بر اساس توضیحات ارایه شده ، اولین پنجره فولاد در قرن نهم هجری قمری در دوره صفویه و در زمان شاهرخ میرزا تیموری، همسر گوهرشاد خانم در سال ۲۷۰۱ قمری ساخته شد. این پنجره نسبتاً کوچک از جنس فولاد بود و در نزدیکترین مکان ممکن به ضریح مطهر رضوی، در صحن انقلاب اسلامی (عتیق) قرار گرفته تا اشخاصی که به خاطر عذر شرعی و یا موارد مشابه، از رفتن به کنار ضریح معذورند، بتوانند از پشت این پنجره که ضریح مطهر از داخل شبکههای آن پیداست، زیارتنامه بخوانند و با امام رضا(ع) درددل کنند.
غیر از این ها، پنجره فولاد، مورد توجه یک گروه دیگر هم قرار گرفته بود. گروهی که فرصت زیادی برای زیارت نداشتند و یا مجبور به ترک سریع حرم بودند، پشت این نجره می ایستادند، رو به ضریح مطهر سلامی می دادند و سپس به سراغ کار خود می رفتند.
شفایافتن بیماران صعب العلاج، معلول و حاجت گرفتن حاجتمندان پشت پنجره فولاد و با کرامت های ویژه امام رضا(ع)، سبب شد تا نگاه ها به این پنجره کوچک، نگاه ویژه ای باشد و به سرعت، این محل را به یکی از شلوغ ترین و محبوب ترین مکان های حرم مطهر امام رضا(ع) تبدیل کرد. تا جایی که بستن پارچه و ثفل و زنجیر به شبکه های پنجره فولاد، به تدریج تبدیل به یک سنت برای حاجتمندان و مراجعان به این محل شد. سنتی که البته ریشه دینی نداشته و تنها از یک باور عامیانه سرچشمه گرفته است.
* پنجره های حرم
اما پنجره فولاد نصب شده از دوره صفویه، پنجره فولاد فعلی حرم مطهر نیست و پنجره فولاد فعلی، سومین پنجره فولاد نصب شده در حرم مطهر است.
پنجره فولاد اول، تا زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار در صحن انقلاب وجود داشت. اما در عهد ناصری، پنجره دیگری این بار از جنس برنز ساخته شد که جایگزین پنجره اول شد.
دومین پنجره هم تا اوایل انقلاب اسلامی در حرم مطهر وجود داشت. اما با توجه به فرسودگی و ساییده شدن برخی از قسمتهای پنجره قدیمی و مشکلاتی که برای زائران به وجود آمده بود، مسئولان آستان قدس رضوی تصمیم گرفتند این پنجره را به موزه آستان قدس منتقل کرده و پنجره جدیدی را جایگزین آن کنند. بنابراین سومین پنجره از جنس برنز در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی ایران ساخته شده و جایگزین پنجره دوم شد که در پشت رواق توحیدخانه داخل صحن انقلاب اسلامی قرار دارد.
اما غیر از پنجره فولاد اصلی که در صحن انقلاب قرار دارد، پنج پنجره فولاد دیگر هم در حرم مطهر وجود دارد( جمعا شش پنجره) که معروف ترین آن، پنجره فولاد صحن جمهوری اسلامی و البته جدیدترین این پنجره ها هم پنجره فولاد رواق دارالحجه است.
با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از وبلاگ حرم رضوی، تاریخ انتشار: 22 بهمن 1394، کدخبر: 377، www.haramrazavi.persianblog.ir