز به تغییر رویکرد دارد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری آنا، تاریخ انتشار:6بهمن ماه 1398، کد خبر: 468207، www.ana.ir