شعار سال: سلامت، در فرهنگ اسلامی ارزش است و قرآن برای مبارزه با فشار‌های روحی و تأمین بهداشت روانی نکاتی بیان فرموده است. بهداشت یکی از مقوله‌های بسیار مهم پزشکی است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم در ابعاد اجتماعی، دینی، قرآنی و روانی نیز تعریف می‌شود. دین مبین اسلام به بهداشت و سلامت تأکید ویژه دارد که در بخش اول مصاحبه به آیات پیشگیری از بیماری و توسعه سلامت اجتماعی در جامعه از منظر قرآن پرداخته شد. در قسمت دوم این مصاحبه گفت‌و‌گویی با اکرم مظلومی، مشاور آموزش و پرورش و مدرس دانشگاه فرهنگیان به منظور بررسی ابعاد روانی بهداشت انجام شده است که در ادامه می‌خوانید:

مظلومی ضرورت بهداشت روانی در جامعه را مورد تأکید قرار داد و افزود: بهداشت روان شاخصه‌ای مهم‌تر و فراتر از نداشتن بیماری و اختلالات روانی است. از این رو اگر فردی اختلال روانی نداشت، نمی‌توان او را در گروه دارندگان بهداشت روانی تعریف کرد. سلامت و بهداشت روان رفاهی خاص در تمام ابعاد وجودی انسان‌ها ایجاد می‌کند. هر انسان دارای ابعاد وجودی گوناگون از جمله بُعد جسمانی، روحی و روانی، اجتماعی، اخلاقی، فکری و شناختی و بُعد معنوی است.

وی تصریح کرد: وقتی فردی را دارای مؤلفه بهداشت روانی می‌دانیم در واقع فرد نسبت به تمام ابعاد وجودی اشراف کامل داشته و برای رشد و پرورش آن تلاش کرده است. این فرد قادر است با توجه به شناختی که از خود دارد با استرس‌های زندگی مبارزه و قدرت تاب‌آوری در برابرمشکلات را افزایش می‌دهد.

عدم توجه اکثر مردم به بُعد روحی و روانی

عضو هیئت مدیره مؤسسه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و اعتیاد در ادامه با اشاره به اینکه افراد دارای بهداشت روانی برای جامعه مفید و سازنده هستند، اظهار کرد: این افراد می‌توانند به صورت کاملاً سازگارانه با محیط پیرامون خود رفتار کند. تعریف بهداشت روانی در مفهوم بهداشت قرار داده شده است و در عین پرداختن به بعد جسمانی به بُعد روحی و روانی نیز می‌پردازد.

وی در تعریف بهداشت اینگونه گفت: داشتن توانایی کامل برای اینکه بتوانیم نقش‌های روانی و جسمانی و وظایفی که برعهده داریم را انجام دهیم و این امر به معنای نبود و نداشتن اختلال نیست. متأسفانه اکثر قریب به اتفاق مردم به بُعد جسمانی و سلامت جسم اهمیت داده و از بُعد روحی و روانی غافل هستند. چراکه به محض ایجاد درد در قسمتی از بدن فوراً به پزشک معالج مراجعه می‌کنند، اما به ابعاد روحی خود توجه ندارند.

مظلومی با اشاره به اینکه نقش خانواده در شناساندن ابعاد اخلاقی و داشتن سلامت روانی به کودکان و نوجوانان بسیار حائز اهمیت است، اضافه کرد: افراد نیز باید به رشد معنوی، اجتماعی، روحی و روانی توجه داشته باشند، اما متأسفانه این ابعاد دارای اهمیت چندانی نیستند و یا از درجه اهمیت کمتری نسبت به سلامت جسم برخوردارند و در واقع مردم تک‌بعدی هستند. بهداشت روان وقتی رخ می‌دهد که فرد در تمامی ابعاد کامل باشد و اگر بعدی با اختلال همراه شود روی سلامت جسمی و سیستم ایمنی بدن تأثیر خواهد گذارد.

وی در تشریح ابعاد بهداشت روانی، اظهار کرد: فرد باید دارای آرامش ذهنی، روحی و روانی بوده و از استرس، ترس‌ها و اضطراب‌ها در امان باشد. داشتن خودکارآمدی و باور داشتن توانایی از دیگر ابعاد بهداشت روانی است که باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین تقویت عزت‌نفس در وجود انسان باعث می‌شود ارزش درونی حفظ شود. همچنین داشتن ارتباطات و تعاملات مؤثر و سازنده با دیگران و تقویت مهارت‌های زندگی، ارتقای خودآگاهی و شناسایی نقاظ ضعف و قوت، ایجاد همبستگی اجتماعی از دیگر شاخصه‌های بهداشت روانی است.

