شعارسال: رقمی حدود ۱۱ هزار مگاوات کسری؛ این عددی است که از کمبود برق در کشور خبر میدهد. با وجود افزایش مصرف برق در تابستان امسال و ادامه برنامه وزارت نیرو برای خاموشیها، سخنگوی وزارت نیرو گفته «ما این امکان را داریم که تا بیش از ۴۰۰ مگاوات تامین برق کشور پاکستان و افغانستان را افزایش دهیم.»
پاکستان تصمیم گرفته است واردات برق از ایران را برای تامین نیازهای بندر گوادر به ۷۰ مگاوات افزایش دهد. برنامه قبلی این کشور برای افزایش واردات ۱۰۰ مگاواتی برق به دلیل تحریمهای آمریکا با مشکل مواجه شده بود. این کشور در حال توسعه بندر گوادر با همکاری چین است. همچنین در حال راهاندازی نیروگاه ۳۰۰ مگاواتی با سوخت زغالسنگ است که با احتمال تاخیر در راهاندازی این نیروگاه تصمیم گرفته که برای تامین نیازهای فوری بندر گوادر از ایران برق بیشتری خریداری کند.
بنا به گفته رجبیمشهدی کشور ما علاقهمند به توسعه روابط و همچنین صادرات بیشتر برق به پاکستان است. او میگوید: «خوشبختانه خط انتقال تا مرز پاکستان برای تامین برق بندر گوادر هم احداث شده، اما شبکه برق در این کشور هنوز مهیا نیست، در صورتی که امکان احداث شبکه پاکستان فراهم شود و یا اینکه خودشان نسبت به احداث شبکه اقدام کنند، قطعا جمهوری اسلامی ایران و وزارت نیرو آمادگی توسعه تبادلات برقی را دارد.» وی درباره پرداخت پول برق دریافتی از سوی پاکستان نیز اظهار کرد: مطابق شرایطی که فراهم بوده مبادلات مالی بین دو کشور انجام شده و پاکستان تاکنون پول برق دریافتی خود را طبق روال پرداخت کرده و مشکل جدی در این زمینه نداشتهایم.
شکاف بزرگ عرضه و تقاضا
۵۰ طرح نیمهتمام عددی است که برخی گزارشهای منتشره درباره تعداد پروژههای نیمهتمام صنعت برق گزارش میکنند. آخرین آمارها از میزان تولید۵۶ هزار مگاوات برق در کشور خبر میدهد. این در حالی است که نیاز کشور برای مصرف برق حدود۶۵ هزار مگاوات است. این اعداد وقتی کنار هم قرار میگیرند، از شکاف عرضه و تقاضایی ۱۱ هزار مگاواتی خبر میدهند که دلیل روشن آن تکمیل نشدن طرحهای نیمهتمام برق است.
با این حال، دولتهای قبلی تمایل داشتند که بجای تکمیل پروژههای نیمهتمام برق، طرحهای دیگری را دنبال کنند که چندان اولویت نداشته است یا همزمان برای تولید منابع مورد نیاز این تولیدکنندهها چارهاندیشی نشده است. واقعیت این است که شتاب توسعه صنعتی در برخی بخشها ناهماهنگ با تولید برق بوده است. اگرچه پروژههای بزرگ باید نیروگاههای اختصاصی خود را احداث میکردند، اما افزایش تعداد آنها و استفادهای که از برق سراسری میکنند، سبب شده تا در تابستانی که به روایتی گرمترین تابستان قرن محسوب میشود، قطعی برق هم بر میزان تولید کارخانهها تاثیر بگذارد و هم مردم را دچار عذاب کند.
براساس گزارشهای رسمی، ظرفیت تولید برق کشور با یک شیب ملایم در این ده سال افزایش یافته، ولی ترکیب سبد عرضه برق تغییر چندانی نداشته است. در سال ۱۳۹۹ مجموع ظرفیت کشور ۸۵ هزار و ۳۱۳ مگاوات بوده که نسبت به سال ۱۳۹۸ رشدی معادل ۲/۲ درصد داشته است. از این میزان ظرفیت، ۷۱ هزار و ۳۳۱ مگاوات مربوط به نیروگاههای حرارتی و ۱۳۹۸۲ مگاوات نیروگاههای تجدیدپذیر (نیروگاههای برقابی و اتمی و تجدیدپذیر) بوده است.
