شعار سال: حدود ۱۱ سال از جدی شدن مهاجرت پرستاران از کشور، می گذرد. موضوع مهاجرت پرستاران اما این روزها و در روزهای سیاه کرونا وارد مرحله جدیدی شده است. بیماری کرونا که از حدود ۹ماه پیش شایع شد، نشان داد که وجود نیروی پرستاری بیشتر از هر زمان دیگری لازم است. این ها همه در حالی است که از ۷ ماه پیش تا به امروز، بیش از ۷۰۰ پرستار اقدام به مهاجرت کرده اند. حال این که در سال های قبل، آمار مهاجرت پرستاران، سالانه حدود ۶۰۰ نفر بوده است؛ به این آمار، تمایل ۵/۲برابری برای مهاجرت را هم باید اضافه کرد. سال هنوز تمام نشده و افزایش درخواست های مهاجرت پرستاران، نسبت به سال قبل، در شرایط بحران نیروی انسانی در کادر سلامت، می تواند بغرنج و خطرناک باشد، زمانی که بدانیم تعداد نیروی پرستار نسبت به تخت های ویژه، نسبت به آمار استاندارد جهانی، کمتر است. حالا اما از دست دادن نیروی پرستاری، متوجه درخت سلامت کشور شده است. امروز نیروی پرستار، با وعده های جذاب، از ایران خارج می شود و در روزهای سیاه کرونا، نظام سلامت را دچار مشکل کرده است. دراین بین اما هستند پرستارانی که فقط به خاطر خدمت به وطن و هموطنشان این سختی ها را تاب می آورند و به مهاجرت نمی اندیشند.
 
 سرنخ افزایش تمایل پرستاران به مهاجرت را می توان در شبکه های مجازی و گروه های اینترنتی دنبال کرد. بسیاری از شرکت های مهاجرت در شبکه های مجازی گروه های مجازی دارند؛ گروه هایی که برخی از آنها تعداد اعضایشان به بیشتر از ۱۲هزار نفر هم می رسد. در یکی از این گروه های مجازی مهاجرت، فقط حدود هشت تا ده هزار نفر پرستار منتظر مهاجرتند. جا که خالی شود، شرکت مهاجرتی، دست و دلبازانه، نیروی متخصص ایرانی را که چهار سال تمام، نظام سلامت برای او زحمت کشیده و تربیتش کرده است، به آن طرف مرزها می فرستد. نیروی متخصص ایرانی که از نظر رئیس شورای بین المللی پرستاران، بالاترین و باکیفیت ترین علم را دارند. پیش بینی مهاجرت و اقدام به جذب نیروی پرستار متخصص اما زیاد هم عجیب نیست، زمانی که دو سال پیش، رئیس نیروی انسانی سازمان بهداشت جهانی (WHO) از نیاز بیش از ۱۸میلیون پرستار در جهان گفته بود. حال اما با وجود کرونا، بیماری همه گیری که تنها راه درمانش، مراقبت و نگهداری است، نقش پرستاران بیش از هر زمان دیگری مهم و حساس شمرده می شود.

مهاجرت همیشگی
 
 مساله مهاجرت پرستاران در ایران همیشه وجود داشته است. این موضوع را نمی توان انکار کرد. محمدمیرزابیگی، رئیس نظام پرستاری، به ما می گوید که قبل از بیماری کرونا، هر ماه حدود ۲۰ نیروی پرستار، از ایران اقدام به مهاجرت می کردند و حدود همین تعداد هم به کشور بازمی گشتند. حالا اما با وجود بیماری کرونا و تنها راه درمانی، یعنی مراقبت، تمایل کشورهای اروپایی و آمریکایی به جذب پرستاران بیشتر شده است.
 
 محمد شریفی مقدم، قائم مقام نظام پرستاری، آمار سالانه مهاجرت پرستاران از ایران، در قبل از شیوع ویروس را حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ نفر عنوان می کند. او اما آمار دقیقی از آمار مهاجرت پرستاران در روزهای شیوع ویروس ندارد. او به ما می گوید: «از زمانی که ویروس کرونا شایع شده است، اقدام به مهاجرت پرستاران حدود ۲/۵برابر افزایش داشته است. با یک حساب سرانگشتی، حدود هزار نفر از پرستاران از ایران مهاجرت کرده اند.» میرزابیگی اما آمار دقیق تری از مهاجرت پرستاران در زمان حدود ۹ ماه شیوع ویروس دارد. او می گوید که در این مدت حدود ۷۰۰ نفر اقدام به ترجمه شماره نظام پرستاری خود و مهاجرت از ایران کرده اند. به گفته او، اقدام به مهاجرت، نسبت به سال قبل، افزایش داشته است. هرچند که به گفته میرزابیگی، این آمار پرستارانی است که از راه قانونی به مهاجرت دست زده اند وگرنه تعداد پرستاران مهاجر می تواند از این هم بیشتر باشد.

