عواقب اقتصادی فاصله‌گذاری هوشمند روزهای پس از قرنطینه

حدود دو ماهی می‌شود که ویروس کرونا پا به کشور گذاشته است و نزدیک به یک ماه نیز اوضاع وضعیت شهرهای کشور را به حالت قرنطینه درآورد. قرنطینه‌ای که روزانه میلیاردها تومان خسارت به بدنه اقتصاد دولت وارد می‌کرد. در شرایطی که به نظر می‌رسد دولت دیگر تاب خسارت‌های وارده را ندارد، اندک اندک اصناف مختلف اجازه فعالیت پیدا کرده و کارمندان و کارگران سر کار خود بازمی‌گردند.

شعار سال: انگار فشار اقتصادی برای دولت و مردم آنقدر سنگین بوده است که خطر اژدهای کرونا را به جان خریده و برای تامین هزینه‌ها قرنطینه را شکسته و دوباره پا به خیابان‌های شهر گذاشته‌اند. گرچه آمار ابتلای کشور در مجموع کاهشی بوده است، ولی با سرازیر شدن دوباره مردم در خیابان‌ها و اماکن عمومی شهر، خطر افزایشی شدن آمار ابتلا به این بیمار بسیار زیاد است. دولت نیز برای توجیه کار خود طرح فاصله‌گذاری هوشمند را اعلام کرده است که از تراکم مسافران در وسائل نقلیه عمومی جلوگیری کند، ولی با این حال از آنجایی که مردم برای امرار معاش سر کار خود بازگشته‌اند، در ساعاتی از روز امکان رعایت فاصله ایمن در اتوبوس و مترو غیرممکن می‌شود.
حامد، کارمند جوانی که مجبور است به سر کار برود تا بتواند اجاره مسکن یا اقساطش را تأمین کند، درباره شلوغی اتوبوس‌های بی‌آرتی گفت: «ساعت 7ونیم بی‌آرتی افسریه غلغله می‌شود. در اتوبوس جای سوزن انداختن نیست و مردم برای سوار شدن و رسیدن به موقع به محل کار خود از سر و کول هم بالا می‌روند». این جوان در جواب سوال اینکه چرا از اتومبیل شخصی و یا تاکسی استفاده نمی‌کند، گفت:«من کارمندی ساده هستم و به زور توانسته‌ام با قرض و وام خانه‌ای برای خودم و زن و بچه‌ام اجاره کنم و داشتن اتومبیل شخصی با این قیمت‌ها برایم دست نیافتنی به نظر می‌رسد، از طرف دیگر رفت و آمد روزانه من با تاکسی 14هزار تومان خواهد شد که برای من با حقوق وزارت کار و اجاره خانه‌ای که باید بپردازم، بسیار سنگین است. »به نظر می‌رسد در این روزهای خروج از قرنطینه شکاف طبقاتی در کشور بیشتر از همیشه روی خود را نشان می‌دهد؛ به خصوص در این ایام که بسیاری از مردم به دلیل بیکاری و کاهش دستمزد روزهای قرنطینه خسارت‌های زیادی روی دست‌شان مانده است.زهرا، یکی دیگر از مسافران مترو، به «همدلی» گفت: «صبح‌ها که برای رفتن به محل کارم از مترو استفاده می‌کنم آنقدر شلوغ است که نمی‌توان فاصله‌گذاری‌ها را رعایت کرد. در همین شلوغی‌ها دستفروشان مترو هم به کار خود ادامه می‌دهند که نه تنها برای خودشان خطرناک است، بلکه اجناس‌شان اگر آلوده باشد هرکسی را ممکن است درگیر کند».آمنه، یکی از دستفروشان مترو از گرسنگی شکم 3 فرزندش و از اجبار روزگار برای این کار به «همدلی» گفت: «اگر کرونا ما دستفروشان را نکشد، گرسنگی ما را می‌کشد. برای هزینه‌های زندگی خودم و سه فرزندم مجبورم این ریسک را بپذیرن وگرنه چگونه شکم‌شان را سیر کنم؟»

