شعار سال:خراسان‌شمالی با دارا بودن ظرفیت رشد گیاهان دارویی و مستعد بودن بیش از دومیلیون هکتار عرصه‌های طبیعی، زمینه توانمند شدن هرچه بیش‌تر را در حوزه پرورش گیاهان دارویی و ایجاد اشتغال پایدار دارد. این عرصه‌های طبیعی خاستگاه رویش بیش از350گونه گیاهان دارویی و صنعتی متعدد است که در همین راستا تاکنون طرح‌های زیادی جهت احیاء و بهره‌برداری از گیاهان دارویی و صنعتی در سطح استان توسط اداره کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری تهیه شده. مصرف گیاهان دارویی در خراسان‌شمالی به لحاظ داشتن ویژگی‌های خاص طبیعی، اقلیمی و تنوع آب‌وهوایی منحصربه‌فرد از دیرباز مورد توجه بوده و هم‌اکنون هم در اکثر مناطق روستایی و عشایری مصرف گیاهان دارویی در درمان برخی بیماری‌ها از جایگاه بالایی برخوردار است.
 
بررسی‌های جهانی نشان داده که حدود 70درصد از مردم دنیا برای اهداف درمانی مختلف از گیاهان دارویی و اسانس‌ها استفاده می‌کنند. طبق آمار مرکز تجارت جهانی در سال2018، صادرات جهانی گیاهان دارویی حدود 100میلیارد و 700میلیون دلار ارزش داشته است. همچنین پیش‌بینی می‌شود که تا سال2050 ارزش صادرات این بخش به رقم پنج‌ تریلیون دلار برسد.
 
با این اوصاف در ایران با وجود منابع گسترده گیاهان دارویی، تاکنون توجهی به چرخه مالی و اقتصادی این قطب اقتصادی نشده و به‌تبع آن در خراسان‌شمالی نیز چنین است. توجه چند سال اخیر به تولید زعفران در خراسان‌شمالی نمونه‌ای بارز از این موضوع است که اگر کشاورزان استان وارد این عرصه شوند، سود سرشاری نصیب آنان خواهد شد.
 
حلقه مفقوده صنعت گیاهان دارویی فرآوری این محصولات است
 
فرآوری محصولات کشاورزی در استانی همچون خراسان‌شمالی که اقتصاد آن بر پایه روستانشینی استوار است، ازجمله ضرورت‌های مهم در عرصه ارتقای سطح درآمد و اشتغال ساکنان در استان است، امری که در عرصه گیاهان دارویی همچون بسیاری از بخش‌های دیگر حوزه کشاورزی توجه کم‌تری به آن شده و نیازمند همت جدی مسئولان است.
 
یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین پروژه‌ها و البته وعده‌های داده ‌شده در حوزه فرآوری گیاهان دارویی در خراسان‌شمالی تکمیل احداث کارخانه‌ای نیمه‌کاره است که باید با نگاه فرآوری به نتیجه برسد. کارخانه سیمان سمنگان که هم‌اکنون بیش از 15سال است با سرمایه‌گذاری نهادهایی همچون آستان قدس به‌صورت نیمه‌کاره باقی‌مانده، قرار بود با طراحی مجدد به مجموعه‌ای برای فرآوری گیاهان دارویی تبدیل شود.
 
ظرفیت بالای خراسان‌شمالی برای سرمایه‌گذاری در گیاهان دارویی
 
رئیس اداره طرح و برنامه سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان‌شمالی در سال97 درخصوص آخرین وضعیت سیمان سمنگان گفت: اکنون آستان قدس اعلام کرده که جهت سرمایه‌گذاری را تغییر داده و فرآوری گیاهان دارویی را جایگزین تولید سیمان می‌کند.
 
سیدهادی حسینی ظرفیت و قابلیت استان خراسان‌شمالی برای سرمایه‌گذاری در زمینه گیاهان دارویی را بسیار مناسب دانست و گفت: طرح اولیه فرآوری گیاهان دارویی آماده ‌شده و در آینده نزدیک مجوزهای لازم در این خصوص صادر می‌شود.
 
