شعار سال: حمید چوبک رییس پژوهشکده باستان شناسی این مطلب را در مراسم پانزدهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران مطرح کرد و ارائه نتایج آخرین پژوهشها در گردهمائی باستان شناسی سالانه را سنتی ارزشمند دانست که از دهه پنجاه به کوشش دکتر فیروز باقرزاده رئیس وقت مرکز باستانشناسی آغاز شده و تصریح کرد :این گزارش برآیند یک کوشش گروهی توسط گروه باستانشناسی وجمعی از دانشوران وکارشناسان میان دانشی است .

او اولویت های پژوهش های باستانی کشور را هویت ملی ؛ مطالعات حوزه فرهنگی خلیج فارس ،پوشش جغرافیای فرهنگی وتارِیخی ملی و فرامرزی، بررسی و کاوشهای طرح های عمرانی ، میراث باستان شناسی درخطر از کاوشهای غارتگران و سوداگران و غارت ثروت و دارائی های ملی ، پرسش های علمی پژوهشگران باستانشناسی،مکان رویدادهای مهم فرهنگی وتاریخی و محوطه های باستان شناسی میراث جهانی اعلام کرد.
رییس پژوهشکده باستان شناسی ، راهبرد باستانشناسی امروز ایران را ورود به دروازه جهان باستانشناسی دانست و تصریح کرد : ازیک سو ایران در روند تحولات فرهنگی وتاریخی درسراسر تاریخ وازدیربازدر شبکه جهانی قرار داشته وازاین روی میراث باستانشناسی ایران بخشی از میراث جامعه جهانی است.

چوبک با بیان اینکه باستان شناسی ایران فراتراز مرزهای کنونی آن با همسایگان و خویشاوندان فرهنگی ارتباط و پیوند دارد گفت : دانش باستانشناسی جهانی است وتجربه ها وآزمون های علمی وپژوهشی در همه مراکز علمی جهان درموضوع باستان شناسی راهبرد وکارکرد مشترکی دردانش باستان شناسی ایران وجهان دارد .

این باستان شناس افزود :پژوهشکده باستان شناسی در فصل جدید فعالیت خود به طور گسترده همکاری گسترده علمی با مراکز علمی باستان شناسی ایران وجهان را به عنوان جامعه جهانی باستان شناسی دردستور کار وبرنامه خود قرارداده که این همکاری ها درچارچوب اهداف ووظا یف باستان شناسی کشور برای ارتقا وبهره وری از آخرین روشهای علمی روی به افزایش است.

وی با اشاره به چالش های اساسی پژوهشکده باستان شنای برای تحقق اهداف اش ، نخستین چالش را موضوع آموزش باستان شناسی کشور دانست و گفت :درحال حاضر۴۲مرکز آموزشی رشته باستان شناسی را ارایه می دهند و با هزاران فارغ التحصیل که درخواست اشتغال دارند وامکان جذب همه این افراد وجود ندارد .روبرو هستیم .

وی اصلی ترین وبزرگترین چالش باستان شناسی کشور را موضوع مدیریت وحفاظت محوطه های باستان شناسی پیش ازکاوش، ضمن کاوش وپس از کاوش دانست و گفت : آثار باستانی سالها درزیر خاک به یک وضعیت ثبات رسیده اند که بعد از کاوش وازخاک خارج شدن دچار هوازدگی و ازدست دادن رطوبت شده وروند تخریب آنها آغاز می شود.

او گفت : این آثار مانند نوزادی تازه تولدیافته از یک سو نیاز به مراقبت ،سلامت تغذیه وفراهم شدن شرایط رشد وبالندگی داشته و از سوی دیگر مانند بیمار آسیب دیده دربخش مراقبت های ویژه نیازمند بهداشت ،پرستاری ، پایش ودرمان است .

او چالش دیگر را موضوع حفاظت از میراث باستانشناسی کشور در جریان طرح های عمرانی وتوسعه ای خردوکلان ازلوله کشی آب وگاز تاطرح های بزگ سدسازی وراه سازی دانست که تهدیدی جدی برا ی محوطه های باستانشناسی گسترده ناشناخته وشناخته شده نهفته درخاک است.

