شعار سال: با وجود تمام انتقادها، پس از مسکن مهر، طرح «مسکن ملی» حکم آخرین امید و نزدیکترین راه خانه‌دار کردن دهک‌های پایین جامعه را دارد. راهی که برای اقشار ضعیف میان‌بُر است و قرار است از سریع‌ترین مسیر آنان را به خانه برساند. در ابتدا در اجرای این طرح تفاوت چندانی بین اقشار کم‌درآمد و سایر آحاد دیده نمی‌شد. شرایط ثبت‌نام برای مددجویان نهاد‌های حمایتی همانی بود که برای مردم عادی. ثبت‌نام با ۴۰ میلیون تومان آورده اولیه آغاز می‌شد و به تأمین همین مبلغ هر سه ماه یکبار ختم می‌شد. مبلغی زیاد که توقع تأمین آن از غیرمددجویان هم زیاد است. کم‌کم زمزمه‌هایی از حمایت دولت از مددجویان بهزیستی و کمیته‌امداد به گوش رسید. خبر‌هایی نظیر پرداخت وام‌های کم‌بهره با بازپرداخت‌های طولانی مدت یا تأمین بخشی از آورده افراد واجد‌الشرایط که البته در حد همان زمزمه باقی ماند. تا اینکه در خردادماه امسال «شورای عالی مسکن» طی مصوبه‌ای با ثبت‌نام بدون آورده سه دهک پایین جامعه موافقت کرد. در حالیکه تصور می‌شد این خبر واکنش سریع سازمان بهزیستی را برانگیزد و آن را به ترغیب تعداد زیادی از افرادی که به‌علت نداشتن آورده اولیه از ثبت‌نام مسکن ملی بازمانده بودند وادارد، اما چنین نشد. سازمان علیرغم اعلام خبر به رسانه‌ها، موضوع را چندان جدی نگرفت و با وجود نیاز شدید جامعه هدف، این سازمان هیچ فراخوانی مبنی بر تغییر روال ثبت‌نام و دعوت از جاماندگان مسکن ملی صادر نکرد. اینگونه بود که مصوبه‌ای که می‌توانست برای مددجویان نهاد‌های حمایتی اثرگذار باشد و رویای خانه‌دار شدن تعداد بیشتری از آنان را محقق سازد بلاتکلیف باقی ماند و مددجویان در بلاتکلیفی و ادارات بهزیستی در اغلب استان‌ها از در بی‌اطلاعی به سر می‌برند.
تصویب یک خبر خوش
خرداد ماه امسال بود که مدیرکل دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی از مصوبه شورای عالی مسکن مبنی بر امکان ثبت‌نام بدون آورده مددجویان کمیته امداد و بهزیستی در طرح مسکن ملی خبر داد. اصلانی در برنامه تلویزیونی افق توضیح داد: شورای عالی مسکن مصوب کرده تا دهک‌های یک تا سه که تحت‌پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند در ابتدا آورده نیاورند و ۲۰ درصد تسهیلات بانکی دریافت کنند. او همچنین با بیان اینکه وزارت راه برای دهک‌های پایین درآمدی از طریق صندوق ملی مسکن، کمک‌های بلاعوض در نظر گرفته، گفت: در طرح نهضت ملی مسکن تفاوت بین دهک‌های مختلف درآمدی دیده شده و این تفاوت‌ها از نظر سقف تسهیلات، آورده و نرخ سود تسهیلات و کمک‌های بلاعوضی است که به متقاضیان داده می‌شود.
قانون بی‌طرفدار
چندی بعد رئیس سازمان بهزیستی کشور نیز در محافل مختلف و همچنین در گفتگو با رسانه‌ها این صحبت اصلانی را تکرار کرد، اما از تمهیداتی که برای در این راستا برای افزایش تعداد مددجویان داوطلب مسکن اندیشیده چیزی نگفت. قادری هفته گذشته هم در برنامه صف اول از ایجاد امکان ثبت‌نامِ بدون آورده اولیه مددجویان بهزیستی در طرح مسکن ملی خبر داد و در حالیکه آن را یکی از افتخارات دولت قلمداد می‌کرد، گفت: مددجویان بهزیستی می‌توانند ثبت‌نام مسکن ملی را بدون آورده اولیه ۴۰ میلیون تومانی انجام داده و پرداخت آن را به مقاطع بعدی موکول کنند. در حالیکه انتظار می‌رفت قادری با مغتنم شمردن این فرصت، رایزنی‌هایی را برای کسب امتیازات بیشتر به نفع جامعه هدف پیش گیرد، اما چنین نشد و استقبال وی از این مصوبه تنها به همان مژدگانی دادن ظاهری به رسانه‌ها محدود شد. عدم توجه جدی بهزیستی به این مصوبه نشان می‌دهد قادری علیرغم ادعای کلامی‌خود، چندان هم این اتفاق را افتخارآمیز ندانسته و در عمل، یا جایگاهی برای آن قائل نیست و یا خانه‌دار کردن مددجویان در فهرست اولویت‌هایش قرار ندارد.
