شعار سال: استان قزوین با مساحت ۱۵۶۴۰ کیلومتر مربع قریب ۱% مساحت کل ایران را تشکیل می دهد اما بدلیل موقعیت خاص جغرافیایی همواره از نظر سیاسی و اقتصادی مورد توجه بسیار زیاد حکومت ها و فعالان عرصه اقتصادی بوده است. این استان که بر سر چهار راه مواصلاتی شمال –جنوب و شرق و غرب کشور و در مسیرجاده ابریشم قرار گرفته است همواره مرکز مبادلات اقتصادی با کشورهای گوناگون بوده و بهمین دلیل در طی قرون متمادی محل تبادل آراء و اندیشه های ملل مختلف و مهد پرورش شخصیت های بزرگ علمی ، فرهنگی و هنری بوده است . شخصیت هائی همچون میر عماد ،عارف قزوینی، عبیدزاکانی ، علامه دهخدا و صدها اندیشمند و هنرمند دیگر که هر کدام در عصر خویش تحولی در عرصه فرهنگ و ادب کشور ایجاد نموده اند .

*موقعیت جغرافیایی و تقسیمات اداری و جمعیت :

استان قزوین در حوزه مرکزی ایران قرار گرفته و در ۱۵۰ کیلومتری شمال غرب تهران قرار دارد ، از شمال به استان های گیلان و مازندران ، از جنوب به استان مرکزی ، از غرب به استان های زنجان و همدان و از شرق به استان تهران محدود می باشد . بر اساس آخرین تقسیمات کشوری در پایان سال ۱۳۸۵ استان قزوین دارای پنج شهرستان به نام های قزوین، البرز، آبیک ، بوئین زهراء و تاکستان ، ۲۴ شهر ، ۱۹ بخش و ۴۶ دهستان می باشد . بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران جمعیت استان در سال ۸۵، ۱۱۴۳۲۰۰ نفر است و نرخ رشد جمعیت استان ۶۷/۱ در صد می باشد .جمعیت فعال ۳۵% جمعیت استان را تشکیل میدهد ۶۳% جمعیت استان درشهرها و ۳۷% آن در روستاها ساکن می باشند.

*منابع طبیعی و شرایط اقلیمی :

استان قزوین با بارندگی متوسط از مناطق معتدل کشور به شمار می رود . بلندی های رشته کوه البرز در جهت شمال شرقی-شمال غربی به صورت کوههای پراکنده این استان را از دیگر استان های همجوار متمایز کرده است . این استان در دامنه جنوبی البرز واقع شده و تمام قسمت های شمالی ، غربی و جنوبی آن کوهستانی است . مرتفع ترین کوههای استان عبارتند از سیاهلان با ارتفاع ۴۱۷۵ متر ، کی جگین با ارتفاع ۳۵۰۰ متر و سفید کوه با ارتفاع ۲۳۰۰ متر ، حداقل ارتفاع استان از سطح دریا ۳۰۰ متر می باشد که در شمال غربی استان در منطقه طارم سفلی و کناره های دریاچه سفید رود واقع شده است .

میانگین بارندگی استان در حدود ۳۲۰ میلیمتر در سال است . آب های سطحی استان در دو حوزه آبریز جاری است . حوزه شمالی (سفید رود )که از رودخانه های طالقان رود و الموت رود تشکیل شده که در منطقه شیر کوه از اتصال آنها رودخانه شاهرود تشکیل می گردد . حوزه آبریز جنوبی (شور) که شامل رودخانه های حاجی عرب خررود ، ابهر رود و تعدادی از رودخانه های کوچک دامنه جنوبی البرز می باشد .

تنوع اقلیمی استان و قابلیت های آبی و خاکی زمینه خوبی برای کشت انواع محصولات گرمسیری در منطقه طارم سفلی و رودبار الموت و سایر محصولات سردسیری را در دیگر نقاط استان فراهم آورده است . دراستان قزوین انواع آب های معدنی باترکیب شیمیایی وخصوصیات خاص وجود دارد همچنین وجود آب گرم های طبیعی با ترکیبات املاح معدنی وجود دارد که مورد استفاده بسیاری از گردشگران قرارمی گیرد. درمناطق کوهستانی استان طبیعت بسیار زیبا باجاذبه های گردشگری فراوان مکان مناسبی برای استراحت وتفریح علاقمندان درجهان است درمنطقه الموت وطارم سفلی نیز اماکن جذاب زیادی وجود دارد .

*عمده ترین شاخص های رشد اقتصادی استان قزوین :

سرمایه‌گذاری های گسترده‌ در بخش های مختلف رشد قابل ملاحظه‌ای در شاخص های اقتصادی استان قزوین بوجود آورده است. یکی از مهمترین آنها رشد سرمایه گذاری و تولیدات صنعتی می باشد که استان قزوین را در ردیف شش استان اول دربین ۲۸استان کشور قرار داده است . در زمینه کشاورزی ، تولید دام وطیور نیز استان قزوین در رتبه استان های مهم کشور قراردارد. وجود امکانات زیر بنایی از قبیل برق مناسب ، شبکه گسترده پست و مخابرات و نیز در دسترس بودن شبکه گاز طبیعی ، زمینه سرمایه‌گذاری در بخش های مختلف را فراهم نموده است.

