شعار سال: هرچند تحریم و کرونا فشارهای غیرقابل انکاری بر اقتصاد ایران وارد کرده است، اما این فشارها باعث نشده که دولت و دستگاههای اجرایی فرایند توسعه زیر ساختهای عمرانی، صنعتی، کشاورزی، خدماتی را تعطیل کنند. از ابتدای سال جاری کاروان پنج شنبههای افتتاح در سراسر کشور به راه افتاده و هر هفته در گوشهای از کشور طرحهای مهمی افتتاح و یا به بهره برداری میرسد. بررسی مهمترین طرحهای افتتاح شده در این مدت نشان میدهد که دولت تدبیر و امید در روزهای سخت تحریم و تروریسم اقتصادی و با اتکا به توان و ظرفیتهای داخلی توانسته است صدها پروژه مهم اقتصادی و زیرساختی را در کشور به مرحله اجرا برساند و نشان دهد که در جنگ اقتصادی و پس از آن پاندمی کرونا، نه تنها دست بسته نبوده بلکه اقدامات اثرگذار و ماندگاری در کشور به یادگارگذاشته است. برخی از این طرحها علاوه بر آثار اقتصادی دارای پیامدهای استراتژیک هستند و نمیتوان صرفا با نگاه اقتصادی آنها را مد نظر قرار داد.
۱- انتقال نفت خام گوره به جاسکپنجم تیرماه سال جاری رییس جمهوری از طریق ویدیو کنفرانس طرح ملی انتقال نفت خام گوره به جاسک را افتتاح کرد. با بهرهبرداری از خط لوله هزار کیلومتری گوره به جاسک در مرحله نخست یک میلیون بشکه و در مراحل بعد با بهبود عملکرد این خط لوله روزانه تا سه میلیون بشکه نفت به جاسک منتقل میشود. خط لولهای که بدون نیاز به عبور و مرور نفتکشها نفت را از تنگه هرمز به آبهای اقیانوس هند میرساند. طرح گوره-جاسک علاوه بر اینکه از خروج ۲۰۰ میلیون یورو ارز از کشور جلوگیری کرده است، وابستگی به عبور نفتکشها از تنگه هرمز را هم به میزان زیادی کاهش میدهد.
مبداء طرح خط لوله نفتی گوره به جاسک منطقه گوره از توابع شهرستان گناوه استان بوشهر است که پس از عبور از استانهای بوشهر، فارس و هرمزگان از ۶۰ کیلومتری غرب شهر جاسک به ترمینال و تاسیسات دریایی صادرات و واردات که احداث آن برنامه ریزی شده است، متصل میشود. به این ترتیب گام بلندی هم به سوی توسعه سواحل مکران که یکی از مهمترین تاکیدات رهبر معظم انقلاب بوده است برداشته میشود و هم سیستم انتقال نفت و معیانات گازی ایران از تهدیدات تمرکز در یک نقطه خاص تا حدودی رها میشود. موقعیت ژئوپلیتیک سواحل مکران که مسیر دسترسی ایران به آبهای اقیانوس هند است، سرمایه گذاری در آن منطقه را به یکی از اولویتهای اصلی دولت تبدیل کرده است تا حتی شرایط دشوار جنگ اقتصادی، تحریمها و کرونا هم نتواند از اهمیت این اولویت بکاهد. از دیگر سو حوزه خلیج فارس و تنگه هرمز به عنوان یکی از شاهراهها تبادلات انرژی در جهان همواره با انواع تهدیدهای منطقهای و فرامنطقهای مواجه بوده است که هر اندازه از میزان تمرکز منابع و منافع ایران در این منطقه کاسته شده و این منافع در بخشهای مختلف کشور پراکنده شوند امکان حراست از آنها در خاورمیانه به همان نسبت آسانتر خواهد بود.
