شعار سال: مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به ۹ هزار میلیارد ریال اعتبار از محل بند "ن" تبصره «۶» ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۰ اشاره کرده که تا پایان فروردین ماه به صندوق اختصاص یافته، اما تنها برای ۲ هزار و ۶۵۰ میلیارد ریال آن پروژه به بانک‌ها معرفی شده است.

صندوق ملی محیط زیست یکی از ارکان مهم حوزه راهبری و مدیریت محیط زیست کشور شناخته می‌شود که در صورت اصلاح ساختار و چابک سازی فرایندها، می‌تواند به عنوان یک پیشران توسعه در کنار کاهش انتشار آلاینده‌ها در محیط به ارتقای دانش فنی و تامین مالی پروژه‌های دانش پایه اقدام کند.

عملکرد ناموفق در جذب کمک و اعتبارات اشخاص حقیقی و حقوقی
متاسفانه ساختار و نحوه انجام کار صندوق و به تبع آن عملکرد این نهاد در سال‌های گذشته به ویژه در سال ۱۳۹۹ که اعتبار بسیاری به آن اختصاص یافت؛ نتوانسته به خوبی مدیریت کند.

همچنین این صندوق تاکنون نتوانسته است نسبت به جذب کمک‌ها و اعتبارات اشخاص حقیقی و حقوقی داخلی و خارجی موفق عمل کند. بستر‌های قانونی دیده شده در قوانین مختلف در سال‌های گذشته مورد توجه کافی قرار نگرفته و صندوق نتوانسته آن‌ها را پیگیری و به فعالیت برساند.

البته کماکان ظرفیت‌های اخذ مالیات سبز وجود دارد که در صورت بهبود عملکرد صندوق می‌تواند به مرور تصویب و اجرایی شود. اعتبار وصولی از محل بند "ن" تبصره «۶» ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۰ تا پایان فروردین ماه بیش از ۹ هزار میلیارد ریال برای صندوق آورده مالی داشته که صندوق صرفا برای ۲ هزار و ۶۵۰ میلیارد ریال آن به بانک پروزه معرفی کرده که بخشی از این پروژه‌ها نیز به علت مسائل مختلف نتوانسته اند از تسهیلات استفاده کنند. توزیع پروژه‌ها در سطح کشور نیز متاسفانه وضع مطلوبی ندارد.

به عنوان نمونه استان خوزستان با وجود صنایع مختلف و انتشار آلاینده‌های گوناگون در محیط به رغم معضلات گسترده متاسفانه فاقد پروژه معرفی شده به بانک بوده است.

بنابر موارد اشاره شده باید ساختار و رویه‌های صندوق اصلاح، چابک و شفاف شود تا این ظرفیت خوب که سیاستگذاران کشور برای تامین مالی رفع معضلات محیط زیست طراحی و قانونگذاری کرده اند به جایگاه خود دست یابد و بتواند وظایف خود را به خوبی به انجام برساند.

۳۵ درصد عوارض آلایندگی به صندوق تخصیص یافت
بر اساس بند "ن" ۳۵ درصد از عوارض آلایندگی وصول شده از محل یک درصد از قیمت فروش تبصره «۱» ماده ۳۹ قانون مالیات بر ارزش افزوده به سازمان حفاظت محیط زیست (صندوق ملی محیط زیست) اختصاص می‌یابد تا پس از مبادله موافقتنامه با سازمان برنامه و بودجه کشور بر اساس ماده (۵) اساسنامه صندوق مزبور صرف اعطای تسهیلات مالی برای کاهش آلودگی‌های زیست محیطی و جلوگیری از تخریب محیط زیست شود.

همه عوارض آلایندگی اخذ شده مطابق با ماده ۳۸ قانون مالیات بر ارزش افزوده تا سال ۱۳۹۸ در اختیار دهیاری‌ها و شهرداری‌ها قرار می‌گرفت. اما در سال ۱۳۹۹ و به موجب تکلیف قانون بودجه، ۳۵ درصد از این عوارض به صندوق ملی محیط زیست اختصاص یافت. صندوق پس از مبادله موافقتنامه با سازمان برنامه که با تاخیر صورت پذیرفت؛ نسبت به انعقاد تفاهم با بانک عامل (که بانک ملی انتخاب شده) اقدام کرد و این تفاهم نامه در ۲۳ شهریور ماه ۱۳۹۹ به مدت سه سال منعقد شد. تسهیلات ارائه شده با سود ۱۰ درصد و مدت زمان بازگشت هشت سال پیش بینی شده است.