دلایل جذابیت مهاجرت
 
 سوال اما اینجاست که در شرایط بحرانی نظام سلامت، در شرایطی که بیش از هر زمان دیگری، کشور به نیروی انسانی و نیروی پرستاری نیاز دارد، چرا باید افزایش مهاجرت پرستاری وجود داشته باشد؟ دلایل زیاد هم پیچیده و عجیب نیستند. شریفی مقدم مهم ترین دلیل جذابیت مهاجرت برای پرستاران را بحث مالی می داند. او می گوید در شرایطی که بسیاری از کادر درمان و پرستاران، هنوز کارانه های چندماهه خود را دریافت نکرده اند، عجیب نیست که به کشورهای اروپایی مهاجرت می کنند. در کشوری مانند آلمان، تا پیش از شیوع ویروس کرونا، حقوق ماهانه پرستاران، حدود ۳۰۰۰ یورو بود، حالا اما در روزهای کرونا، حقوق پرستاران، افزایش ۵/۲برابری هم داشته است و همین اتفاقا جذابیت خیلی خوبی برای مهاجرت دارد. هرچند که از اول سال، حقوق پرستاران در ایران، حدود ۵۰ درصد افزایش داشته است، اما با اعمال همین افزایش حقوق هم، حقوق پرستاران در ایران، خیلی کمتر از پرستاران در کشورهای دیگر است.
 
جذابیت دوم اما از همه مهم تر است. در بلژیک، برای هر هزار نفر جمعیت، حدود ۸ تا ۹ نفر پرستار وجود دارد. این کشور اما تمایل دارد که این درصد را افزایش داده و به ۱۲ تا ۱۳ نفر برساند و این اقدام در طولانی مدت، به برگ برنده این کشور تبدیل می شود؛ چراکه پرستاران با بیشترین حقوق، با فشار کاری کمتر، خدمات باکیفیت تری می توانند ارائه بدهند. شرایط اما در ایران بد است. برای هر هزار نفر جمعیت، تنها ۱/۵نیروی پرستار وجود دارد با شرایط حقوقی نامناسب، کار بیشتر و طاقت فرسا، تمایل دارند در شرایطی کار کنند که حقوق بیشتر و کار کمتری کنند.

چه کسی مسوول  است؟
 
 قربانیان مهاجرت پرستاران، مردم هستند. از دست دادن نیروی متخصصی که سال ها برای او زمان صرف و هزینه شده است، منطقی نیست. چه کسی اما مقصر اصلی است؟ رئیس نظام پرستاری، معتقد است جلوگیری از مهاجرت کادر درمان، از نظر قانونی در حوزه اختیارات او و سازمانش نیست. میرزابیگی می گوید: «هر کسی می تواند در هر جایی زندگی کند، ما نمی توانیم جلوی او را بگیریم.» به نظر می رسد این جواب قانع کننده ای نیست به خصوص زمانی که زاویه دید را تغییر دهیم و به از دست دادن سرمایه انسانی نگاه کنیم. میرزابیگی می گوید اتفاقا شرایط پرستاران مهاجرت کرده در برخی کشورها مانند دانمارک اصلا خوب نیست و سفیر ایران در دانمارک به او گفته است؛ پرستاران ایرانی در شرایط خیلی بدی به سر می برند و خیلی هایشان در خانه های سالمندان، مشغول به کار می شوند و اگر نتوانند شرایط خیلی بدتری از این، در انتظارشان است.
 
