شعار سال: «آقازاده»، واژه‌ای است که از دیرباز در ایران رایج بوده و بردشات مثبتی را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کرد، اما چندسالی است که «آقازاده»، بار معنایی منفی پیدا کرده و حتی برای اتهام و کنایه زدن به دیگران، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

علت چنین تحولی، ورود گروهی از فرزندان مقامات و انقلابیون به حوزه روابط ناسالم اقتصادی است که ثروت‌های زیاد و گاه، افسانه‌ای را نصیب آنان کرده است. آقازاده‌ها از نفوذ و اعتبار پدران خویش هم در مرحله دستیابی به رانت‌ها و هم در گریز از مجازات‌های سنگین قانونی سوءاستفاده می‌کنند و برخی از آنان با راه انداختن زندگی لاکچری به سبک غربی و نمایش اموال و خوشگذرانی‌های عجیب و غریب خود در شبکه‌های اجتماعی، روان جمعی و فردی ایرانیان اسیر تامین معیشت روزانه را زخمی می‌کنند.

دراین میان، برخی معتقدند، همه آقازاده‌ها آلوده نیستند و خطای آلوده هارا نباید به پای پدران شان و نظام نوشت، اما حتی اینان نیز از گسترش تعداد و عمق فعالیت آقازادگان رانت خوار، نگرانند و خطرات این پدیده برای حاکمیت و کشور را جدی می‌دانند.

ناصر ایمانی فعال سیاسی اصولگرا پدیده آقازادگی و راه‌های مقابله با آن را بررسی کرده که باهم می‌خوانیم:

پدیده آقازاده‌ها در اغلب کشور‌های دنیا وجود دارد و کشور ما هم مستثتی از این قاعده نیست، اساسا تعریف شما از آقازاده چیست؟

مسئله پدیده آقازاده‌ها، موضوع بسیار مهمی است، آقازاده یعنی فردی بخاطر انتساب پدر و یا قوم و خویش‌های درجه اول خود، بدون اینکه استحقاق داشته باشد یه منافع قدرت یا ثروت غیر عادی و خارج از روال قانونی می‌رسد. یعنی استفاده از رانت اینکه پدر در قدرت است و فرزند با استفاده از رانت پدر در مناصب حکومتی می‌تواند به قدرت، اطلاعات ارزشمند محرمانه، ثروت و یا یک مسئولیتی خارج از روال برسد.

این تعریف از این جهت است که برخی از بحث‌های احساساتی نسبت به مسئله آقازادگی از بین برود. یعنی این درست نیست که در جامعه فضایی ایجاد شود که هر کسی که فرزند یک مسئول است به هیچ وجه نباید هیچ شغل و مسئولیتی داشته باشد و در هیچ سازمانی حتی در بخش خصوصی فعالیت نکند. چرا، چون اگر باشد می‌گویند بخاطر انتصاب پدرش است. این حرف منطقی نیست چرا که ممکن است فردی فرزند یک مقام مسئول باشد و خودش بخاطر صلاحیت‌ها و استعداد هایش مراحل عادی فرد دیگر جامعه را طی کند و به مسئولیت و امکانات مالی برسد. این‌ها را نباید با هم قاطی کرد، هر فردی که فرزند مسئولی است و به مناصبی می‌رسد به این معنا نیست که جتما از رانت پدر استفاده کرده است. این‌ها را باید از هم تفکیک کرد، معمولا این‌ها در جامعه تفکیک نمی‌شوند. هر آقازاده‌ای آقازاده نیست. اینطور نیست که بگوییم هرکسی که فرزند مسئولی است آن چیزی که به دست آورده را بخاطر آقازادگی به دست آورده باشد، باید این موضوع کشف شود.

