شعار سال: "من به شما عرض بکنم تعداد زیادی از عناصر تحصیلکردههای سطح بالای ما، یک درصد بالایی ــ که این درصد را به من گزارش کردهاند ــ از کسانی که تحصیلکردههای سطح بالا هستند، در رشتههای غیر تحصیلی خودشان مشغول کارند؛ چرا؟ میتوان اینها را در آن رشتههای خودشان مشغول کار کرد، به اینها کمک کرد، پشتیبانی کرد تا بتوانند شرکتهای دانشبنیان را تشکیل بدهند؛ البتّه باید شناسایی کرد، باید دنبال کرد. " این بخشی از بیانات رهبر انقلاب در سخنرانی زنده و تلویزیونی در نخستین روز از سال ۱۴۰۱ بود.
ایشان در این سخنرانی که شعار سال را تبیین میکردند به مسئله اشتغال فارغ التحصیلان در رشتههای غیرتخصصی پرداختند، موضوعی که طی سالهای گذشته بسیاری از خانوادهها و فارغ التحصیلان با آن دست و پنچه نرم میکنند.
اما این آمار چقدر است؟تا به امروز اطلاعات دقیقی از اشتغال شاغلان فارغ التحصیل در رشتههای غیرمرتبط در درسترس نیست، اما در سال ۹۸ مدیرطرح ملی توسعه کسب و کار و اشتغال پایدار وزارت کار اطلاعات قابل توجهی از این موضوع ارائه داد.
در این آمار آمده است: مطابق با تحقیق مفصلی که در قالب طرح تکاپو در ۵ استان کشور انجام شده است، میزان تطابق رشتههای تحصیلی آموزش عالی و فنی حرفهای با شغل افراد نشان میدهد در رستههای مرتبط با صنعت، فعالیت ۶۶ درصد از شاغلان با رشته تحصیلی آنها هیچ تطابقی ندارد. همچنین در رستههای مرتبط با خدمات فعالیت شغلی ۵۸ درصد از شاغلان با رشته تحصیلی آنها ارتباطی ندارد.
در مشاغل مرتبط با کشاورزی ۸۶ درصد از شاغلان در رشتهای غیرمرتبط با کشاورزی تحصیل کرده اند، در کسب و کارهای فنی نیز موضوع فعالیت ۷۰ درصد شاغلان با رشته تحصیلی آنها تطابق ندارد.
به عبارتی به طور میانگین در پنج استان مورد مطالعه بیش از ۷۰ درصد از شاغلان در این مناطق در مشاغل غیر مرتبط با تحصیل خود مشغول به کار هستند.
تجارب دانشگاههای دنیادر طی سا لهای اخیر، وضعیت اشتغال دانش آموختگان تبدیل به یکی از مهمترین شاخصهای عملکردی دانشگاهها در سراسر دنیا شده است. در بسیاری از کشورها به منظور بهبود این شاخص برنامهها و سیاستهایی را به اجرا گذاشت هاند و بر همین اساس مؤسسات مختلف اقدام به رتبه بندی کشورها و دانشگاهها بر اساس شاخصهایی نظیر روشهای افزایش کیفیت آموزش، کیفیت تحقیقات، قابلیت جذب در بازار کار و ... نمودند. بر همین اساس مسئله اشتغال به عنوان یک شاخص کلیدی در رتب هبندی دانشگاهها لحاظ گردید.
از مهمترین مراکز رتبه بندی کشورها در رابطه با ارائه آمار نیروی کار میتوان به سازمان همکاری و توسعه اقتصادی Organisation for Economic Co-operation and Development و همچنین رتبهبندی دانشگاهها به رتبهبندی موسسه QS World، موسسه تایمز، دانشگاه شانگهای و ... اشاره نمود؛ که در ذیل اشاره مختصری به آن خواهد شد.
شکل بالا، نرخ بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی در کشورهای منتخب سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) در سال ۲۰۲۰ میادی را نمایش میدهد.
این سازمان اقتصادی بین المللی هرساله، چگونگی وضعیت اقتصادی کشورهای جهان و نیروی کار در آنها را مشخص میسازد. همانطور که ملاحظه میشود کشور اسلواکی با ۹/ ۲۷، آفریقای جنوبی با ۳/ ۲۵، یونان با ۰۳ / ۲۰ بیشترین نرخ بیکاری و عربستان سعودی با ۳/ ۰، اندونزی با ۵/ ۱ و مکزیک با ۳/ ۲ و کره کمترین میزان بیکاری را در سطوح دانشآموختگان دارا هستند
این امر نشان از کاهش نرخ بیکاری دانش آموختگان در کشورهای آسیایی و آسیای جنوب شرقی دارد که میتوان یکی از عوامل آن را تعداد نسبتاً کمتر فارغ التحصیان در مقایسه بازار کار گسترده برای دانش آموختگان بیان نمود. برخی از کشورها مانند مکزیک در جهت افزایش اشتغال پذیری دانش آموختگان و تشویق توسعه و رقابت پذیری، کمیتهای متشکل از نمایندگان دانشگاهها و مؤسسات آموزشی، تشکلهای کارفرمایی و دولت تشکیل داده اند که این امر موجب هماهنگیهای هر چه بیشتر بین نهادهای ذینفع و افزایش اشتغال گردیده است.
