آمارها نشان میدهد در 5 ماهه نخست امسال 340 نفر با سلاح سرد در کشور به قتل رسیده اند. این آمار نسبت به قبل فقط یک درصد کاهش داشته است. اما این آمار همچنان نگران کننده است. زیرا طبق گزارشها این آمار فقط مربوط به قربانیانی است که علت مرگشان در پزشکی قانونی به ثبت رسیده به همین خاطر هنوز آمار دقیقی از تعداد افرادی که درجریان درگیریها با سلاح سرد مجروح میشوند یا کسانی که با سوء استفاده از این سلاح هدف زورگیری و سوء قصد قرار میگیرند در دست نیست. اگر چه برخی اقدامها برای پیشگیری و مبارزه با خرید و فروش و حمل سلاحهای نامتعارف در کشور کم و بیش صورت گرفته اما سازمانهای مختلف آن را وظیفه دیگری میدانند. آخرین بار نیز رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه قوانین موجود درباره ممنوعیت استفاده از سلاحهای سرد هیچ نقصی ندارد اظهار داشت که پیشگیری از وقوع جرم عزم جدی میخواهد. به گفته الهیار ملکشاهی، قانون فعلی برای جلوگیری از استفاده از سلاح سرد هیچ نقصی نداشته و قوانین مناسبی در قانون مجازات اسلامی برای این جرم در نظرگرفته شده است. اما درخصوص برخورد با متخلفان به طور حتم قوه قضائیه، نیروی انتظامی و ضابطان باید دقیق تر وارد عمل شوند. وی با انتقاد از نبود اقدامهای لازم درخصوص پیشگیری از وقوع جرم، تأکید دارد: متأسفانه تاکنون در حوزه آسیبشناسی رفتارهای اجتماعی شهروندان و پیشگیری از وقوع جرم هیچ اقدام قابل قبولی انجام نشده است هر چند در این کمیسیون طرح ممنوعیت استفاده از سلاح سرد مورد بررسی قرار گرفته است با این وجود نمیتوان پیش بینی کرد این طرح تا چه اندازه در کاهش استفاده از سلاح سرد مؤثر باشد. این در حالی است که به طور حتم با توجه به درج مهم ترین موارد در این طرح مانند ممنوعیت استفاده و نگهداری از برخی سلاحهای سرد انتظار داریم که تا حدودی از وقوع این جرم پیشگیری شود.
ابوالفضل ابوترابی- عضو کمیسیون حقوقی قضایی مجلس شورای اسلامی- درباره آخرین وضعیت این طرح به ایران گفت: در حال حاضر لایحه ممنوعیت حمل سلاح سرد در کمیسیون حقوقی- قضایی مجلس شورای اسلامیمصوب شده و در نوبت مطرح شدن در صحن علنی است که البته فکر میکنم این طرح در مجلس بعدی بررسی شود.
* سلاحهای سرد آدمکش نیستند
اما نکته مهم اینکه قانون ممنوعیت حمل سلاحهای سرد مربوط به 58 سال قبل است و از دیدگاه بسیاری از حقوقدانان و کارشناسان این قانون به دلیل قدیمیبودن، ناکار آمد بوده و نیاز به بازنگری دارد. از این رو هر چقدر تصویب این قانون به تعویق افتد تبعات منفی آن بیشتر خواهد بود.
عبدالصمدخرمشاهی- حقوقدان و وکیل دادگستری نظری خلاف نظر کارشناسان دارد. او معتقد است: این سلاحهای سرد نیستند که آدم میکشند بلکه جهالت، فقر و علل و عوامل جرم زایی در جامعه وجود دارد که پیش زمینه ای برای ارتکاب جرم در برخی افراد میشود. وی در ادامه به «ایران» میگوید: به طور کلی مسائل و مشکلاتی که در جامعه وجود دارد اغلب در ذهن برخی افراد باقی میماند و منجر به عقده و ناراحتی میشود. حال اگر تنگدستی و نادانی در این افراد بیشتر داشته باشد انگیزه ارتکاب جرم در آنها قوت مییابد. کما اینکه در گذشته پروندههایی داشتیم که افرادی با سلاحهای سرد قدرت نمایی میکردند و مرتکب جرایمی میشدند اما پس از دستگیری به اشد مجازات محکوم میشدند که این نشان میدهد قانونگذاران نسبت به مسأله سلاحهای سرد بی توجه نبوده و در این باره قوانین خوبی هم موجود است.
