شعار سال: غلامحسین رحیمی شعرباف به آمار‌های پیشرفت ایران در زمینه تولید علم و تحقیق موثر اشاره کرد و اظهار داشت: تحقیقی موثر است که معطوف به کاربرد باشد؛ ۲۰ تا ۳۰ درصد تحقیقات هر کشوری برای توسعه علمی است. همچنین ۷۰ درصد تحقیقات باید معطوف به کاربرد باشد که ناشی از قرارداد‌های بیرونی یا تحقیقاتی است که با چند مرحله به نقطه بیرونی می‌رسد.

وی افزود: اگر تحقیقات منجر به تولید مقاله هم شود، ارزش زیادی دارد، چون باعث افزایش سطح علمی کشور می‌شود و ایران در کنار کشور‌های پیش رو در آن موضوع علمی قرار می‌گیرد؛ از این رو، هر سال که می‌گذرد فاصله علمی خود را با آن کشور‌ها کمتر می‌کنیم.

 

افق ارتقای رتبه کیفی مقالات ایران در دنیا

وی درباره افق ارتقای رتبه کیفی مقالات ایران در دنیا تاکید کرد: از نظر کمی و کیفی مقالات باید در عرصه بین المللی و ملی بیشتر تلاش کنیم چرا که مقالات علمی نشان دهنده حیات فعال، پویا و رو به رشد در این عرصه است. اگر بتوانیم در رده ۱۰ کشور اول دنیا از نظر کیفیت مقالات قرار بگیریم، بسیار اهمیت دارد.

معاون وزیر علوم یادآور شد: رساندن رتبه جهانی ایران از ۱۵ به ۱۴ به مراتب کار سخت تری بود، اما به این رتبه رسیدیم چرا که باید با کشور‌های پیشرفته‌تر رقابت می‌کردیم؛ همینطور رساندن این رتبه به ۱۰ و زیر ۱۰ سخت‌تر است، چون بقیه کشور‌ها بیکار نمی‌نشینند و رقبا سخت‌تر می‌شوند. رسیدن ایران به رتبه ۱۰ کشور برتر ما را در وضعیت پایداری از نظر سطح کیفی مقالات علمی قرار می‌دهد و در حوزه‌های کاربردی باید سرمایه گذاری بیشتری کنیم.

رحیمی شعرباف به روند تولید مقاله در ایران اشاره و خاطرنشان کرد: روند عمومی دنیا و به ویژه در ایران این است که محققان و پژوهشگران نتایج تحقیقات خود را در قالب مقاله در معرض قضاوت قرار می‌دهند و اگر نتوانند نتیجه تحقیقات را در قالب مقاله ارایه دهند، روی اعتبار علمی کار تحقیقاتی پژوهشگر نمی‌توان حساب باز کرد، بنابراین شاید اعتبار داشته یا نداشته باشد، اما وقتی در بهترین مجلات خوب دنیا نتیجه کار تحقیقاتی خود را منتشر می‌کنیم، دو علت دارد.

وی به تشریح این علل پرداخت و گفت: نخست این که فرد تحقیقاتی انجام می‌دهد که در لبه تحقیقات پژوهشگرانی است که روی همان موضوع کار می‌کنند؛ دوم، محقق این اطمینان را به خود دارد که مقاله در معرض قضاوت داوران مجلات و بعد از چاپ هم در معرض قضاوت پژوهشگرانی قرار می‌گیرد که روی همان موضوع در حال تحقیق هستند.

معاون پژوهشی و فناوری وزیر علوم، چاپ مقالات علمی در بستر‌های بین المللی برای محیط‌های علمی را مهم دانست و تاکید کرد: چاپ مقالات شامل همه رشته‌های علمی می‌شود که از وزارت علوم مجوز دارد. همچنین هر فردی که از سوی این وزارتخانه به عنوان هیأت علمی شناخته می‌شود، امکان انجام کار تحقیقاتی دارد.

رحیمی شعرباف با تشریح وظایف هیأت علمی در دانشگاه و تولید علم افزود: هیأت علمی وظایف آموزشی، پژوهشی و مشارکت در توسعه فناوری دارد؛ این سه مورد جدا از هم نیستند. اگر فقط آموزش باشد که آموزش در مدرسه اتفاق می‌افتد، بنابراین دانشگاه، مدرسه نیست. اگر فقط پژوهش انجام دهد که دانشگاه فقط یک نهاد پژوهشی نیست و اگر فرد به دنبال پژوهش باشد در یک مرکز تحقیقاتی رسمی کار کند. بهتر است.

وی ادامه داد: از سوی دیگر می‌گوییم پژوهش باید معطوف به کاربرد و رفع نیاز باشد که این موضوع ایجاب می‌کند هیأت علمی در توسعه فناوری نرم و سخت کشور مشارکت داشته باشد بنابراین؛ معلمی موفق است که در دانشگاه محقق خوبی باشد. به گفته این مسوول وزارت علوم، مقالات محققان کشور ۲ درصد مقالات جهان را شامل می‌شود. همچنین از سال ۱۳۷۴ نظام علمی کشور به پژوهش اهتمام بیشتری نشان داد؛ تعداد مقالات بین المللی ایران قبل از انقلاب زیر ۵۰۰ عدد بود و در کمتر از ۲ دهه تولید مقالات علمی ایران تا به امروز ۲ درصد مقالات جهان را شامل می‌شود.

نسبت استاد به دانشجو

معاون وزیر علوم در بخش دیگری از این گفتگو به آمار تعداد دانشجویان کشور اشاره و خاطرنشان کرد: بر اساس آمار‌ها طی پنج سال اخیر تعداد چهار میلیون و ۸۰۰ هزار دانشجو داشتیم، اما امروز کمتر از سه میلیون و ۳۰۰ هزار دانشجو در دانشگاه‌های کشور مشغول به تحصیل هستند.