۲- مگاطرح انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی ایراناَبَر پروژه دیگر افتتاح شده طی ماههای گذشته، پروژه انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی ایران بود که روز ۱۵ آبان ماه از طریق ویدیو کنفرانس با پیام رییس جمهوری افتتاح شد. قطعه نخست این پروژه به طول ۳۰۵ کیلومتر از خلیج فارس به سیرجان خواهد بود، فاز دوم از گلگهر تا مس سرچشمه کرمان، به طول ۱۵۰ کیلومتر و مرحله سوم آبرسانی به چادرملو و اردکان یزد، به طول ۵۱۰کیلومتر خواهد بود. شیرین سازی و انتقال آب نمک زدایی شده به صنایع استانهای هرمزگان، کرمان و یزد، تامین بخشی از نیازها و مصارف آب مجتمعهای تولیدی در حال بهرهبرداری و طرحهای توسعه مجتمعهای معدنی و صنعتی، گلگهر، مس سرچشمه و چادرملو از مهمترین اهداف این طرح اعلام شده است. این پروژه در سه خط انتقال به طول ۸۰۰ کیلومتر از غرب بندرعباس آغاز و در نهایت به استان یزد خواهد رسید. ابرپروژهای که طولانیترین خط انتقال آب در کشور است و با وجود اینکه از سه استان هرمزگان، کرمان و یزد میگذرد، اما نزدیک به ۱۷ استان از مزایای آن بهره خواهند برد.
نکته مهم در اجرای این ابرپروژه اتکا کامل به توان داخلی است و مجریان این طرح شرکتهای تامین و انتقال آب خلیج فارس، شرکتهای معدنی و صنعتی گلگهر، چادرملو و صنایع ملی مس ایران هستند.
تامین آب مصرفی کارخانههای مهم صنعتی در مرکز ایران یکی از مهمترین دغدغههای دولتها طی چهل سال گذشته بوده است و به نظر میرسد با پایان یافتن این پروژه و دسترسی صنایع عظیم موجود در این منطقه به آب، بتوان تا حد زیادی این نگرانی را رفع شده ارزیابی کرد. نکته مهم این است که این طرح در مسیر خود، آب کشاورزی شهرهای فلات مرکزی ایران را هم تامین میکند. شیرین سازی آب خلیج فارس هم هدف مهمی بود که به نظر میرسد با استقرار صنایع موردنیاز این مهم در منطقه خلیج فارس میتوان آن را تحقق یافته توصیف کرد. آبشیرین کن بندرعباس یک میلیون متر مکعب ظرفیت دارد. رییس جمهوری در اهمیت این طرح آن را خط انتقال امید برای کشاورزان و صنعتگران فلات مرکزی ایران دانست که بی آبی سالها یکی از دغدغههای این گروهها برای فعالیت بوده است.
۳- دو طرح ملی در حوزه نفت و پتروشیمیبا افتتاح خطوط انتقال گاز نهم و ششم سراسری به همراه ۵ ایستگاه تقویت فشار گاز در مسیر عسلویه تا میاندوآب آذربایجان غربی ضمن تقویت پایداری جریان گاز، ظرفیت انتقال گاز کشور به میزان ۱۱۰ میلیون متر مکعب در روز افزایش داده شد. طول این دو خط لوله در مجموع هزار و ۸۵۰ کیلومتر است که ۵ ایستگاه تقویت فشار در طول مسیر احداث شده است تا از افت فشار گاز جلوگیری کند. تجربه تلخ افت فشار گاز در سالهای قبل به ویژه در مناطق شمال غرب کشور و نیز دشواری صادرات گاز به کشورهای همسایه با این خطوط انتقال گاز تا حد بسیار زیادی رفع شد و با استفاده از این خطوط اکنون امکان صادرات روزانه ۸۰ میلیون متر مکعب گاز محقق شده است.
افزایش ظرفیت پتروشیمی هدف دیگر وزارت نفت بود که گام نخست آن با افتتاح فاز نخست پتروشیمی بوشهر (شامل واحدهای شیرینسازی گاز، استحصال اتان و متانول پتروشیمی) محقق شد و علاوه بر افزایش ۴ میلیون تنی ظرفیت پتروشیمی حدود ۳۷۰ میلیون یورو برای کشور درآمدزایی و در دوران بهرهبرداری از آن برای۱۵۰۰ نفر شغل ایجاد شد.
سرمایه گذاری برای احداث خطوط نهم و ششم انتقال گاز سه میلیارد یورو و سرمایه گذاری برای پتروشیمی بوشهر ۱.۳ میلیارد یورو بوده است که به گفته «بیژن زنگنه» در مقیاس جهانی کم نظیر است. رییس جمهوری هم این طرحها را زمینه ساز خودکفایی در حوزه گاز، بنزین و گازوئیل و یادگار دولت تدبیر و امید برای آینده دانست که دولتهای بعدی دیگر در این زمینه شرمسار مردم نخواهند بود.