اما همانطور که همه ما میدانیم سلاحهای سرد انواع و اقسامیدارد که برخی از آنها همانند قداره، قمه و سرنیزه و ... غیر متعارف هستند و همیشه بحث بر سر این موضوع بوده که این سلاحها باید جمعآوری شوند یا اینکه با دارندگان نیز برخورد شود. اما با تأکید فراوان میگویم تا زمانی که زمینههای ورود جرم در جامعه فراهم و مشکلات بر سر راه جوانان باشد ضمیر ناخود آگاه آنها برای خشونت جسمانی علیه همنوع خود آماده است. بنابراین تا زمانی که این عوامل از بین نرود هر نوع اقدام یا وضع قوانین جدید حتی در نظر گرفتن اشد مجازات برای تولیدکنندگان یا حمل کنندگان این نوع سلاحها به طور یقین نه تنها در کاهش جرایم تأثیری نخواهد گذاشت بلکه اقدام پیشگیرانه هم نیست.
به گفته این وکیل دادگستری در بعضی موارد، برخی اقدامها همانند اقدامهای تأمینی و پیشگیرانه ممکن است مناسب باشد. قانونگذار نیز پیش بینیهای لازم را در نظر گرفته و فقط کمی مراقبت کافی است تا جرمیبه وقوع نپیوندد. اما واقعیت این است که اگر قرار باشد فردی مرتکب جرم یا قتلی شود براحتی میتواند با یک کارد میوه خوری یا یک تکه شیشه یا فلز این کار را انجام دهد. بنابراین همانطور که گفتم این سلاحها نیستند که آدم میکشند بلکه جهالت، آموزههای بد، ترویج خشونت، نداشتن سرگرمیو زمینههای آموزشی و فرهنگی و بسیاری از مسائل و مشکلات دیگر است که در ضمیر ناخود آگاه افراد جمع میشود و با یک جرقه عقدهگشایی شده و متأسفانه حوادث تلخ و ناگواری رخ میدهد زیرا این ناهنجاریها است که باعث میشود قانون ستیزی، قانون گریزی و میل به خشونت در افراد جامعه پدید آید. از این رو باید آنها را از بین برد. در غیر این صورت اطمینان داشته باشید هرگونه اعمال و وضع قوانین خشن و در نظر گرفتن مجازاتهای سخت در رابطه با جمع آوری سلاحهای نامتعارف یا سلاحهای سرد هرگز نمیتواند آن توقع و توجهی که قانونگذار و جامعه دارند را بر آورده کند و همچنان اگر همانند سابق این مسائل رعایت نشود خشونتها، ضرب و جرحها و درگیریهای فیزیکی به دلایل مختلف در جامعه روی خواهد داد.
* نگاهی به قوانین ممنوعیت حمل سلاح سرد
دکتر میرمحمد صادقی- حقوقدان و عضو هیأت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی- نیز با بیان اینکه به طورکلی در ایران آستانه تحمل مردم پایین آمده است، به «ایران» میگوید: یکی از مسائل و مشکلاتی که وجود دارد این است که مردم هنگام روبهرو شدن با هم بسیار عصبانی هستند و قدرت مهار خشم خود را ندارند. همین قدر بدانید که در کمتر کشوری همانند ایران مردم در درگیریها از سلاحهای سرد به این شکل استفاده میکنند اما به طور کلی هرگونه اقدام برای کنترل حمل سلاح بویژه سلاحهای سرد که قابل دسترستر هستند میتواند به تأمین امنیت جامعه کمک کند. این مسأله از زمانهای دور نیز مورد توجه قانونگذاران ایران بوده است. به طوری که در سال 1336 لایحه قانونی مجازات حمل چاقو و انواع دیگر سلاحهای سرد در مجلس شورای ملی تصویب و براساس آن برای حمل سلاح سرد مجازاتهایی تعیین شد. هم اکنون نیز این لایحه در قوانین دیگر از جمله در ماده 617 قانون مجازات اسلامی، بخش تعزیرات منعکس شده است. اما نکته حائز اهمیت آنکه در این ماده حمل چاقو و سلاحهای سرد دیگر به تنهایی جرمانگاری نشده است. بلکه تظاهر و قدرت نمایی به وسیله آنها جرمانگاری شده و برای مرتکبان این جرم شلاق و زندان در نظر گرفته است. حال آنکه براساس ماده 618 قانون مجازات اسلامی اگر فردی بدون سلاح اما با هیاهو، جنجال و حرکات غیرمتعارف متعرض افراد شود باز هم برایش مجازات تعیین شده است. بنابراین با توجه به لایحه قانون مجازات حمل چاقو و دیگر سلاحهای سرد که در سال 1336 تصویب شد و امروزه منسوخ است به نظر میرسد لازم و ضروری است که در راستای پیشگیری از درگیریهای مسلحانه بین مردم، قدرت نماییهای اشرار به وسیله چاقو و سلاحهای دیگر بویژه سلاحهای سرد و حمل بیدلیل اسلحه سرد ضمانت اجرای مناسبی در نظر گرفته و این موارد جرم انگاری شود.