 میرزابیگی خود را نماینده پرستاران می داند و می گوید بعداز افزایش مهاجرت پرستاران به خارج از ایران، شورایی تشکیل داده و با نمایندگان وزارتخانه های بهداشت و درمان، کار و امور اجتماعی، امور خارجه، سازمان برنامه و بودجه کشور و انجمن های حمایت از پرستاران، برای کاهش مهاجرت، تصمیم هایی گرفته اند. او می گوید که امسال، مجوز استخدام حدود ۱۲ هزار و ۶۰۰ نفر پرستار در بخش دولتی را از طرف وزارت بهداشت گرفته است. موضوع معوقه های پرستاران از طرف او به شدت دنبال می شود و وزارت بهداشت و درمان و سازمان برنامه و بودجه، هم قول مساعد داده اند تا معوقه پرستاران را پرداخت کنند. او می گوید که امنیت شغلی قبل از هر مساله دیگری مهم است و از بیمارستان های دولتی می گوید که پرستاران، قرارداد شرکتی کمتر از یک سال دارند. امنیت شغلی برای قشر درمانی را به پایین ترین حد خود می رسد. رئیس نظام پرستاری، می گوید که به دنبال بالا بردن امنیت شغلی، پرستاران هستند. از حرف تا عمل اما فاصله بسیار است. زمانی که بسیاری از مدیران سلامت، توان اندک نظام سلامت، بودجه کم و فشارهای اقتصادی را بهانه می کنند این اقدامات چقدر می تواند در کاهش تمایل پرستاران به مهاجرت، نقش داشته باشد؟

 مهاجرت چرا مهم است؟
 
۲۵۰هزار پرستار در کشور مشغول به کار هستند، ۱۹۳ دانشکده پرستاری وجود دارد و در حال حاضر حدود ۶۰هزار دانشجو هم در حال آموزش هستند و سالانه نیز حدود ۱۲ تا ۱۳هزار دانشجو از دانشگاه ها فارغ التحصیل می شوند. این آمار شاید امیدوارکننده باشد، اما شرایط در کشور اصلا مساعد نیست. زمانی که بدانیم تعداد پرستاران نسبت به تعداد تخت های آی سی یو، با استانداردها فاصله دارد و برخی از پرستاران، در شیفت ۲۴ساعته خود، تک و تنها باید از یک بخش، پر از بیمار مراقبت کنند و این کیفیت مراقبت را پایین می آورد. شرایط حادتر هم می شود، زمانی که بدانیم حدود ۷۰هزار نفر از پرستاران، در ۹ ماه گذشته، برای مراقبت و نجات بیماران مبتلا به کرونا، تلاش کرده اند و حدود بیش از ۳۱ هزار نفر از آنها به بیماری کرونا مبتلا شده و از این تعداد، حدود ۲۶هزار پرستار، درمان شده و حدود ۶۰۰۰ پرستار، در حال حاضر از مراقبت و نظام سلامت دور مانده اند و در مرخصی استعلاجی کرونا قرار دارند و هنوز درمان نشده اند؛  فشار بر پرستاران می تواند در روزهای آتی که در موج کرونا قرار داریم، بیشتر هم شود.
 
زندگی
سرباز وطنم
 
 اگر پای دردل پرستاران بنشینید تاکید می کنند این روزها، خیلی از پرستاران مهاجرت در گوشه ذهنشان وجود دارد. هرچند در بین آنها کسانی هم هستند که با وجود سختی ها و مشکلات، ایستاده اند و یک تنه، می جنگند. علی حسینی یکی از همان پرستاران است، کسی که حالا هشت سالی می شود که لباس سفید خدمت را پوشیده است. با این که خیلی از همکارانش، به مهاجرت فکر کردند، علی اما با وجود تمام مشکلات، با وجود این که چند ماه کارانه طلب دارد، اما باز دلش به مهاجرت رضا نداده است. حسینی می گوید: «من سرباز وطن هستم و در هر شرایطی که کشورم باشد، در کنار مردم خواهم ماند و کار می کنم. با این که شرایط اقتصادی بیمارستان ها و پرداخت حقوق و مزایای ما خوب نیست، اما باز می مانم و کار می کنم.» محمدسعید داغری هم با این که یک سال پیش، به مهاجرت اقدام کرده بود، حالا اما مانده است تا در کشور خودش کار کند. با این که حقوق و مزایای زیادی به او پیشنهاد شده است، زاغری اما فکر مهاجرت را از سرش دور کرده است تا به مردم کشور خدمت کند، حتی اگر حقوق ماهیانه او، به اندازه یک روز کار در کشور اروپایی نباشد.

 

 

 

*لیلا شوقی
 
 
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از  روزنامه جام جم   ، تاریخ انتشار:  24 آبان  1399  ، کدخبر: 4113866   ،www.magiran.com