یک وزارتخانه خیلی بدهکار
یکی از مهمترین بحثهایی که در مخالفت با علی اکبر محرابیان در جریان بررسی صلاحیت او در مجلس صورت گرفت، میزان بدهیهای وزارت نیرو بود. واقعیت این است که وزارت نیرو یکی از بدهکارترین وزارتخانههاست. نه فقط به واسطه تعرفههای پایین آب و برق، بلکه به سبب بدهیهای این وزارتخانه به پیمانکاران.
بنا به گفته مهدی طغیانی نماینده مردم اصفهان، شرایط امروز به گونهای است که وزارت نیرو ۷۳ هزار میلیارد تومان زیان انباشته دارد، ۵۳ هزار میلیارد تومان بدهی به پیمانکاران و تولیدکنندگان برق و بخش غیردولتی دارد و در برابر ۴۲ هزار میلیارد تومان درآمد خود ۶۰ هزار ملیارد تومان هزینه دارد.
وزارت نیرو همچنین وامهای تسویه نشده دارد که بنا به گفته این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس از چالشهای پیشروی وزارت نیرو است. پروژههای نیمهتمام این وزارتخانه قرار است ظرفیت تولید برق را به ۹۰ هزار مگاوات برساند. رقمی که با وجود بدهیهای این وزارتخانه و بودجه فقیرانهای که امسال دارد، بعید است به نتیجه برسد.
آنطور که مهدی طغیانی میگویند، برای افزایش ظرفیت ۳۰ هزار مگاواتی پولی وجود ندارد. در حالی که همین میزان تولید برق نیاز به رقمی معادل ۵۵۰ هزار میلیارد تومان به علاوه ۵/۲۲ میلیارد یورو بودجه دارد. این در حالی است که در بودجه سال جاری برای وزارت نیرو تنها ۲۶ هزار میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده است.
طالبان مانع صادرات نیست
حمیدرضا صالحی دبیرکل فدراسیون انرژی و صنایع وابسته میگوید: «ایران میتواند سالانه ۱۵ تا ۲۰ میلیارد دلار از صادرات برق درآمد داشته باشد. ایران با ۱۶ کشورهمسایه است که اغلب این همسایهها به برق ایران نیاز دارند. حتی برخی از آنها مانند پاکستان حاضرند برق گران با قیمت تا ۲۰ سنت را هم از ما بخرند. کشوری مانند عراق هم حاضر است ۱۱ سنت پول پرداخت کند برای هر کیلووات ساعت میدهد، در کنار اینها امارت، عمان و… هم هستند که ظرفیتهای بسیار بالایی محسوب میشوند. ایران، چون منابع گاز عظیم دارد، میتواند در مدیریت برق و انرژی تبدیل به «هاب انرژی» منطقه شود.»
اظهارات صالحی اگرچه بلندپروازانه نیست، اما تجربه صادرات برق به عراق در شرایط تحریمها و بازگشت پول آن با سختیهای فراوان چند علامت سوال ایجاد میکند که، در شرایطی که کشور با کمبود برق مواجه است آیا نیاز است دیپلماسی برق فعال باشد؟ نکته بعدی بازگشت پول حاصل از صادرات است که تجربه صادرات برق به عراق نشان داد که سختیهای اینکاربا وجود تحریمهای آمریکا همچنان پابرجاست.
در چنین شرایطی مصطفی رجبیمشهدی سخنگوی شرکت مدیریت شبکه برق ایران گفته است: ما این امکان را داریم که تا بیش از ۴۰۰ مگاوات تامین برق کشور پاکستان و افغانستان را افزایش دهیم.
رجبیمشهدی البته درباره صادرات برق به افغانستان نیز گفته که ما به افغانستان هم صادرت برق داریم، ولی در شرایط خاص کنونی که ما با محدودیت تامین برق کشور خودمان روبهرو هستیم، میزان صادرات به این کشور به حداقل خود کاهش پیدا کرده است.
به گفته او حضور طالبان مانعی برای صادرات برق به افغانستان نیست.
شعارسال، بااندکی تلخیص واضافات برگرفته از روزنامه جهان صنعت، تاریخ انتشار:۷ شهریور ۱۴۰۰، کدخبر:۱۹۹۰۶۷، jahanesanat.ir