رحیمی شعرباف ادامه داد: این کاهش استقبال سبب ایجاد بازنگری اصولی در آموزش عالی کشور شد. به عنوان مثال دانشگاهی که در سال‌های قبل بیش از ۱۰ هزار دانشجو داشت، اکنون کمتر از ۲ هزار و ۵۰۰ دانشجو دارد؛ این معضل، نیازمند بازنگری توسط طرح آمایش آموزش عالی است که افزون بر تجدیدنظر در ساختار‌ها و رشته‌ها باید نیازسنجی منطقه‌ای هم انجام شود.

وی در توضیح طرح آمایش آموزش عالی خاطرنشان کرد: در سال ۹۵ با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی و موافقت رییس جمهوری، طرح آمایش آموزش عالی به تصویب رسید که در آن تصمیم به بازنگری دوباره نسبت به نوع، تعداد رشته‌ها و ایجاد رشته‌های تحصیلی متناسب با هر منطقه گرفته شد.

رحیمی شعرباف گفت: در طرح آمایش آموزش عالی، اولویت، ارتقای کیفیت، سپس متناسب سازی رشته‌ها با نیاز‌ها و اولویت سوم استفاده بهینه از منابع است که در دستور کار قرار دارد. البته بخشی از ظرفیت آزاد شده آموزش عالی را باید به دوره‌های مهارتی اختصاص دهیم.

به گفته این مسوول وزارت علوم، در حال حاضر بعضی از مراکز علمی کاربردی و فنی و حرفه‌ای را به سمت مراکز مهارت آموزی بدون ارایه مدرک سوق دادیم. این مسائل سبب شد طرح ساماندهی به عنوان یکی از مهم‌ترین طرح‌های آمایش مطرح شود.

معاون پژوهشی و فناوری وزیر علوم ادامه داد: مراکز آموزش عالی دولتی روزانه که همه از منابع دولتی استفاده می‌کنند، با کیفیت‌ترین موسسات آموزش عالی کشور هستند و بار اصلی پیشبرد و توسعه علم و فناوری را به عهده دارند و از جایگاه حساسی برای نظام و شهر‌های کشور برخوردارند.

رحیمی شعرباف با بیان این که اگر وزارت علوم، یک مرکز آموزش عالی تاسیس کند که پس از پنج سال هیچ اثری برای منطقه نداشته باشد، سرمایه‌ها به هدر می‌رود، تاکید کرد: در طرح ساماندهی مراکز آموزش عالی، اصلاحات اساسی باید انجام و بعضی از رشته‌ها متوقف و رشته‌های جدید ایجاد شود؛ اگر بعضی از این رشته‌ها را حذف نکنیم در آینده به مرور با کاهش استقبال دانشجو حذف می‌شود.

وی همچنین گفت: در گذشته با چشم بسته، گسترش مراکز دانشگاهی و رشته‌ها انجام شد هر چند توقف گسترش کمی دانشگاه‌ها باید از ۱۰ سال شروع می‌شد؛ یک رشته می‌تواند یک دانشکده بزرگ باشد و تعداد زیاد رشته‌ها مزیت نیست.

معاون وزیر علوم ادامه داد: ۳۰ سال قبل هر فردی که باید به عنوان هیأت علمی در دانشگاه‌های داخل کشور جذب می‌شد، ابتدا باید برای مهارت آموزی به خارج از کشور می‌رفت؛ اما امروز نیازی به اعزام نداریم.

رحیمی شعرباف با بیان این که هم اکنون به ازای هر ۳۲ دانشجو، یک هیأت علمی در کشور داریم، خاطرنشان کرد: این شاخص در دانشگاه پیام نور به ازای هر ۲۰۰ دانشجو یک هیأت علمی است.

ارتقای رتبه کیفی مقالات ایران

وی همچنین در مورد رتبه کیفی مقالات ایران در دنیا، افزود: رتبه کیفی مقالات ایران در سال ۱۳۹۹ به ۱۴ رسید، اما این عدد میانگین رشته‌ای است و در برخی گروه‌های دیگر، میانگین رتبه کشور بالاتر از ۱۴ و به عنوان مثال در فنی مهندسی بالاتر از این رتبه و ۱۰ کشور اول است، اما، چون همه گروه‌های علمی با هم هستند و هنوز برخی از آن‌ها مانند علوم انسانی رتبه بالایی ندارد رتبه ایران در کیفیت مقالات جزو ۱۴ کشور اول است.

معاون پژوهشی و فناوری وزیر علوم رتبه علمی ایران در نانو را رتبه چهار تا پنج اعلام کرد و یادآور شد: همه گروه‌های علمی باید در تحقیقاتی که نتایج آن در بستر‌های بین المللی عرضه می‌شود، مشارکت داشته باشند.

رحیمی شعرباف همچنین درباره شرایط ایران در زمینه تولید مقاله و سهم آن از تولید علم، اظهار داشت: همیشه می‌گویند مقاله یک محصول فرعی تحقیقات است به این معنا که می‌توان تحقیق کرد، اما مقاله‌ای چاپ نکنیم که این موضوع ۲ علت دارد؛ نخست این که فرد علاقه‌ای به چاپ مقاله ندارد و نتایج به گونه‌ای است که امکان قرار دادن در دسترس عموم وجود ندارد، دوم، مقاله در حدی نیست که در معرض داوران باشد.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از ایرنا، تاریخ انتشار: ۳۰ اسفند ۱۳۹۹، کد خبر:۸۴۲۵۵۲۴۱، irna.ir