شعار سال: قرآن کریم مشتمل بر معانی دقیق، تعالیم و حکمت‌هایی والا درباره حقیقت خلقت و اسرار هستی است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند. از این رو پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان مفسران به تبیین و شرح جزئیات آیات قرآن کریم پرداختند. ما نیز با هدف آشنایی بیشتر با آیات الهی، هر روز به چند آیه از کلام الله با استناد به تفاسیر معتبر مفسران قرآن کریم می‌پردازیم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ ۖ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْیُنٌ لَا یُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یَسْمَعُونَ بِهَا ۚ أُولَٰئِکَ کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ ۚ أُولَٰئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ

و محققا بسیاری از جن و انس را برای جهنم آفریدیم، چه آنکه آن‌ها را دل‌هایی است بی‌ادراک و معرفت و دیده‌هایی بی‌نور و بصیرت و گوش‌هایی ناشنوای حقیقت، آن‌ها مانند چهارپایانند بلکه بسی گمراه‌ترند آن‌ها همان مردمی هستند که غافل‌اند.

تفسیر آیه ۱۷۹ سوره اعراف

در روایت ابوجارود آمده است که امام باقر (ع) درباره این کلام خدای عزّوجلّ: «لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ یَفْقَهُونَ بِهَا» فرمودند: «خدا بر دل هایشان مهر زد. پس تعقّل نمی‌کنند و نمی‌فهمند. «وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ»؛ یعنی بر آن‌ها پوششی در برابر هدایت است، «لاَّ یُبْصِرُونَ بِهَا وَ لَهُمْ آذَانٌ لاَّ یَسْمَعُونَ بِهَا»؛ یعنی بر گوش‌هایشان مهر زده و هیچ‌گاه هدایت را نمی‌شنوند.

سؤال: قرآن، در این آیه، آفرینش بسیاری از جنّ و انس را برای دوزخ می‌داند و در آیه‌ای دیگر خلقت جنّ و انس را برای عبادت می‌شمارد، «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاّ لِیَعْبُدُونِ»؛ کدام یک صحیح است؟

پاسخ: هدف اصلی آفرینش، خداپرستی و عبودیّت است، ولی نتیجه کار بسیاری از انسان‌ها در اثر عصیان، طغیان و پایداری در کفر و لجاجت، دوزخ است، گویا که در اصل برای جهنّم خلق شده اند. حرف «لام» در «لِجَهَنَّمَ»، برای بیان عاقبت است، نه هدف. مانند نجّار که هدف اصلی او از تهیه کردن چوب، ساختن در و پنجره‌های زیباست، ولی کار به سوزاندن چوب‌های بی فایده در بخاری می‌انجامد که آن هدف فرعی است.

این مطلب، شبیه این جمله حضرت علی (ع) است که می‌فرماید:خداوند فرشته‌ای دارد که هر روز با صدای بلند می‌گوید: «لِدوا للموت و اجمعوا للفناء و ابنوا للخراب»؛ بزایید برای مرگ و بسازید برای خرابی، یعنی پایان تولّد، مرگ، آخر ثروت اندوزی، فنا و پایان ساختمان ساختمان، خرابی است.

آری، انسان‌هایی که هویّت انسانی خود را از دست داده اند، جایگاهی جز آتش ندارند، «أَمْ تَحْسَبُ أَنَّ أَکْثَرَهُمْ یَسْمَعُونَ أَوْ یَعْقِلُونَ إِنْ هُمْ إِلاّ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِیلاً»؛ چنانکه خود آنان نیز اعتراف می‌کنند که اگر دستورات الهی را شنیده بودند و تعقّل می‌کردند، در جهنّم جای نداشتند. «قالُوا لَوْ کُنّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ ما کُنّا فِی أَصْحابِ السَّعِیرِ»

انسان در داشتن چشم، گوش و زبان، شبیه حیوان است، ولی کیفیّت و هدف بهره برداری انسان از نعمت‌ها باید بهتر و بیشتر باشد، وگرنه همچون حیوان بلکه پست‌تر از اوست.

انسان باید علاوه بر ظاهر، ملکوت را ببیند و علاوه بر سر و صدا‌های ظاهری، زمزمه‌های باطنی و معنوی را بشنود. از امام صادق (ع) پرسیدند:چرا خداوند تمام بندگانش را مطیع و موحّد نیافرید؟ حضرت فرمودند:اگر چنین می‌شد، دیگر ثواب و عقاب معنا نداشت، زیرا آنان مجبور بودند و اختیاری نداشتند، امّا خداوند انسان را مختار آفرید و علاوه بر عقل و فطرت، با تعالیم پیامبران و کتب آسمانی مسیر هدایت او را روشن کرد.

خداوند انسان را به اطاعت فرمان داد و از نافرمانی نهی کرد تا فرمانبرداران از عاصیان مشخّص شوند. گرچه تمام اسباب طاعت و عصیان را خداوند آفریده، امّا به چیزی امر یا نهی نکرده مگر آنکه انسان می‌تواند ضد آن را نیز انجام دهد و مجبور نیست. آری، تکلیف پذیری، تنها ارزش و وجه امتیاز انسان از دیگر موجودات است.

 

پیام‌های آیه ۱۷۹ سوره اعراف

۱-فرجام بسیاری از انسان‌ها و جنّیان، دوزخ است. «ذَرَأْنا»

۲-جنّ هم مثل انسان، تکلیف و اختیار، کیفر و پاداش دارد. «مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ»

۳-ملاک انسانیّت، فهم پذیرش معارف و تکالیف دینی است، وگرنه انسان مانند حیوانات است. «أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ»

۴-کسی که با وجود توانایی از نعمت‌های الهی درست بهره نبرد، بدتر از موجودی است که اساساً آن‌ها را ندارد. «بَلْ هُمْ أَضَلُّ»

۵-انسان‌های غافل و بی بصیرت، (در بی تفاوتی، شکم پرستی، شهوت رانی، استثمار شدن و محرومیّت از لذّت معرفت) مانند چهارپایان بلکه بدتر از آن می‌باشند. «أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ»

۶-انسان‌های بی بصیرت، از هدف، خدا، خود، امکانات، آخرت، ذریّه، آیات الهی، قانون خدا، الطاف گذشته و گناهان خویش غافلند. «أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ»

۷-دوزخی شدن بسیاری از انسان ها، به خاطر بهره نبردن از نعمت‌های الهی در مسیر هدایت و کمال است. زیرا با داشتن چشم، گوش و دل، گرفتار غفلت شده اند. «أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ»


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ انتشار: ۱ اسفند ۱۳۹۹، کد خبر: ۷۶۷۰۱۸۰، yjc.ir