بعنی معتقدید برخی آقازاده‌ها با اتکا به قابلیت‌های فردی و شخصی شان به قدرت و ثروت می‌رسند؟

بله قابلت‌های خودشان هم هست، ما نمی‌توانیم یک حکم کلی صادر کنیم و بگوییم همه فرزندان مسئولان باید تا آخر عمر حتی معلم ساده مدرسه هم نباشند؛ بنابراین تاکید می‌کنم که این موضوع باید از هم تفکیک شود، نباید در افکار عمومی فضایی را ایجاد کنیم که هر کسی که فرزند مسئولی است به انگ رانت یک نان هم نتواند برای خانه اش بخرد. این مسئله آقازاده‌ها مختص به ایران نیست، حتی در کشور‌های پیشرفته هم وجود دارد البته با نسبت کمتر.

راه‌های مقابله با این پدیده چیست؟

ما نباید فضای جامعه را یک فضای احساسی کنیم، ما باید در افکار عمومی یک تفکیک منطقی برای این موضوع از طریق رسانه‌ها و فضای مجازی به وجود بیاورم که صرفا فرزند مسئول بودن آقازادگی محسوب نمی‌شود. مسئله دوم اینکه به لحاظ قانونی باید دقت بیشتری روی رفتار کسانی که فرزندان افراد ذی نفوذ هستند انجام شود، بطوری که اصلا مانع کارشان نشود و فقط مطالعه بیشتر صورت بگیرد که خدا نکرده از امکانات بیت المال و اموال عمومی، استفاده رانتی و غیرقانونی نکنند و اگر هم می‌کنند قبل از اینکه بخواهد به مراحل حادتر برسد با تذکر موضوع حل شود. نکته بعد اینکه فرهنگ سازی کنیم، پدرانی که مسئولیتی دارند و فرزند آن‌ها از رانت استفاده کرده به محض ازاطلاع، از کار فرزند تبری جویند در نقطه مقابل، متاسفانه شاهدیم آقازادگانی از رانت پدران شان استفاده کرده اند و بعد از اینکه با آنان برخورد می‌شود، پدران معمولا می‌آیند و از فرزندشان دفاع می‌کنند.

در اغلب کشور‌های جهان فرزندان مقامات تحت نظر و رصد نهاد‌های مسئول هستند تا از قانون شکنی‌های آنان علیه منافع ملی یا شکار دشمن شدن با اهداف امنیتی پیشگیری کنند

بله، همانطور که گفتم این‌ها باید تحت رصد و مراقبت باشند البته نه طوری که مانع زندگی آن‌ها شوند. فقط باید توسط نهاد‌های ذیربط روی این‌ها مقداری بررسی شود تا اگر خدای ناکرده مواردی پیش آمد بطور خیلی محرمانه تذکر داده شود، به نحوی که فرد بتواند زندگی عادی خود را کند.

برنامه سیستم پدافند غیر عامل در مورد حفاظت از اطلاعات طبقه بندی شده مسئولین چیست، آیا آموزش‌های لازم را به این‌ها می‌دهند؟

من تاکنون چنین چیزی نشنیده ام، اگر اینطور نیست آموزش هم می‌تواند در دستور قرار گیرد که به همه افرادی به نوعی مسئولیت دارند تذکر داده شود. اعم از اینکه در پایتخت باشند یا در سایر شهر‌ها. باید به آن مقام مسئول تذکر داده شود که به خانواده شان از نظر نوع رفتار‌ها و سلوک توجه داشته باشند که بخاطر امتیاز این‌ها سو استفاده نکنند. می‌شود این‌ها را آموزش داد و فرهنگ سازی کرد. در نهایت باید این موضوع هم فرهنگ سازی شود که اگر در مراجع ذیربط ثابت شد که یک فرزندی از رانت استفاده کرده است پدر دفاع نکند و تبری بجوید و بگوید من موافق نیستم و جلوی ایشان را می‌گیرم و مخالفت کند. «آقا»‌ها نباید از آقازاده‌های خطاکار خود حمایت کنند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت دیده بان ایران، تاریخ انتشار:۶ مرداد ۱۴۰۱، کدخبر:136744، www.didbaniran.ir