شعار سال:
فرشاد مومنی
امسال به مناسبت صدمین سالروز ولادت استاد فقید مرحوم میر مصطفی عالی نسب قرار است مراسمی برای بزرگداشت ایشان در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شود. به سهم خود از همه کسانیکه در این زمینه تلاش کردند به خصوص خانه اندیشمندان علوم انسانی، انتشارات نهاد گرا، موسسه مطالعات دین و اقتصاد و مجله بخارا تشکر میکنم. نزدیک ۱۵ سال است که استاد فقید دیگر در میان ما نیستند، در این مدت به اندازه کافی کتابها و مقالههایی در شرح اوصاف و احوال و خدمات ایشان به نگارش درآمده که هر کدام از آنها وجوه ممتاز و منحصر به فرد زندگی جمعی و فردی ایشان را به نمایش گذاشته و نیازمند تکرار نیست. اما از آنجایی که بنده توفیق حضور و کسب علم و تجربه را در ایام دولت مهندس موسوی در نخست وزیری داشتم، از این فرصت استفاده میکنم و درباره اصل و ابعاد اهمیت یک نقش بی بدیل و منحصر به فرد استاد فقید که کمتر کسی در ایران به آن وقوف دارد، صحبت میکنم.
آن نقش عبارت از «نقش هماهنگسازی رویکردهای دستگاه محور و فعالیت محور در امور اقتصادی ایران با مصالح کلی توسعه ملی و اهداف اقتصاد کلان» است. در تمام دنیا این نقش هماهنگی را ستادهای عالی رتبه باکیفیت به لحاظ بنیه کارشناسی انجام میدهند که خصلت نظام وار و نهادمند به آن بخشیدند. به همین طریق نیز توانستند از مسائلی همچون تعارضها، موازی کاریها، اتلافها و اسرافها جلوگیری کنند. در جهموری اسلامی آن دوران که دوران نوباوگی خودش را طی میکرد، کسی وقوف بایسته به این نقش خطیر نداشت.
من در اینجا به عنوان یک شاهد گواهی میدهم که استاد فقید میر مصطفی عالی نسب در زمینه این هماهنگسازیها، کنترل سازیها و نظارتهای سطح عالی تا پای جان در دفاع از حقوق مردم ایستادگی میکرد و اغراق نیست اگر بگویم که بارها و بارها پیش میآمد که ایشان واکنشهای شدید در برابر کسانیکه بر روی یک سلسله دیدگاههای نامناسب و بحران ساز پافشاری میکردند نشان می داد و گروههای ذینفع از کانالهای مختلف بر نخست وزیر و آقای عالی نسب فشار وارد میکردند. تعبیری که در این زمینه در خصوص ایشان به کار برده شده، این است که به مانند یک سرباز در خط مقدم جبهه تا پای جان در راه منافع ملی پایمردیهای عالمانه و مدیریتی بی بدیل میکردند. مکرر پیش میآمد که بنده فکر میکردم که اگر جلسه خاصی ده دقیقه دیگر ادامه داشته باشد، امکان دارد دیگر آقای عالی نسب از آن جلسه زنده بیرون نخواهند آمد. واقعا به معنای دقیق کلمه تا پای جان، مراقبت و دقت در خصوص مسائل و منافع ملی را صورت میداد.
با وجود آنکه در حال حاضر تا حدودی آن ستادهای حاکمیتی برای مسائل کلی کشور چه در سیاست خارجی و چه در دفاع ملی و ازاین قبیل موضوعات تشکیل می شود، اما هنوز کشور فاقد ستاد حاکمیتی صاحب صلاحیت برای انجام امور هماهنگ سازیها و همراستا سازی های تصمیم گیری های کوتاه مدت و میان مدت با مصالح توسعه ملی است. این بار را که باید یک نهاد بر دوش بکشد، استاد فقید ده سال به تنهایی بر دوش کشید. دلیل این مسئله نیز از یکسو دانش و تجربه بی بدیل او بود و از سوی دیگر اعتماد خارق العاده و بی نظیر تمامی رهبران انقلاب اسلامی از امام خمینی (ره) تا سران قوا و نخست وزیر و همچنین بخش قابل اعتنایی از دولت و مجلس بود.