اما متأسفانه پس از گذشت بیش از دو سال از این طرح هنوز هیچ اقدام عملیاتی در زمینه راه‌اندازی این مرکز فرآوری انجام نشده است.
 
خام‌فروشی بلای جان صنعت گیاهان دارویی خراسان‌شمالی است
 
معاون منابع‌طبیعی خراسان‌شمالی همچنین به برداشت کتیرا به‌عنوان محصولی در حوزه گیاهان دارویی اشاره کرد و گفت: بخشی از باریجه‌های تولیدی در یکی از واحدهای تولیدی خارج استان تبدیل به اسانس شده، اما قسمت اعظم آن دوباره به‌صورت خام توسط صادرکنندگان به کشورهای دیگر صادر می‌شود.
 
یزدانی خاطرنشان کرد: استفاده از این گیاه در تولید دارو، ساخت عطر و ادکلن و چسب الماس ازجمله مواردی است که در سایر کشورها مورد مصرف قرار می‌گیرد. این مقام مسئول تعداد طرح‌های تهیه ‌شده برای گیاهان دارویی را در این استان 25مورد اعلام کرد و گفت: این گیاهان شامل باریجه، گون‌کتیرا و زرشک کوهی است و مساحت آن 70هزار هکتار است.
 
خراسان‌شمالی باید قطب تولید گیاهان دارویی کشور شود
 
نماینده سابق مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی و معاون وزیر اقتصاد معتقد است خراسان‌شمالی ظرفیت تبدیل شدن به قطب گیاهان دارویی کشور را دارد.
 
هادی قوامی در این زمینه اظهار داشت: منطقه‌ای بین اسفراین، شیروان و بجنورد به نام «تخت میرزا» در حدود جغرافیایی خراسان‌شمالی، قطب گیاه دارویی مریم‌گلی و آویشن باغی و قطب گیاهان دارویی کشور است. در این منطقه سالانه می‌توانیم هزاران تن از این گیاه را برداشت کرد؛ ولی متأسفانه اقدامات علمی و عملی برای بهره‌برداری از این نعمت ‌الهی انجام نشده است.
 
وی افزود: براساس محاسبات انجام شده، در هر هکتار این منطقه سه‌ تن گیاهان دارویی برداشت می‌شود که نزدیک به 36میلیون تومان برای کشاورز آورده دارد؛ این درحالی است که هزینه تمام‌شده کشاورزان برای این محصولات در هر هکتار کم‌تر از 15میلیون تومان است و این به معنای سودآوری بیش از 50درصد است.
 
قوامی معتقد است استفاده و بهره‌برداری نامناسب و سنتی از گیاهان دارویی راندمان تولید را پایین آورده و سود حاصل از کار را کاهش می‌دهد. در سال‌های گذشته جهاد دانشگاهی در منطقه تخت میرزا قیمت تضمینی نوعی از گیاهان دارویی را هر کیلو 12هزار تومان تعیین کرد؛ ولی کشاورزان این گیاه را در بازار به کیلویی 18هزار تومان فروختند. این نشان‌دهنده ظرفیت عظیم اقتصادی این محصولات باارزش است.
 
با تمام این تفاسیر باید دید تا مسئولان استانی درباره این ظرفیت عظیم بومی که خود زمینه‌ساز کاهش بسیاری از مشکلات ازجمله اشتغال پایدار، توسعه صنعت کشاورزی و همچنین معرفی استان در سطح کشوری و حتی جهانی به‌عنوان قطب گیاهان دارویی است، چه تصمیمی خواهند گرفت.
 
سوتیتر: قوامی، نماینده سابق مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی: استفاده و بهره‌برداری نامناسب و سنتی از گیاهان دارویی راندمان تولید را پایین آورده و سود حاصل از کار را کاهش داده است

 
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه  ، تاریخ انتشار: 31 اردیبهشت 1400، کدخبر:95738 ، www.sabzineh.org