ضرورت توجه به سبک زندگی اسلامی و قرآنی

مظلومی به معیار‌های بهداشت روان نیز اشاره و با بیان اینکه دارندگان بهداشت روانی از زندگی لذت کامل را برده و زمینه ارتقای مباحث روحی و روانی را فراهم می‌کند، افزود: فرد دارای بهداشت روانی قادر است توانایی بالقوه خود را بالفعل تبدیل کند. برای بالا بردن بهداشت روان سیستم ارتباطی و اجتماعی خود را با جامعه و طیف دوستان خوب و مثبت قوی و از دوستان با اندیشه‌های منفی دوری کنیم. برای افزایش سلامت و بهداشت روانی لازم است خود را به روز کرده و دانش خود را افزایش دهیم. داشتن تحرک و فعالیت‌های ورزشی به سلامت روان ما بسیار کمک می‌کند. چراکه تحرک باعث تشرح هورمون‌های مفید در بدن و باعث ایجاد شور و نشاط و کاهش غم و اندوه می‌شود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود ضرورت توجه به سبک زندگی ایرانی، اسلامی و قرآنی را مورد تأکید قرار داد و با بیان این نکته که سیره و روش انبیای الهی و امامان معصوم (ع) به تقویت بهداشت روانی منتج می‌شود، اظهار کرد: توجه به سیره معصومین (ع) توجه ما را به سمت خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های طیب و حلال معطوف می‌کند. افراد برای داشتن بهداشت روان از ورزش‌های ذهنی و روانی و تعریف برنامه زمان‌بندی شده غافل نباشند.

مظلومی با اظهار به این نکته که مهارت «نه گفتن» به مواردی که مورد علاقه نیست، باید در وجود انسان‌ها نهادینه شود، گفت: جوانان و نوجوانان سعی کنند وقت کمتری را در فضای مجازی سپری کنند تا بتوانند زمان را مدیریت و برنامه‌ها را با برنامه‌ریزی هدفمند پیش برند.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه سازمان بهداشت جهانی باید سعی کند بهداشت روانی در سطح جهان افزایش پیدا کند، ولی با توجه به آماری که در کشور‌های مختلف شاهدیم حال بهداشت روان در سطح بین‌المللی خوب نیست و لازم است این مهم دغدغه این سازمان باشد و به آن بیش از پیش اهمیت دهد.

آمار تکان‌دهنده افسردگی تا ۱۰ سال آینده

مظلومی عوامل به خطر افتادن بهداشت روان در سطح جهان را مورد ارزیابی قرار داد و با اشاره به آمار تکان‌دهنده نرخ افزایش افسردگی، حوادث و سوانح، عوارض ناشی از جنگ و خشونت از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۰، اظهار کرد: در این بازه زمانی رتبه افسردگی از ۴ به ۲، حوادث از ۹ به ۳، عوارض ناشی از جنگ از ۱۶ به ۸ و خشونت از ۱۹ به ۱۲ رسیده است. برآورد آمار‌ها تا سال ۲۰۳۰ این است که نرخ شیوع افسردگی در کشور‌های توسعه یافته از رتبه چهارم به یکم و در کشور‌های در حال توسعه از چهارم به دوم خواهد رسید و این امر نشان از این دارد که باید برای ارتقای سلامت و بهداشت روان فکری کرد.

وی پرداختن به مباحث دینی و قرآنی را راهی برای نجات از پریشانی روانی برشمرد و با اشاره به اینکه قرآن تضمین‌کننده بهداشت روان است، گفت: تقویت خودباوری، عزت‌نفس و اعتماد به نفس انسان به ویژه نوجوانان و جوانان را از دام آسیب‌های اجتماعی در امان نگه می‌دارد. بسیاری از مشکلات به جهت تک‌محوری و خودمحوری رخ می‌دهد، اگر به جای خودمحوری به خدا محوری دست یابیم قطعاً تمام مشکلات روانی برطرف خواهد شد.

مظلومی با بیان اینکه رابطه آیات الهی با مباحث روانی باید توسط اهل فن و اساتید قرآن مسلط به مباحث روانشناسی بازگو شود، اضافه کرد: صله‌رحم، شاکر خدا بودن، پرهیز از وسوسه‌های شیطانی از مواردی است که به تقویت بهداشت روانی کمک می‌کنند و این مهم مورد تأیید روانشناسان است. به نوجوانان و جوانان توصیه می‌کنم از دعا و مناجات با خداوند متعال هیچ‌گاه غافل نشوند، راه نجات از هرگونه وسواس فکری، روحی و روانی پناه بردن به دامان خداوند است و وظیفه ما روانشناسان و مسئولان این است که فضا را برای تقویت بهداشت روانی نیرو‌ها و سرمایه‌های کشور فراهم کنیم.

شعار سال؛ با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری قرآن، تاریخ انتشار: ۱۹ فروردین ۱۴۰۰، کد خبر: ۳۹۶۳۱۳۰، www.markazi.iqna.ir