شعار سال:

امروز همه نقاط استان سمنان با مشکل کم آبی روبرو هستند با توجه به اهمیت موضوع، روش های مختلفی نیز برای برون رفت از این بحران ارایه شده که یکی از پر سر و صداترین این روش های پیشنهادی، طرح عظیم شیرین سازی و انتقال آب دریای کاسپینبه استان سمنان بود که دست کم دو رییس جمهور و دو استاندار را در سمنان به تکاپو واداشت تا برای نجات آینده این استان خشک، همه توان خود را در راستای اجرایی شدن آن بسیج کنند.

هدف این نوشتار پرداختن به درست یا نادرست بودن طرح شیرین سازی و انتقال آب بین حوزه ای نیست، چرا که در این مورد ده ها عنوان مقاله و صدها مصاحبه تخصصی از سوی کارشناسان و صاحب نظران ارائه شده و در حال حاضر هم این طرح بنا به دلایلی مسکوت مانده است. اما پرسش اینجاست که با مسکوت ماندن این طرح، آینده آبی استان سمنان چه خواهد شد؟ پاسخ را باید تنها و تنها در مدیریت منابع آبی موجود جست.

نظر به اینکه بیش از ۸۸ درصد منابع آبی استان سمنانبا راندمان دست بالا ۴۰ درصد، در بخش کشاورزی مصرف می شود، بنابراین مدیریت مصرف آب در این بخش را باید با نگاهی ویژه نگریست. سخنان چندی پیش استاندار سمنان در رابطه با ضرورت کاهش سطح زیر کشت محصول استراتژیک گندم در استان سمنان، یکی از اهرم های مدیریت بهینه آب در این بخش است. هر چند این موضوع جدیدی نیست و کارشناسان و دغدغه مندان حوزه مدیریت منابع آبی کشور سال ها پیش بدان پرداخته بودند، اما شعار استقلال و خودکفایی در تولید این محصول استراتژیک همیشه موجب می شد تا این پیشنهاد دانش بنیان مورد توجه قرار نگیرد. اما تخلیه سفره های آب زیر زمینی تا آنجا پیش رفت که بالاخره تصمیم گیران را بر آن داشت تا برای نجات آیندهاین استان، حتی تولید گندم را هم به چالش کشند.

توجه به این نکته ضروریست که مطالعات تفصیلی و نیمه تفصیلی انجام شده از سوی موسسه تحقیقات خاک و آب در سال های نخستین دهه ۶۰، بیانگر این حقیقت است که پهنه های گسترده ای از زمین های کشاورزی در استان سمنان از پتانسیل لازم برای تولید محصولات کشاورزی، به ویژه غلات برخوردار نیستند. (به دلیل گسترده بودن مطلب از ورود به آن خود داری می کنم). مشکل بخش کشاورزی به عنوان بزرگترین مصرف کننده منابع آبی استان نیز از آنجایی آغاز شد که کشاورزی در استان سمنان بدون توجه به نتایج تحقیقات انجام شده بر روی رکن اصلی تولید یعنی خاک و آب انجام گرفت.

اکنون که استاندار سمنان با نگاهی هر چند دیرهنگام به تحقیقات پژوهشگران حوزه خاک و آب، به درستی ضرورت کاهش سطح زیر کشت گندم استان را مطرح کرد، لازم است تا برای تحقق هر چه سریعتر مدیریت بهینه مصرف آب در بخش کشاورزی استان و در راستای تقویت این نظریه جناب استاندار، این موضوع را یادآوری کنم که در حال حاضر سالانه بیش از پنج هزار و ۵۰۰ هکتار از زمین های کشاورزی در استان سمنان به کشت خربزه و هندوانه اختصاص می یابد.

اگر میانگین مصرف آب برای تولید این دو محصول را تنها ۲۵ هزار متر مکعب در هکتار در نظر بگیریم، آنگاه درخواهیم یافت که سالانه بیش از ۱۳۷ میلیون مترمکعب آب ارزشمند تنها برای تولید دو محصولی به کار می رود که هیچ گونه ارزش استراتژیک و حتی غذایی نداشته و حذف آنها از سبد غذایی مردم هیچ گونه مشکلی ایجاد نخواهد کرد.

اما این پایان ماجرا نیست اگر راندمان مصرف آب در ساختار تولیدات کشاورزی استان را دست بالا ۴۰ درصد در نظر بگیریم، آنگاه درخواهیم یافت که ۶۰ درصد این حجم عظیم آب یعنی چیزی برابر با ۸۲ میلیون متر مکعب، در فرایند تولید خربزه و هندوانه در پی تبخیر سطحی یا نفوذ در عمق حداکثر چند متری خاک از دست می رود. فراموش نکنیم که ۸۲ میلیون متر مکعب آبی که هر سال تنها در فرایند تولید خربزه و هندوانه و در پی تبخیر از دست می دهیم، برابر ۴۱ درصد حجم کل آبی است که قرار بود پس از شیرین سازی از دریای کاسپیان به استان سمنان منتقل شود و دیگر اینکه با ۸۲ میلیون متر مکعب می توانیم مخزن دو سد به بزرگی سد شهید شاهچراغی دامغان را به طور کامل آبگیری کنیم!

بنابراین با در نظرگرفتن این آمار و ارقام تکان دهنده، لازم است تا در کنار پرداختن به کاهش سطح زیر کشت گندم در استان سمنان، چاره ای برای ساماندهی مصرف آب گران بها در تولید خربزه و هندوانه نیز اندیشیده شود.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری مهر تاریخ انتشار 15 آذر 1395، کد مطلب:3840987 : www.mehrnews.com