نبود مجازات عامل تعرض به آثار تاریخی

چوبک گفت : هرچند قانون صراحتا لزوم استعلام ازسازمان میراث فرهنگی پیش ازتصویب طرح های عمرانی را پیش بینی کرده است ولی متاسفانه به علت نبود پیش بینی مجازات وگرفتن خسارت وجریمه یا نبود تمایل به بکارگیری این ابزاردر سازمان میراث فرهنگی ؛بسیاری ازعملیات عمرانی بدون اطلاع رسانی انجام می شود.

او افزود :در این موارد به گونه ائی سازمان رابایک عمل انجام شده روبه رو می سازند که میلیاردها از سرمایه ملی صرف شده و ادامه آن نه یک ضرورت بلکه به یک اجباروناچاری تبدیل می شود . دراین رهگذر بسیاری ازثروت های میراثی کشور دراین چرخه نابود شده که جیران ناپذیربوده ومطالعاتی که بعضا پس از این عملیات انجام می شود مخدوش ، ناقص و شتابزده است .

رییس پژوهشکده باستان شناسی اظهار داشت :در این راستا ایجاد واحد پایش طرح های عمرانی دراستانها جهت تعامل وهمکاری با پژوهشگاه نیازاست .

چوبک گفت : درپژوهشگاه آیین نامه ودستورالعملی تدوین شد ه است که برطبق قانون پس از مطالعات توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی واعلام کفایت پژوهش هرگونه تصمیم گیری درباره توقف یا صدورمجوزساخت وساز یا آبگیری برای طرح های عمرانی به عهده معاونت میراث فرهنگی وشورای فنی متشکل از معاونت میراث فرهنگی کشور – پژوهشگاه ونماینده استان خواهد بود.

او افزود :همچنین برای طرح های بزرگ که درآن چندین هیأت شرکت دارند ؛ تعیین مدیر اجرائی وعلمی پروژه ازطرف پژوهشکده پیش بینی شد ه است که این تجربه پاسخگوی اهداف و مدیریت یکپارچه مطالعات باستان شناسی در طرح های عمرانی است.
رییس پژوهشکده باستان شناسی گفت : چالش مهم دیگر که آثارارزشمند باستان شناسی راتهدید می کند رواج گنج یابی وتبلیغ گنج یاب هادرجامعه ودردنیای مجازی ودرخواست های کاوش درسطوح مختلف جامعه از سازمان و پژ وهشکده است .

او افزود : بایستی راه کارهای جدی حقوقی وقانونی برای پاسخگوئی به این درخواست های نابجا اتخاذ کرد واخذ جریمه ونیز مجازات های مناسب پیش بینی شود سه روز گردهمایی باستان شناسی ایران با هفت نشست وتعداد۴۳ سخنرانی مروری برگزیده های فعالیت های باستانشناسی کشور درسال ۱۳۹۴ است که با برگزاری کارگاه آموزشی باستان سنجی و نمایشگاه یافته های باستان شناسی همراه خواهد بود .

او در ادامه با ارایه گزارشی از فعالیت های پژوهشکده باستان شناسی در سال ۱۳۹۴ گفت :پژوهشکده باستانشناسی درسال ۱۳۹۴ باصدور۱۴۲ مجوز برای بررسی های باستانشناسی ،کاوش ، گمانه زنی به منظور تعیین عرصه وحریم ، گمانه زنی استعلامی ومطالعات طرح های عمرانی نقش حاکمیتی ومدیریت علمی فعالیت های باستانشناسی کشور را با نظارت براجرای برنامه ها ایفا کرده است.
به گفته چوبک ،پوشش استانی نشان می دهد ؛ برخی استان ها مانند بوشهر و یزد هیچگونه پژوهش باستانشناسی نداشته اند که این قابل تامل و پرسش است و لرستان بیشترین پژوهشهای باستانشناسی با طرح های عمرانی داشته است.

بهره گیری از منابع خودی برای فهم تاریخ ایران

سید جواد طباطبایی عضو هیأت علمی دایره المعارف اسلامی دیگر سخنران این نشست با اشاره به اینکه بخش مهمی از تاریخ باستانی ایران را اروپایی ها و غربی ها مورد مطالعه قرار داده اند تصریح کرد :طبعا آنچه درباره تاریخ و فرهنگ ایران در پیش از اسلام گفته شده درذیل دانش اروپایی جای می گیرد.