در چارچوب این تفاهم نامه و به منظور اعطای تسهیلات کم بهره، شیوه نامه اعطای تسهیلات از محل منابع صندوق ملی محیط زیست با همکاری بانک ملی برای ابلاغ به شعب عامل بانک ملی در سراسر کشور تهیه و تدوین شده است.

براساس گزارش صندوق ملی محیط زیست تا پایان فروردین ماه ۱۴۰۰، ۹ هزار و ۶۶ میلیارد ریال از این محل به صندوق تخصیص گرفته است.

واحد‌های آلاینده معرفی شد
در ادامه به منظور اجرای بند "ن"، صندوق ملی محیط زیست با همکاری ادارات کل حفاظت محیط زیست در سراسر کشور نسبت به شناسایی واحد‌های آلاینده و پتانسیل‌های موجود در استان‌ها برای استفاده از منابع صندوق مطابق با اساسنامه آن اقدام کرده است. همچنین صندوق به صورت موازی با برخی از صنایع، انجمن‌ها و سندیکا‌های صنعتی نیز مکاتبه کرده است. در این راستا واحد‌های آلاینده متقاضی اطلاعات خود را در قالب کاربرگ‌های مشخصات فنی و مالی تکمیل کرده و به ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌ها ارائه کرده اند. این فرم‌ها در ادارات کل بررسی و پس از تایید ضرورت اجرا از سوی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان برای بررسی تکمیلی و طرح در کمیته‌های فنی به دفاتر تخصصی حوزه معاونت محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست معرفی شده اند.

ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌ها به عنوان متولی شناخت و پایش واحد‌های صنعتی نسبت به سنجش میزان آلودگی صنایع و تهیه فهرست صنایع آلاینده و شناسایی آن‌ها وفق پروژه‌های اولوت دار در زمینه کاهش آلودگی محیط زیست اقدام کرده اند. شاخص‌های اعلام شده شامل مدت اجرای پروژه، قرار گرفتن در فهرست صنایع آلاینده و تاثیر اجرای پروژه در بهبود وضعیت محیط زیست بوده است. فرآبند انتخاب و اولویت بندی واحد‌های صنعتی از طرف معاونت محیط زیست انسانی جمع بندی و ابلاغ شده است. بر این اساس پروژه‌های اولویت دار در زمینه کاهش آلودگی و جلوگیری از تخریب محیط زیست بر اساس شاخص‌های اعلامی سازمان حفاظت محیط زیست از سوی ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌ها به کمیته‌های تخصصی سازمان حفاظت محیط زیست ارجاع شده و پس از تایید برای دریافت تسهیلات به صندوق ملی محیط زیست معرفی شده اند.

۳۰۰ طرح از چرخه بررسی کنار گذاشته شد
در این فرآیند پس از تایید پروژه و معرفی به بانک عامل و تایید مدارک و اهلیت لازم برای اخذ وام توسط بانک ۲۵ درصد از مبلغ وام به حساب فرد متقاضی واریز می‌شود. پس از آن و بر اساس طرح تاییدی تا سقف ۵۰ درصد پس از تایید اداره کل استان و در ادامه پس از تایید سازمان و هیات‌های ارزیاب صندوق صد درصد تسهیلات پرداخت می‌شود. پس از اعلام فراخوان امکان ارائه تسهیلات توسط صندوق، ۴۲۰ طرح به این صندوق واصل شد که قریب به ۳۰۰ طرح آن فاقد ارائه طرح توجیهی و فنی بوده و از چرخه بررسی کنار گذاشته شدند که از این میان تا پایان خرداد ۱۴۰۰، ۵۶ پروزه محیط زیستی با اعتبار مورد نیاز ۲ هزار و ۶۵۵ میلیارد ریال مطابق با شیوه نامه شناسایی و معرفی واحد‌های مشمول دریافت تسهیلات و نحوه بازپرداخت آن از سوی صندوق ملی محیط زیست به بانک ملی معرفی شدند تا با بررسی پرونده آنان و اخذ تضامین وثایق توسط بانک عامل فرآیند اعطای تسهیلات آغاز شود.