شعار سال: در حالی که سالانه بیش از ۴۰۰ میلیون مترمکعب پساب شهری و خانگی در سه استان شمالی کشور تولید و بدون تصفیه وارد رودخانه‌ها و سرانجام دریاچه خزر (کاسپین) می‌شود، مافیای مدیریت سازه محور آب، با هجومی نرم و خاموش به استان‌های شمالی تلاش دارد تا شمال ایران را هم مانند خوزستان به بزرگترین کارگاه سدسازی کشور تبدیل کند؛ مافیایی که با ساخت صد‌ها سد طی ۵ دهه اخیر، نه توانسته سیل را مدیریت کند و نه آب مورد نیاز مردم برای شرب و کشاورزی را تامین کند.

این در حالی است که تاکنون بیش از ۳۷ سد در سه استان مازندران، گیلان و گلستان به مرحله بهره برداری رسیده و بر اساس برنامه‌های وزارت نیرو، ۲۴ سد دیگر نیز با شعار "تامین آب شرب" در دست مطالعه و اجرا است.

حنیف رضا گلزار کارشناس ارشد خاک وآب در اینباره گفت: «ساخت "سد سجارود" روی رودخانه‌ای به همین نام که یکی از سرشاخه‌های "بابلرود" است نیز با بهانه تامین آب شرب به مقدار ۲۴ میلیون مترمکعب برای ۳۵۰ هزار نفر و تامین ۱۰ میلیون مترمکعب اّب برای ۱ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی منطقه با نابودی دست کم ۱۲۳ هزار مترمکعب خاک ارزشمند (معادل ۲۰۰ هزار تن خاک)، در فاز ساز ساختمانی، از بین رفتن ۴۶ هکتار زمین کشاورزی (بیش از یک میلیون تن خاک کشاورزی)، و البته از بین رفتن نزدیک به ۳۰ هکتار جنگل هیرکانی (معادل ۷۲۰ هزار تُن خاک جنگلی)، و نابودی دست کم ۱۱ هزار و ۷۸۰ اصله درخت و درختچه جنگلی، به نام شرب مردم و البته به کام مافیای مدیریت سازه محور آب در هفته دولت کلنگ زنی خواهد شد.»

موافقت کمیته ارزیابی محیط زیستی!

او افزود: «خنده دار است که در "گزارش‌های ارزیابی اثرات زیست محیطی" بسیاری از این سدها، واژگانی همچون «تنظیم آب رودخانه» و یا بدتر از آن «تضمین حقابه محیط زیست» و یا «جلوگیری از هدر رفت آب شیرین به داخل دریا» به چشم می‌خورد. واکاوی هرکدام از این ادعا‌های طرح شده در این گزارش‌های رسمی، جز اثبات بی اطلاعی از الفبای محیط زیست و اکوسیستم از سوی تدوین کنندگان و بدتر از همه تصویب کنندگان این گزارش‌های ارزیابی، نتیجه دیگری ندارد.»

این کارشناس محیط زیست درحالی که موافقت کمیته ارزیابی زیست محیطی با چنین پروژه‌هایی را شگفت آور خواند گفت: «محل پرسش و افسوس است که چرا و چگونه سازمان حفاظت محیط زیست گزارش‌های اثرات ارزیابی محیط زیستی چنین پروژه‌هایی را تصویب و تایید می‌کند؟»

او گفت: «تفکر شوم مدیریت سازه محور آب و بلندگو‌های مافیای آب، اگرچه تلاش همه جانبه خود را برای توجیه ضرورت احداث سد سجارود به بهانه تامین آب شرب و تامین آب پایدار بخش کشاورزی و ایجاد اشتغال و درآمد برای مردم منطقه متمرکز کرده است، ولی هیچ توجه و تلاشی برای جلوگیری از انتقال حقابه ۱۶۰ تا ۲۴۰ میلیون مترمکعبی استان مازندران از سرشاخه‌های "رود هراز" به تهران و یا ساخت سد "فینسک" و انتقال حقابه "تجن" به سمنان ندارد و در قبال این طرح‌های انتقال آب بین حوضه ای، سکوت مطلق اختیار کرده است.»

گلزار معتقد است اگر عملیات انتقال آب سرشاخه‌های هراز به تهران اجرایی شود، دست کم ۱۳ تا ۲۰ هزارهکتار از شالیزار‌های دشت هراز از بین خواهد رفت.»

سیاست مدیران استانی

او می‌گوید: «سیاست مدیران استان در قبال این برنامه انتقال آب تاکنون سکوت بوده، چراکه همه می‌دانند تا زمان بهره برداری این طرح، دوره مدیریتشان به پایان رسیده است. ولی به هر حال طی چند سال آینده این اتفاق می‌افتد و چندین هزار خانوار شالیکار در دشت هراز باید با کشت برنج خداحافظی کنند.»

این کارشناس ارشد خاک واب تاکید می‌کند که الگوی مدیریت آب در استان‌های شمالی و مازندران باید تغییر کند. به اندازه کافی و حتی بیشتر از توان اکولوژیکی منطقه، سد ساخته شده است و ساخت سد‌های بیشتر از این چیزی که تاکنون ساخته شده جز آسیب‌های اقتصادی و زیستی و امنیتی، هیچ دستاورد دیگری برای کشور و منطقه ندارد. احداث واحد‌های تصفیه پساب در استان‌های شمالی باید جایگزین ساخت سد‌های متعدد و ویرانگر شود.»

نبود سیستم بازچرخانی آب

بر اساس آمار‌ها سالانه بیش از ۱۶۰ میلیون مترمکعب پساب خانگی و شهری، تنها در مازندران تولید می‌شود که بخش عمده آن وارد رودخانه‌های استان شده و ضمن آلودگی رودخانه‌ها و منابع آب زیرزمینی، سرانجام به دریاچه کاسپین می‌ریزد.

به باور گلزار، با نگاهی به این امار و ارقام این پرسش مطرح می‌شود که چرا ساختار مدیریت منابع آب استان توان طراحی و اخذ بودجه‌های کلان برای ساخت سد‌های متوالی را دارد؛ ولی برای اجرای سیستم یکپارچه جمع آوری فاضلاب شهری و تصفیه و بازچرخانی آن اقدامی نمی‌کند؟

به عبارت دیگر چرا برای سدسازی و انتقال آب پول هست؛ ولی برای بازچرخانی پساب پول نیست؟ اینجاست که حقانیت کاربرد اصطلاح "مافیای آب" مشخص می‌شود؛ اصطلاحی که هنوز بسیاری در سطح کلان حکمرانی آب، وجود آنرا از اساس منکر می‌شوند.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سلامت نیوز، تاریخ انتشار:۲۴ مرداد ۱۴۰۱، کدخبر:۳۴۳۴۵۹، www.salamatnews.com