دکتر میرمحمد صادقی میافزاید: البته گاهی اوقات قانونگذار همراه داشتن برخی وسایل همانند داشتن وسایل قمار را جرمانگاری کرده است. بنابراین چه اشکالی دارد که همراه داشتن اینگونه سلاحها نیز منع شود و اگر هم فردی در اماکن عمومیسلاح سرد همراه داشت، هر چند که از آن استفاده نکرده باشد، نیز بگوییم او مرتکب جرم شده است. بنابراین به نظرم تعیین تکلیف لایحه ای که هم اکنون در مجلس مطرح است یکی از موارد ضروری است.
* فـروش ســـلاحهای سرد تخلف است
با توجه به این اظهارنظرهای کارشناسی بحث جدی این است که تا وقتی سلاحهای سرد در پشت ویترین مغازهها در معرض دید عموم قرار دارد، انگیزه افراد نیز برای خرید آنها بیشتر میشود و انگیزه ارتکاب جرایم مختلف را قوت میبخشد. حال به نظر میرسد اگر برای فروشندگان این نوع سلاحها نیز مجازات در نظر گرفته شود باعث ایجاد ترس در آنها شده و دیگر مبادرت به خرید اسلحههای سرد نمیکنند. از این رو شاید بتوان این جرم را تا حدودی کنترل کرد.
ابوالفضل ابوترابی نیز در این باره میگوید: به طور کلی در طرح جدید ممنوعیت حمل سلاح سرد، فروش هرگونه سلاح سرد تخلف محسوب میشود و بر این اساس وظیفه برخورد و جمع آوری این سلاحها نیز برعهده نیروی انتظامیاست. همچنین براساس این طرح چنانچه مغازه داری اقدام به فروش سلاحهای سرد کند وظیفه نیروی انتظامی است که به او اخطار دهد و پروانهاش را لغو کند. با وجود اینکه در طرح مذکور به همه موارد توجه شده است اما تا زمانی که این طرح تبدیل به قانون نشود هیچ نهادی نمیتواند درخصوص حملکنندگان و فروشندگان سلاحهای سرد اقدام پیشگیرانه یا برخورد قانونی انجام دهد. دکتر میرمحمد صادقی نیز میگوید: بالطبع در این قانون، حمل سلاحها باید جرمانگاری شود و برای مواردی از قبیل خرید و فروش آنها هم مجازات تعیین شود اگر در این موارد ممانعت ایجاد کنیم میتوانیم امیدوار باشیم که از تعداد این جرایم در سطح کشور کاسته شود.
اما عبدالصمد خرمشاهی معتقد است؛ این نوعی خوش باوری است که فکر کنیم جمعآوری سلاحهای نامتعارف به جلوگیری از رشد این جرایم کمک میکند زیرا در بسیاری از جوامع افراد حتی میتوانند براحتی سلاحهای گرم را خرید و فروش یا از آن استفاده کنند. اما میبینیم تنها سلاح نیست که انگیزه قتل و انتقام را در فرد ایجاد میکند. یعنی اگر این وسائل نباشد آنقدر وسائل دیگر هست که وقتی فرد به ارتکاب جرم تمایل داشته باشد با هر وسیله یا هر شیء دیگری میتواند نیت مجرمانهاش را اجرا کند. بنابراین اگر فردی بخواهد از این وسایل به عنوان یک ابزار برای رسیدن به اهداف خلافکارانهاش یا برای قدرت نمایی و ایجاد رعب و وحشت استفاده کند دیگر میل شخصی اوست و این عمل وی هیچ ارتباطی به سلاحهای سرد و جرم و قتلهایی که صورت میگیرد ندارد.
بنابراین فقط میتوان انتظار داشت از این سلاحها برای قدرت نمایی یا ارتکاب جرایمی مثل قتل استفاده نشود وگرنه انتظار اینکه با جمعآوری سلاحهای نامتعارف همانند قمه و ... مانع ارتکب جرایم شویم چندان با واقعیتهای روانشناسی جنایی مطابقت ندارد.
با اندكي اضافه و تلخيص برگرفته از روزنامه ايران، سال بيست و يكم، شماره 6080 ، سه شنبه 26 آبان 1394، صفحه 18