۴- پروژههای بزرگ آب و برقصنعت آب و برق یکی از پویاترین و قابل اتکاترین صنایع کشور به شمار میرود و این مهم در سایه سرمایه گذاریهای کلان در سالهای گذشته محقق شده است. امروز بیش از ۹۰درصد از نیازهای صنعت برق در داخل تولید و تامین میشود و مهندسان ایرانی پیچیدهترین و بزرگترین طرحهای ذخیره سازی و اننقال آب را اجرایی میکنند و کارنامه کاملا روشن و قابل دفاعی در جهان از خود به یادگار گذاشته اند. شاهد روشن پویایی صنعت آب و برق کشور پویش اف-ایران است که در آن طرحهای آب و برق به بهره برداری میرسد. تا جایی که به گفته رییس جمهوری هر دو ماه یک سد مخزنی ملی، هر ماه یک تصفیهخانه فاضلاب و هر ۵۰ روز یک تصفیه خانه آب شهری افتتاح میشود. بر اساس اعلام وزیر نیرو تاکنون بیش از ۵۰ پروژه با سرمایهگذاری بالغ بر ۱۵ هزار میلیارد تومان افتتاح شده و ۱۹۷ پروژه دیگر با سرمایهگذاری ۳۵ هزار و ۲۷۵ میلیارد تومان تا پایان سال بهرهبرداری میشود.
افتتاح پنج سد مخزنی، ۹نیروگاه حرارتی، ۱۰ نیروگاه تجدیدپذیر از ابتدای سال جاری تاکنون، بخشی از فعالیتهای عمرانی دولت دوازدهم در سال سخت کرونا برای بهبود شرایط برق رسانی در کشور بود که ۱۳۰۹ مگاوات ظرفیت جدید به مدار بهرهبرداری برقی کشور افزود و ظرفیت نیروگاههای کل کشور را به ۸۴ هزار مگاوات رساند.
افتتاح همزمان طرحهای آبرسانی به ۴۰۰ روستا در ۲۰ استان کشور و نیز بهره برداری از ۲۵ دستگاه آب شیرین کن بزرگ در شهریور و آبان ماه سال جاری را هم میتوان از طرحهای زیرساختی مهم کشور در حوزه آب توصیف کرد. علاوه براین واحد ۳۱۰ مگاواتی بخش گاز نیروگاه سیکل ترکیبی دالاهو را میتوان از مهمترین طرحهای افتتاح شده در این حوزه ارزیابی کرد که با سرمایهگذاری بیش از ۱۰۹ میلیون یورو با هدف توسعه تولید برق در غرب کشور، پاسخگویی به رشد مصرف در منطقه و صادرات برق به کشورهای همسایه، پروژه ساخت نیروگاه سیکل ترکیبی کلاس اف دالاهو با راندمان ۵۶ درصد احداث شده است. تلاشهای دولت در زمینه آب و برق سبب شده است هر هفته ۸ روستا در کشور به برق متصل شوند.
۵- طرحهای استراتژیک در حوزه حمل و نقلحمل و نقل هوایی، ریلی، دریایی و جاده ای، به تعبیر رییس جمهوری از ارکان مهم توسعه کشور است و دولت تدبیر و امید در گسترش و نوسازی توسعه ناوگان حمل و نقل سرمایه گذاریهای گستردهای انجام داده است. تنها دریک نمونه از این سرمایه گذاریها روز گذشته، به صورت همزمان ۱۳ پروژه فرودگاهی و آزادراهی به دستور رییس جمهوری افتتاح شد. ۱۰ پروژه فرودگاهی به ارزش کلی هشت هزار و ۴۲۰ میلیارد ریال در فرودگاههای گرگان، اصفهان، شاهرود، تبریز و مشهد و نیز آزادراه شرق اصفهان، ۲۴ کیلومتر راه ترانزیت با اهمیت استراتژیک در شهرکرمان از دیگر طرحهای مورد بهره برداری در حوزه حمل و نقل بود.
دولت روحانی در زمینه حمل و نقل ریلی هم صاحب رکورد است و از ابتدای دولت یازدهم تاکنون خطوط ریلی ۹ هزار و ۶۰۰ کیلومتری نود سال گذشته را به حدود ۱۳ هزار کیلومتر رسانده است. پروژه اتصال مرکز ۵ استان همدان، کرمانشاه، گیلان، آذربایجان غربی و آدربایجان شرقی از مسیر جدید به شبکه ریلی از مهمترین موارد توسعه ریلی است و تا سال ۱۴۰۰ مرکز استانهای کردستان، اردبیل و چهارمحال و بختیاری هم به این شبکه ریلی متصل میشود.
