شعارسال: با ورود دوربین عکاسی به ایران در عصر محمدشاه قاجار که سه سال بعد از اختراع آن در اروپا صورت گرفت شاهان قاجار سخت مجذوب اختراع جدید شدند و بعد‌ها در عصر ناصرالدین شاه با خرید تعدادی دوربین عکاسی، دعوت از معلمان فرنگی عکاسی و تربیت عکاسان جوان، زندگی و وضعیت اجتماعی مردم و دربار را سوژه اصلی عکاسان قرار دادند.

حرم مطهر امام رضا از سال‌های پیش تاکنون، بار‌ها دچار انواع نوسازی‌ها و بازسازی‌ها و بهسازی‌ها شده است. سه گونه تغییرات کالبد شهری و عمرانی محیط پیرامونی حرم، تغییرات عمرانی و ابنیه‌ای محیط حرم و تغییرات معماری و هنری داخل حرم، از اصلی‌ترین تغییرات قابل ذکر در این خصوص هستند. تصاویر زیر، نگاهی اجمالی به برخی از تغییرات کالبد شهری و عمرانی محیط پیرامونی حرم امام رئوف دارد.

نقل است ناصرالدین شاه اولین کسی بود که در ایران به عکاسان سفارش گزارش تصویری از زندگی مردم و نیز بنا‌های مقدس، تاریخی و باستانی شهر‌های مختلف می‌داد و عکاسان درباری، چون عبدالله قاجار، آقا رضا عکاسباشی، منوچهرخان عکاسباشی، آنتوان سوریوگین و عکاسان خارجی، چون لوئیجی پشه، لوئیجی مونتابونه و آنتونیو جیانوزی را برای عکاسی به اقصی ایران می‌فرستاد.

در این میان حرم امام رضا (ع) به عنوان مقدس‌ترین مکان برای مردم ایران جایی بود که شاه بسیاری از عکاسان ایرانی و حتی خارجی را برای عکاسی به آنجا فرستاد. بسیاری از عکاسان قاجاری فارغ از سفارش دربار خود نیز لازم می‌دیدند حتما در کارنامه خود عکسی از حرم امام هشتم را نیز به ثبت برسانند.

عکس‌های اولیه تاریخی از حرم امام رضا، گرایش به انعکاس گنبد و بارگاه، قبرستان، مراسم مذهبی داشت و بعد‌ها با توسعه فناوری عکاسی هوایی، شاهد گرایش به سمت عکس‌های کل گرا از بافت شهری و جایگاه حرم در بافت شهری، بودیم. در برداشتی کلی و با نگاهی عمرانی- معماری، عکس‌های تاریخی حرم امام رضا را می‌توان در سه دسته جایگاه حرم در بافت شهری و انعکاس حرم و محیط پیرامونی ان، ابنیه و ساختمان‌های مربوط به حرم و صحن‌ها و رواق‌ها، عکس‌های مربوط به روضه منوره و هنر معماری حرم، تقسیم بندی نمود. گزارش تصویری زیر، انعکاس دهنده برخی از عکس‌های تاریخی و جدید، گویای تغییرات کالبدی محیط پیرامونی حرم امام رضا می‌باشد.

عکسی هوایی از حرم امام رضا (ع) در دهه سی

آنچه از گذشته در بافت اطراف حرم به عنوان خاطره مشترک مشهدی‌های نسل کنونی وجود دارد، چهار خیابان منتهی به حرم مطهر است. خیابان‌های امام رضا (ع) از جنوب، نواب صفوی از شرق، طبرسی از شمال و شیرازی از غرب به حرم مطهر منتهی می‌شوند. طرح‌های توسعه حرم مطهر، محدوده فلکه حضرت را دربرگرفت و پس از آن زیرگذر حرم نیز چهره این بافت را تغییر داد.

مجموعه حرم نورانی امام رضا(ع). عکسی که حدود 45 سال پیش عکاسی شده و می شود با مقایسه با تصاویر هوایی فعلی بارگاه امام هشتم(ع) روند تغییرات این حرم نورانی را دقیق تر متوجه شد.

اختصاصی پایگاه تحلیلی خبری شعار سال ،برگرفته از منابع گوناگون