*تاریخ و فرهنگ :

بنا به گزارش تاریخ نگاران یونانى، ‌ پیش از آمدن آریایى‌ها به فلات ایران، مردمى در بخشى از دره‌هاى شمالى این سرزمین مى‌زیستند که «مرد» یا «آمارد» خوانده مى‌شدند. اینان مردمى سلحشور و جنگجو بودند. مؤلف کتاب ایران ‌باستان جایگاه این قوم را نواحى تنکابن ذکر کرده است؛ ولى چون سفیدرود را در قدیم «آمارد» مى‌گفتند، به نظر مى‌رسد که درهٔ رودهاى شاهرود و سفیدرود نیز جزءِ زیستگاه‌هاى «آمارد»ها بوده باشند. یکى از زیستگاه‌هاى آماردها، دشت قزوین و مناطق کوهستانى شمالى و جنوبى و غربى آن است که به مسکن مهاجران آریایى تبدیل شده و مردم دیلم در آن مستقر گردیده‌اند. از این‌رو مى‌‌توان گفت که مردم قزوین در اصل آریایى و از خاندان دیلم بوده‌اند که به واسطهٔ آمیزش با آماردها، تازیان، ترکان و مغولان تغییراتى در ویژگى نژادى، زبان و فرهنگ آن‌ها پدید آمده است.

زبان مردمِ قزوینِ قدیم، زبان دیلمى بوده است؛ یعنى مانند مردم رودبار و الموت کنونى گفت‌وگو مى‌کرده‌‌اند. در قدیم، ‌ قلمرو زبان دیلمى در استان قزوین محدوده‌اى شامل بخش‌هاى شمالى (الموت، رودبار و طالقان) و بخش‌هاى جنوبى استان قزوین (سراسر رامند) را در بر مى‌گرفته است. امروزه هم مردم این نواحى به زبانى نزدیک به زبان پهلوى سخن مى‌‌گویند. مردم شهر قزوین نیز تا حملهٔ‌ مغول به زبان پهلوى گفت‌‌وگو مى‌کرده‌اند. با گذشت زمان، ‌ به تدریج این زبان فراموش شده و فارسى کنونى جانشین آن گردیده است. پس از حاکمیت ترکان سلجوقى، کم‌کم زبان ترکى در بخش‌هایى از ایران‌زمین رواج یافت و در دورهٔ فرمانروایى مغولان نیز که بیش از سه قرن دوام یافت، به روندِ رواج و گسترش این زبان یارى رساند.

در حال حاضر، در محدوده استان قزوین مردم دهستان‌هاى خرقان، ابهررود، قاقزان، تارم، افشاریه، زهرا و بعضى از روستاهاى بشاریات، اقبال و پشگلدره، و در خود شهر قزوین نیز بخش‌هاى شمالى و شمال غربى شهر؛ یعنى محله‌هاى درب‌کوشک، شیخ‌آباد، گوسفند‌میدان، قملاق و دیمج که در سده‌هاى پیشین جایگاه و نیز توقفگاه امیران، درباریان، خادمان و مأموران دربار صفوى بوده ، بیشتر به زبان ترکى سخن مى‌گویند؛ در صورتى که مردم محله‌هاى شرقى، ‌ جنوبى و مرکزی؛ یعنى محله‌هاى پنبه‌ریسه، راه ‌چمان، راه ‌‌رى، خندقبار، مغلاوک، آخوند، سکه شریحان و خیابان، که کم‌تر با مأموران و درباریان تماس داشته‌اند، به زبان فارسى سخن مى‌گویند.

در حال حاضر، به جز مردم بومى، قوم‌هایى هم‌چون کرد، لر، ترک و طایفه‌هایى چون مراغه‌اى‌ها (کله‌بزى‌ها) در این استان زندگى مى‌کنند. شاهسون‌هاى اینانلو، شاهسون‌هاى بغدادى، طایفه‌هاى انصارى، رشوند، کاکاوند، غیاثوند و چگنى از جملهٔ‌ این طایفه‌ها هستند که در طى صدها سال با یک‌دیگر همزیستى مسالمت‌آمیز داشته‌اند و از آداب و رسوم و سنت‌‌هاى قومى هم‌دیگر تأثیر پذیرفته‌اند.

استان قزوین زادگاه اندیشمندان و سیاستمداران برجسته‌اى بوده است که در صحنهٔ سیاست، هنر و ادب سرزمین ایران درخشیده‌اند. سرشنا‌س‌ترین چهرهٔ سیاسى این خطه میرزاحسین‌خان مشیرالدوله (سپهسالار) است که در عهد ناصرى وزیر و صدراعظم بوده است. ساختمان مجلس شوراى ملى در میدان بهارستان و مسجد سپهسالار تهران از بناهایى است که این رجل سیاسى بنا نهاده است. از ادیبان و شاعران نامدار قزوین نیز مى‌توان از عبید زاکانى شاعر و نویسنده و ادیب نکته‌سنج و طنزپرداز قرن ششم و هفتم هجرى قمری؛ شیخ احمد غزالی؛ خواجه امام ابوالقاسم رافعی؛ امام زکریاى قزوینی؛ حمداللّه مستوفى مورخ و نویسندهٔ نامدار، و از معاصران عارف قزوینى، علامه على‌اکبر دهخدا، علامه محمد قزوینى و سید اشرف‌الدین قزوینى (نسیم شمال) را نام برد که هر یک منشاءِ خدمات درخشانى در عرصهٔ هنر و ادب ایران شده‌اند.

با اندكي تلخيص و اضافات برگرفته از وبلاگ روز قزوین، تاریخ انتشار: 2 شهریور 1391، کد مطلب: -:www. roozeghazvin.blogfa.com