مصوبه بلاتکلیف
برخی از مددکاران سازمان اظهار می‌کنند خود ما هم از چگونگی کار و صحت این خبر اطلاع کافی نداریم. اطلاعاتی که به ما می‌رسد ضد و نقیض است. هیچ شیوه‌نامه‌ای برایمان ارسال نشده و در معدود مواردی که با برخی همکاران مطلع برخورد می‌کنیم توصیه‌ها این است که مطلب را به‌طور رسمی‌و علنی اعلام نکنید تا سیل متقاضیان به سمت سازمان جاری نشود.
معاون توانبخشی بهزیستی در یکی از کلانشهر‌های کشور نیز بیان می‌کند: مستنداتی برای ارائه طریق در مورد مسکن ملی در دست نداریم و تا مستندات به استان‌ها ارسال نشود نمی‌توان مددجویان را به ثبت‌نام بدون آورده اولیه توصیه کرد. وی که تمایلی به ذکر نام خود ندارد، می‌گوید: اگر مددجویی بدون پرداخت آورده اولیه در طرح مسکن ملی ثبت‌نام کند و ثبت‌نامش رد شود کسی مسئول نیست و آن فرد در صورت برروز مشکل و از دست دادن فرصت ثبت‌نام با چه مستنداتی از حق خود دفاع خواهد کرد؟
عدم هماهنگی‌های بین دستگاهی
گزارش‌های میدانی حاکی از عدم هماهنگی‌های بین دستگاهی است. به گونه‌ای که ثبت‌نام بدون آورده اولیه برای هیچ مددجویی امکانپذیر نیست و ادارت کل بهزیستی در اغلب استان‌ها به متقاضیان مسکن ملی هشدار کن‌لم‌یکن شدن ثبت‌نامشان در صورت عدم پرداخت آورده اولیه می‌دهند. تنها واکنش بهزیستی آن هم در برخی از استان‌ها این بوده که به مددجویان توصیه کرده‌اند در صورت عدم تأمین کل مبلغ آورده اولیه، مبالغ کمتری را به حساب‌هایشان واریز کنند تا دست‌کم دریچه امید برایشان باز بماند. ادارات مسکن و شهرسازی نیز ضمن اظهار بی‌اطلاعی از روال کار، با تکیه بر عدم دریافت مستندات و نبود هماهنگی‌های لازم همکاری کافی با مددجویان ندارند و آنان را به همان روال معمولی ثبت‌نام مسکن ملی که ویژه سایر آحاد اجتماعی است سوق می‌دهند.
اخبار ضد و نقیض
الف. میم ۴۵ ساله با معلولیت اسکولیوز از استان قزوین می‌گوید: هنگام ثبت‌نام مسکن ملی ۴۰ میلیون تومان به‌عنوان آورده اولیه پرداخت کردم. وقتی گفتم قرار است مددجویان بهزیستی بدون پرداخت ثبت‌نام کنند قبول نکردند. حتی گفتند در صورت عدم پرداخت مبلغ، از لیست ثبت‌نام حذف می‌شوی و برای پس گرفتن مبلغ پرداخت شده‌ات باید تا پایان پروند مسکن ملی در کشور در نوبت بمانی. میم. خدابنده‌لو از استان فارس با معلولیت شدید نخاعی، اما می‌گوید: من زمستان سال قبل ثبت‌نام و طی دو مرحله ۸۰ میلیون تومان پرداخت کردم، اما اخیراً برای پرداخت مبلغ مرحله سوم مددکارم توصیه کرده دست نگه دارم و فعلا مبلغی واریز نکنم. طبق گفته مددکارم امکان اینکه در این مرحله از من پولی نخواهند، وجود دارد.
بی‌تفاوتی، رویکرد بهزیستی
ظاهر ماجرا این است که بهزیستی از فراهم آمدن زمینه ثبت‌نام بدون آورده مسکن ملی برای مددجویان خشنود است، اما آنچه در باطن ماجرا جاری است این است که سازمان در این‌باره کاملاً دست روی دست گذاشته و زیرساختی برای راهنمایی مددجویان فراهم نکرده است. مسکن ملی برای مدیران فعلی بهزیستی، طرحی علی‌السویه است و کسی دغدغه انسان‌های نیازمند را ندارد. در غیر اینصورت طی یک فراخوان و از طریق رسانه‌ها و مراکز بهزیستی در تمام استان‌ها در کمترین زمان می‌شد جامعه هدف را نسبت به مصوبه ثبت‌نام بدون آورده مسکن ملی آگاه کرده و از این فرصت در جهت افزایش تعداد ثبت‌نام کنندگان و کاهش افراد فاقد مسکن در سال‌های آینده استفاده کرد؛ و در حالیکه رسالت بهزیستی ایجاب می‌کند که با انعکاس مشکلات جامعه هدف خود به هیأت دولت، فرصت‌ها و تسهیلات بیشتری را برای این افراد جلب کند، رویکرد این سازمان فعلاً به «بی‌تفاوتی» و سردرگم نگهداشتن میلیون‌ها مددجو انجامیده است.