در جدول بالا، ده دانشگاه برتر دنیا در ایجاد فرصتهای شغلی برای دورههای آموزش عالی در سال ۲۰۲۰ در رتبه بندی QS لیست شدهاند. این رتبه بند یتوسط موسسه (QS Quacquarelli Symonds) تا سال ۲۰۰۹ با همکاری موسسه تایمز رتبه بندیهای خود را منتشر میکرد، و امروزه رتبه بندی جداگانه خود را با عنوان بهترین دانشگاههای جهان منتشر مینماید. با توجه به این رتبه بندی دانشگاههای ماساچوست، استنفورد، هاروارد و کمبریج جایگاههای اول تا چهارم را دارند. همچنین مشاهده میشود که دانشگاه ملی سنگاپور توانسته است از رتبه ۱۶ در سال ۲۰۱۷ به رتبه ۱۰ در سال ۲۰۱۸ صعود نماید، ولی این رتبه در سال ۲۰۲۰ به رتبه ۱۳ کاهش یافته است.
بر اساس این رتبه بندی دانشگاههای صنعتی شریف با رتبه) ۴۰۹ (صنعتی امیرکبیر با رتبه ۴۷۷، تهران با رتبه) ۵۹۱ – ۶۰۰ (علم و صنعت با رتبه) ۱۰۱ - ۶۵۰ (و شیراز با رتبه) ۸۰۱ – ۱۰۰۰ دارای بالاترین رتبه در بین دانشگاههای کشور ایران هستند که اکثرًا از دانشگاههای بزرگ و معتبر کشور هستند. بر همین اساس توجه به انتقال تجارب این دانشگاهها به سایر مناطق و دانشگاههای کوچک اهمیت زیادی در رشد کلیه دانشگاههای کشور خواهد داشت.
همانطور که مشاهده میشود تقریباً تمامی دانشگاههای برتر در کشورهای صنعتی و پیشرفته حضور دارند از همین رو میتوان گفت یکی از الزامات افزایش درصد اشتغال دانش آموختگان در کشور، رشد و توسعه صنایع و ایجاد بازار کار مناسب است.
بر این اساس ضروری است آموزش عالی، دانشگاهها و سایر مراکز آموزش عالی کشور توجه بیشتری به برنامه ریزیهای مستمر و مناسب در جهت افزایش اشتغال، کیفیت تحقیقات مرتبط با حوزه صنعت و همچنین آموزشهای مرتبط با نیازهای بازار کار را در دستور کار خود قرار دهند.
جدول بالا، ده دانشگاه برتر دنیا را از لحاظ کیفیت پژوهش، ایجاد فرصتهای شغلی و جذب دانشجو نشان میدهد. رتبه بندی تایمز یکی از مشهورترین نظامهای رتبه بندی بی نالمللی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی است. شاخصهای اساسی سیستم تایمز شامل کیفیت تدریس، کیفیت تحقیقات، میزان اشتغال دانش آموختگان، بنیاد سازمانی دانشگاه، نوآوریها و به اشتراک گذاشتن علوم مختلف است.
در این رتب هبندی اهمیت میزان درآمدزایی دانشگاه ها، خصوصاً درآم دهای صنعتی، ارتباط با بازار کار و صنعت و همچنین میزان اشتغال دانش آموختگان حائز اهمیت است.
همانطور که مشاهده میشود در این رتبه بندی دانشگاههای آکسفورد، استنفورد و هاروارد جایگا ههای اول تا سوم را دارند و این امر نشان دهنده نزدیکی نتایج این رتبه بندی با رتبه بندی QS و برتر بودن دانشگاههای حوزه صنعتی و پیشرفته است که برنامه ریزی دقیقی را در نظاممند نمودن و همراهی کلیه سازما نهای موجود در جامعه در جهت افزایش اشتغال و بهبود کیفیت زندگی ایجاد نموده اند.
مطابق با بررسیهای به عمل آمده از دانشگاههای کشور ایران دانشگاه علوم پزشکی کردستان، صنعتی نوشیروانی بابل، صنعتی شریف، امیرکبیر، علوم پزشکی ایران، علم و صنعت، کاشان، علوم پزشکی مشهد، تهران، علوم پزشکی تهران و اصفهان نیز به ترتیب از رتبه ۳۰۱ و بالاتر را در این رتبه بندی کسب نموده اند.
شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از خبرنامه دانشجویان ایران، تاریخ انتشار: ۲ فروردین ۱۴۰۱، کد خبر: ۴۲۷۷۶۲، www.iusnews.ir