ابر پروژه ریلی کشور، اما طرح راهآهن چابهار- زاهدان است که بندر شهید بهشتی چابهار را به شبکه ریلی متصل میکند. بندر شهید بهشتی تنها بندر اقیانوسی کشور است و اتصال آن به شبکه ریلی گام مهمی در توسعه شرق کشور محسوب شود. با این اتصال کشورهای آسیای میانه و افغانستان هم به آبهای آزاد دسترسی پیدا میکنند که درآمدهای ترانزیتی حاصل از این دسترسی برای ایران قابل توجه خواهد بود. پروژه استراتژیک دیگر دولت تدبیر و امید، راهآهن خواف-هرات و اتصال ریلی ایران به افغانستان است. ایران بزرگترین صادرکننده به همسایه شرقی خود است که با پایان این پروژه در پاییز امسال ترانزیت کالا بین دو کشور از انحصار ناوگان جادهای خارج شده و با افزایش احتمالی قابل توجهی روبرو خواهد شد.
۶- پروژههای محیط زیستیدر سالهای گذشته پاشنه آشیل بسیاری از طرحهای صنعتی و عمرانی کم توجهی به پیوستهای محیط زیستی طرحها بود به طوری که اجرای برخی از طرحها پیامدهای زیست محیطی در کشور داشته و اساسا نه تنها کمکی به توسعه نمیکرد حتی با از بین بردن محیط زیست خطرات بسیار بزرگی منطقه و ساکنان آن را تهدید میکرد. بی توجهی به محیط زیست در سالهای اخیر خود را در قالب هجوم ریزگردها از غرب و پیشرفت تلماسهها از جنوب شرق خود را نشان داد. به طوری که بعضا ریزگردها مناطق مرکزی کشور را هم در معرض تهدید قرار میدهد.
خشک شدن دریاچه ارومیه در سالهای گذشته یکی از تلخترین نتایج این بی توجهی در سطح کلان بوده است که در صورت ادامه یافتن آن زندگی دست کم۱۴ میلیون نفر را تحت تاثیر قرار میداد. دولت تدبیر و امید هم در دوره نخست فعالیت و هم دوره دوم احیای این دریاچه را دستور کار قرار داد و در واقع نخستین دستور کار در دولت یازدهم همین احیای دریاچه ارومیه بوده است. بر اساس اعلام وزیر نیرو تاکنوو ۶ میلیارد و یکصد میلیون متر مکعب آب سدها در این دریاچه رهاسازی شده است. در حال حاضر تراز دریاچه ارومیه، ۱۲۷۱ متر و ۸۸ سانتیمتر است که نسبت به سال ۹۴ که سال شروع اقدامها بوده، یک متر و ۳۲ سانتیمتر افزایش پیدا کرده و حجم فعلی آب دریاچه ۵ میلیارد و ۲۵۰ میلیون متر مکعب و سطح فعلی آب افزون بر ۳۲۴۰ کیلومتر مربع است.
افزایش یک میلیون هکتار به مناطق حفاظت شده محیط زیستی، مراقبت از گونههای در حال انقراض، افزایش تعداد ایستگاههای مراقبت از مناطق مورد حفاظت هم از دیگر طرحهای مهم دولت در حوزه حراست از محیط زیست است. پالایش تالابهای میانکاله، گمیشان، انزلی و هورالعظیم با استفاده از فناوریهای نوین هم از طرحهای مهم محیط زیستی در دولت تدبیر و امید بوده است.
این طرحها تنها بخشی از صدها طرحی است که دولت در سال پایانی خود اجرایی به به مرحله بهره برداری رسانده است آن هم در شرایطی که دولت در شدیدترین تنگناهای بودجهای ناشی از تحریم و کرونا مواجه بوده است و دولت آمریکا کارزار فشار حداکثری را در سال آخر گستردهتر کرده است. با این وجود دولت با تکیه بر ظرفیتها و قابلیتهایی که در چهار دهه اخیر در کشور ایجاد شده است توانسته این طرحها را برای دولتهای بعد و آیندگان به یادگار بگذارد.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: ۳۰ آبان ۱۳۹۹، کد خبر: ۸۴۱۱۶۵۱۱، www.irna.ir