محمود جامساز گفت: دولت آمد و از شورای هماهنگی سران قوا یک اجازه مهم گرفت که بر اساس آن به جای اینکه برای امور خود از بانک مرکزی تنخواه بگیرد، از سپرده دولت و دستگاههای اجرایی و شرکتها نزد بانک مرکزی استفاده کند. یعنی این پول را جایگزین تنخواه کند. کسری بودجه دولت در حال حاضر از این شیوه تامین میشود. یعنی در عمل نه در مدیریت منابع اتفاقی افتاده، نه در مدیریت تورم، نه مدیریت تولید و نه مدیریت افزایش درآمدهای عمومی کشور. این در واقع یک جور تردستی و شعبده بازی است نه یک تحول واقعی.
شعار سال: در روزهای اخیر مناقشهای میان رسانههای دولتی با عبدالناصر همتی، رئیس کل سابق بانک مرکزی خبر ساز شد. دولت میگوید که پایه پولی کشور ۴ دهم درصد کاهش یافته. در مقابل رئیس کل سابق بانک مرکزی گفته که این وضع حاصل آن است که دولت برای تامین کسری بودجه به جای استقراض از بانک مرکزی، سراغ حساب شرکتهای دولتی رفته است.
در گفتگو با محمود جامساز، اقتصاددان این سوال را مطرح کردیم که حرف عبدالناصر همتی چقدر دقیق است و نتیجه چنین اقدامی توسط دولت چیست؟
حرفی که آقای همتی زده یک واقعیتی است که در حال رخ دادن است. یعنی درست است که رشد پایه پولی کاهش پیدا کرده، اما روند این کاهش از طریف مدیریت صحیح و علمی نبوده و حاصل روشی است که خودش در آینده نزدیک مشکل زا خواهد بود.
وی توضیح داد: اتفاقی که رخ داده این است که تمام شرکتهای دولتی و خود دولت سپردههای خود را از بانکهای تجاری به بانک مرکزی منتقل کرده اند. در این میان بحث شرکتهای بزرگ صادراتی مثلا شرکت ملی نفت ایران بسیار حیاتی و پرتاثیر است.
این تحلیلگر اقتصادی افزود: سازمان برنامه اعلام کرده این کار به حکم ماده ۱۲۵ قانون محاسبات عمومی انجام شده که اجازه این کار را میدهد. در ابتدای همین سال جاری دولت برای برخی پرداختهای خود منابع کافی نداشت و به همین دلیل هم ۳ درصد تنخواه بودجه را از بانک مرکزی قرض گرفت و موظف بود تا پایان سال آن را تسویه کند.
جامساز گفت: این زمانی بود که رشد نقدینگی هم خیلی بالا رفته بود و به همین دلیل دولت یک کار دیگر هم کرد. یعنی آمد و از شورای هماهنگی سران قوا یک اجازه مهم گرفت که بر اساس آن به جای اینکه برای امور خود از بانک مرکزی تنخواه بگیرد، از سپرده دولت و دستگاههای اجرایی و شرکتها نزد بانک مرکزی استفاده کند. یعنی این پول را جایگزین تنخواه کند.
در مدیریت منابع اتفاقی رخ نداده
وی ادامه داد: کسری بودجه دولت در حال حاضر از این شیوه تامین میشود. یعنی در عمل نه در مدیریت منابع اتفاقی افتاده، نه در مدیریت تورم، نه مدیریت تولید و نه مدیریت افزایش درآمدهای عمومی کشور. این در واقع یک جور تردستی و شعبده بازی است نه یک تحول واقعی.
این اقتصاددان توضیح داد: این شیوه درست است که باعث چاپ پول نمیشود، اما خودش تبعات بسیار بزرگ و مهلکی مثل انبساط پولی در ماههای آتی به همراه خواهد داشت. چرا که اصل بدهی سر جای خودش باقی است. دریافت تنخواه، بدهی دولت به بانک مرکزی را افزایش میدهد و برداشت از حساب شرکتها باعث کاهش سپرده دولت نزد بانک مرکزی میشود.
وی با بیان اینکه دولت کسری بودجه را مدیریت نکرده بلکه فقط آن را به حساب شرکتهای دولتی و دستگاههای اجرایی منتقل کرده، گفت: درست است که دولت طبق قانون موظف است که پول برداشته شده از حساب این شرکتها و دستگاهها را باز گرداند، اما از کجا میخواهد این کار را بکند؟ یا باید درآمد کشور افزایش یابد که اگر این دولت میتوانست در یک سال اخیر قدری در این راه اقدام میکرد. یا راه دیگر این است که پول چاپ کنده میشود همان وضعی که از قبل بود.
پیامدهای اقدام دولت خطرناک استجامساز هشدار داد: ماحصل این تصمیم یک پیامد بسیار خطرناک میتواند باشد و آن هم اینکه شرکتهای سودده دولتی مانند نفت یا فولاد یا نظیر آن هم با کسر بودجه مواجه شوند و تبدیل به مجموعههای زیان ده شوند. یعنی عملا همین چند مجموعه سود ده اقتصادی کشور هم از بین بروند.
این تحلیلگر اقتصادی گفت: آثار اقتصادی زیانبار چنین تصمیمی از همین الان روشن است، اما باید برای اثار اجتماعی آن هم هشدار داد و نگران بود. همین الان ناکارآمدی ساختاری و ورشکستگی صندوقهای بازنشستگی و کلا بدکارکردی نظام تامین اجتماعی کشور موج بزرگی از اعتراض بازنشستگان را ایجاد کرده است. حالا شما فرض بگیرید که با کاری که دولت شروع کرده شرکتهای بزرگ دولتی هم زمین بخورند چه خواهد شد؟ معنایش این است که کارکنان آنها هم تحت تاثیر این شرایط به خیل دیگر ناراضیان اقتصادی میپیوندند.
دولت رئیسی توان اداره منطقی اقتصاد را نداردوی افزود: درست است که دولت میگوید کاری که کرده قانونی است، اما مهم این است که منطقی نیست. آخر این مسیر از همین الان مشخص است که چه درسرهایی خواهد داشت.
جامساز تاکید کرد: مشکل کسر بودجه و تورم و رکود در ایران با این جیب و آن جیب کردن و روشهایی از این دست حل نمیشود. مساله رشد منفی اقتصادی، عدم وجود سرمایه گذاری متناسب، فرار ارز از کشور و استهلاک سرمایه است که باید حل شود که هم زمینه خارجی دارند و هم زمینه داخلی. دولت آقای رئیسی متاسفانه در خصوص هیچکدام از اینها عملکردی ندارد که بتوان باعث امیدواری شد.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از فراز دیلی، تاریخ انتشار:۱ مرداد ۱۴۰۱، کدخبر:۵۲۴۰۱، www.farazdaily.com