گله‌مند تاکسیرانان و هشدار مدیر عامل تاکسیرانی

فاصله‌گذاری در تاکسی‌های خطی کلان‌شهرها نیز در هفته اخیر حسابی سر و صدا کرده است. قانون حداکثر 3 مسافر در تاکسی‌ها نیز در این روزها ماجراهای خود را داشته است. تاکسیرانان که در این ایام از خسارات مالی ویروس کرونا بی‌نصیب نمانده‌اند از کاهش کرایه سر باز زده و کرایه نفر چهارم را بین باقی مسافران تقسیم می‌کنند که همین امر سبب شده است تا برخی مسافران راضی به رعایت فاصله‎‌گذاری‌های مناسب نشده و به سوار شدن مسافر چهارم تن در دهند. بالا رفتن هزینه‌های رفت و آمد با تاکسی از یک سو و امتناع تاکسیرانان از کاهش کرایه‌ها از سوی دیگر، شلوغ‌تر شدن اتوبوس‌ها و مترو را به دنبال داشته است. حالا سازمان تاکسیرانی برای حل مشکل کرایه‌های روزهای کرونایی قرار است نرخ جدید مسیرهای تاکسی‌های خطی را مشخص کند. مدیرعامل اتحادیه تاکسیرانی‌های شهری کشور نیز اعلام کرده است که مردم می‌توانند از تاکسی‌هایی که بیش از سه مسافر سوار می‌کنند شکایت کنند.فرزانه، کارمندی که مجبور است مسیر خود را با تاکسی طی کند، درباره وضعیت کرایه تاکسی‌ها به «همدلی» گفت: «هر روز برای رفتن به سر کارم تاکسی‌های ونک به سعادت‌آباد را سوار می‌شوم که کرایه‌شان پیش از کرونا 3هزار و 500تومان بود، ولی حالا که باید فقط سه مسافر سوار کنند، نفری هزار تومان اضافه‌تر می‌گیرند. در برخی موارد شاهد دعوا بین مسافر و راننده تاکسی بوده‌ام که راضی به پرداخت کرایه اضافی نمی‌شده و گاهی دیده‌ام که راننده مجبور شده 4 مسافر سوار کند، چون هیچ‌کدام راضی به تقسیم کرایه نفر چهارم نبوده‌اند». فرزانه در ادامه گفت: «این افزایش کرایه شاید به نظر جزئی و پرداخت آن آسان به نظر برسد، ولی برای قشرهای پایین جامعه که چاره‌ای جز استفاده از تاکسی ندارند، افزایش هزار تومانی کرایه هم بار هزینه‌ها را بر دوش آن‌ها سنگین‌تر می‌کند».کارشناسان معتقدند یکی از راهکارهایی که می‌تواند دولت را در اجرای بهتر طرح رعایت فاصله‌گذاری‌ها از سوی مردم کمک کند، کمتر کردن قیمت بنزین یا افزایش سهمیه تاکسیرانان است. اما این نظر خود با چالش‌هایی چون کسری بودجه کشور و محل تامین بخشی از آن توسط فروش داخلی بنزین روبه‌روست، زیرا به نظر می‌رسد این امر برای دولتی که اقتصادش زخم عمیقی از کرونا برداشته است عملی نباشد.
هفته آینده، با بازگشت طرح ترافیک انتظار می‌رود ازدحام صف‌های وسائل نقلیه بیشتر شود. بسیاری از مردم نسبت به سخن حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشور، مبنی بر استفاده مردم از اتومبیل شخصی و تاکسی‌های اینترنتی در فضای مجازی واکنش نشان داده و آن را تبعیضی آشکار بین قشر مرفه و قشرهای پایین جامعه تلقی کرده‌اند. قطعا بسیاری از کارمندان و کارگران توان مالی استفاده روزانه از تاکسی‌های اینترنتی را ندارند. از طرفی یکی از کارشناسان ترافیک در جواب اعتراضات مردم به افزایش مدت لغو طرح ترافیک در صفحه توئیتر خود نوشته است:«لغو موقت طرح ترافیک یعنی تشدید تراکم ترافیکی بدون اینکه ظرفیت قابل توجهی به شبکه اضافه کند که به تبع آن زمان تاخیر اتوبوس‌ها بیشتر شده و سبب افزایش تراکم مسافر داخل اتوبوس‌ها می‌شود. این قضیه برای اتوبوس‌های خط ویژه هم صادق است، چراکه این اتوبوس‌ها در میدان‌ها و اکثر تقاطعات از خط ویژه خارج شده و ترافیک عادی را تجربه می‌کنند».
بسیاری از مردم نیز به خبرهای صدا و سیما معترض هستند که بازتاب غلطی از تراکم مسافر در وسائل نقلیه عمومی نشان می‌دهند و در واقع از ساعت‌های اوج شلوغی رفت و آمدها چشم‌پوشی کرده و تصوری غلط از اوضاع فاصله‌گذاری هوشمند به مخاطبان خود می‌دهند.در این اوضاع بحران فاصله‌گذاری و رفت و آمد ایمن هم دوباره موضوع خرید و فروش صندلی بی‌آرتی مطرح شده است که صدای اعتراض خیلی‌ها را بلند کرده است. کاربری در صفحه توئیتر خود نوشته است: «شهرداری نهادی عمومی است که خدمات آن، از جمله حمل و نقل همگانی برای همه مردم تعریف شده است. باید هشدار داد که شرایط ویژه بحران زمان آزمون و خطای همکاری‌های مبهم شهرداری با بخش خصوصی نیست و باید بر راه حلی برای حمل و نقلی ایمن متمرکز بود». این دست از اقدامات گواه آن است که نهادها برای سامان دادن به اوضاع رفت و آمدها در سطح شهر با مشکل نبود بودجه مواجه هستند که در برخی زمینه‌ها دست به دامن سازمان‌های خصوصی شده‌اند.