اکنون هم به اعتبار به شدت پیچیدهتر شدن مسائل اقتصادی کشور و به اعتبار جهشی که در اندازه جمعیت اتفاق افتاد و به علت بحرانهای پرشماری که بر اثر اجرای شکسته و بسته و گاه و بیگاه برنامه تعدیل ساختاری در ایران پدید آورده، نیاز کشور به آن ستاد حاکمیتی که هم صلاحیت تخصصی داشته باشد و هم شجاعت دفاع و ترجیح از منافع ملی به شخصی، باندی و گروهی را داشته باشد و از طرفی نیز شائبه فساد آشکار و پنهان نیز نداشتهباشد، به شدت احساس میشود. به گمان بنده بخش بزرگی از هزینهها، فاجعهها، خسارتها و بحرانهایی که در اقتصاد ایران در سه دهه گذشته که مرحوم عالی نسب دیگر نقشی در اقتصاد ایفا نکردند و از سویی بدیلی نیز از نظر فردی و نهادی به جای ایشان تمهید نشده، نیاز به همچین مسئلهای افزایش دو چندان یافتهاست. بنده از روح پاک و مطهر ایشان استمداد میکنم به درگاه خداوند که این دانایی راهبردی پیدا شود و به سرنوشت ایدههای دیگر که در عمل ذبح و قربانی مطامع رانتی و باندی شده، نشود.
در این راستا باید یک ستاد حمایتی هماهنگ کننده و همراستا ساز منافع فردی و جمعی همچنین ملاحظات کوتاهمدت و بلند مدت در عرصه مدیریتی اقتصادی کشور پدیدار شود. فقط به منظور یک نمونه بیبدیل از دستاورد نقش حمایتی و هماهنگ سازی که استاد فقید ایفا کردند در ایامی که مدت کمی از سالگرد پیروزی انقلاب گذشته، عنوان میکنم تا بر همگان اهمیت وجود چنین ایدهای آشکار شود. در اثر نظارتهای راهبردی، هماهنگسازی و همراستاسازی عالمانه و عمیق مرحوم عالی نسب، یکی از بزرگترین دستاوردهایی که به گمان بنده بزرگترین افتخار آن دوران جمهوری اسلامی که درگیر جنگ طولانی نیز بود، پدیدار شد عدم ثبت حتی یک مورد مرگ و میر در اثر قحطی و اپیدمی است
کسانیکه با تاریخ ده ساله اول پس از انقلاب آشنایی دارند، می دانند که مطرح کننده ایده اولیه وجود چنین نهادی استاد فقید بودند و هیچ یک از رهبران آن زمان کشور به چنین نکتهای توجه نکردهبودند. اما وقتی مرحوم عالی نسب این مسئله را بیان کردند، با حمایتهای بیدریغ، پایمردیها و پیگیریهای مستمر آیت اله شهید دکتر بهشتی و شهید محمدعلی رجایی مواجه شدند که آن حمایتها باعث شد که ایران بتواند افتخار بزرگی در دوران جنگ کسب کند. نکته غم انگیز در زمینه عملکرد کشور در آن دوران، عدم ثبت و ضبط افتخارها به عنوان یک تجربه ممتاز و بیبدیل است. از این رو این خطر وجود دارد که اگر خدایی ناکرده ایران مجددا در معرض شوک های برون زایی مانند جنگ قرار گیرد، به واسطه عدم ثبت و ضبط آن ذخیره دانایی که باعث می شود هویت جمعی و مکتوب پیدا نکند، ممکن است این افتخار قابل تکرار نباشد.
به بیان دیگر با عدم ثبت افتخارها نه تنها از تجربه موفق خودمان بلکه از تجارب ناموفق نیز نمیتوانیم پند آموزی کنیم. از آنجایی که امروز تنها تعداد اندکی از افرادی که با منطقهای بنیادی آن ایده و سازوکارهای اجرایی و عملیاتی کردن و در نهایت سازو کار دیدهبانی از آن ایده برای موفقیت آمیز شدنش درقید حیات هستند، برای شادی روح استاد فقید همچنین برای آن که یک یادگاری معجزه آسا ایشان در ذخیره دانایی ایرانیان قرار گیرد و تا سالیان سال کشور را از انواع تهدید در برابر قحطی و اپیدمی مصون نگه دارد، توصیههایی دارم. بنده توصیه میکنم که ستادهای حاکمیتی و نهادهای نظارتی کشور یک گروه پژوهشی صاحب صلاحیت را به جمعآوری اطلاعات، اسناد و تدوین این تجارب درخشان و منحصربهفرد مأمور کنند. امیدوارم این توفیق برای جامعه حاصل شود که با ثبت و ضبط اندیشهها و تدابیر مدیریتی بیبدیل مرحوم عالی نسب هم از دام تعدیل ساختاری و گرفتاری در انبوه بحرانها نجات یابیم و روی اقتصاد ایران به سمت توسعه متمایل شود.
شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری مدرسه ایرانی اقتصاد نهادی،تاریخ انتشار:30بهمن1398،کد خبر:----،isiew.ir