ضرورت تقویت ناوگان حمل و نقل در کلان‌شهرها

هادی حق‌شناس، کارشناس اقتصادی، در خصوص تدابیری که دولت توان انجامش را برای تسهیل رعایت فاصله‌گذاری‌ها دارد گفت: «اقدامی که دولت در حمل و نقل عمومی می‌تواند انجام دهد این است که تعداد اتوبوس‌ها را در کلان‌شهرها اضافه کند، چراکه مشکل اساسی ما ترافیک شهر تهران و کلان‌شهرها است، لذا اگر بتواند ناوگان را در کلان‌شهرها تقویت بکند قطعا موثر خواهد بود؛ این مسئله باعث می‌شود تا از تراکم افراد در اتوبوس‌ها کاسته شود. نکته دوم تقویت متروی تهران و برخی شهرهای دیگر است. این دو نکته می‌تواند کمک کند تا مردم با وسایل نقلیه ارزان رفت و آمد کرده و از ترافیک و تراکم جمعیت نیز کاسته می‌شود. اگر دولت این دو کار را عملی کند، هم به نفع واحدهای حمل و نقل عمومی است و هم به رعایت فاصله‌گذاری‌ها در این روزهای کرونایی کمک می‌کند».به نظر می‌رسد با تمام شدن روزهای قرنطینه، مردم نیازمندی که در این ایام درآمدی نداشته‌اند، برای جبران آن و بردن لقمه‌ای نان سر سفره خانواده‌هایشان در سطح شهر به راه افتاده‌اند و فعالیت‌ها بدون توجه به ویروس کرونا از سر گرفته شود، چراکه برای بعضی که آب از سرشان گذشته و راهی برای سیر کردن شکم زن و بچه‌هایشان نمانده است، در ذهن‌شان دیگر بحران کرونا جایی ندارد، بلکه بحران گرسنگی خانواده و هزینه‌های سنگین زندگی جای آن را گرفته است. قطعا ضربه‌ای که این ویروس به بدنه اقتصاد جامعه وارد کرد تا مدت‌ها قابل جبران نخواهد بود و کمک زیادی از دولت برای آسان‌تر کردن وضعیت موجود برای قشر کم‌توان جامعه برنمی‌آید، چراکه خودِ دولت با کسری بودجه شدیدی که گریبان‌گیرش شده است چه بسا مجبور شود تا دستش را داخل جیب همین اقشار کم‌توان فرو برد تا بتواند اقتصاد بیمار خود را سرپا نگه دارد.