او با بیان اینکه برای فهم تاریخ ایران باید از منابع خودمان بهره بگیریم افزود :اگر بخواهیم با مفاهیم تاریخ نویسی ایران شناسان و اروپایی ها ایران را مطالعه کنیم امکان دارد ویژگی های زیادی ازتاریخ ایران فراموش شود.

باستان شناسی در حال تبدیل شدن به یک دغدغه ملی است

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری هم در این برنامه گفت: امروز دیگر باستان شناسی تنها یک دغدغه علمی در یک محیط کوچک آکادمیک محسوب نمی شود بلکه در حال تبدیل شدن به یک دغدغه ملی است.

سید محمد بهشتی در مراسم گشایش پانزدهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران تصریح کرد: اسفند، ماه پربرکتی است و مهمترین دلیل این برکت تدارک و آماده شدن برای نوروز است.

او گفت: یکی از نوروزهای اسفند ماه همایش باستان شناسی کشور است که به نوعی نقطه پایان و آغاز سال باستان شناسی کشور محسوب می شود.

بهشتی افزود: باستان شناسی در حال تبدیل شدن به یک دغدغه ملی است و مردم جامعه کم کم پرسش های جدیدی را مطرح کرده و مسیرهای گذشته انها را اغنا نخواهد کرد و به دنبال طرحی نو در حوزه اندیشه خواهند بود.

او با مطرح کردن دو پرسش ایران کجاست؟ و ایرانی کیست؟ گفت: شاید تا پیش از این، همه تلاش و یافته های باستان شناسان، پاسخگوی دغدغه های این گروه بود و سایر افراد چندان توجهی به این مباحث نمی کردند اما کم کم باستان شناسی دغدغه ملی و افراد اهل نظر در سایر حوزه های علوم انسانی خواهد شد.

وی با اشاره به این که گروه های مختلفی به مفهوم دقیق علمی به دنبال پاسخ پرسش های مطرح شده هستند، بیان کرد: بخش قابل توجهی از این گروه ها تنها در حوزه نظر با مراجعه به متون به دنبال یافتن پاسخ ها هستند.

او افزود:ما هنوز بسیاری از آثار کشورمان را نمی شناسیم و در بسیاری از موارد با مراجعه به آثار و عرصه واقعی متوجه اغراق ها و حقایق متون می شویم.

او در ادامه سخنانش عالم واقع را حوزه باستان شناس ها دانست و تاکید کرد: برای دستیابی به یک تصویر واقعی تر باید در کنار متون نظری به بررسی های باستان شناسی و حضور در محیط واقعی نیز توجه شود.

بهشتی با اشاره به نقش فردوسی در احیای فرهنگ ایرانی این پرسش را مطرح کرد که آیا مردم هم نسبت به احیا فرهنگ ایرانی توسط فردوسی آگاهی داشتند؟

او جامعه ایران را جامعه ای پویا دانست و گفت: به همین دلیل فرهنگ ایرانی در گروه معدود فرهنگ هایی است که در طول تاریخ تداوم پیدا کرده است.

وی خطاب به باستان شناسان گفت: جامعه در حال هوشیاری و خودآگاهی است و پرسش ها را به صورت جدی تری مطرح خواهد کرد و به زودی از باستان شناس ها پاسخ این پرسش ها را می خواهد.

به گفته بهشتی، علم باستان شناسی از مهمترین علومی است که می تواند به جامعه و اهل نظر در این حوزه کمک کند. دستاوردهای این علم بسیار گره گشا خواهد بود و بسیاری از ابهاماتی که شاید در سایر حوزه ها در مرحله حدس و گمان باقی بمانند را به یقین نزدیک تر می کند.

او با اشاره به این که ما امروز در یک نقطه عطف جدی ایستاده ایم، ابراز امیدواری کرد که آمادگی لازم برای ایفای نقش مهم تاریخی را به دست آوریم.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار 15 اسفند 1395، کد مطلب:3924097 : www.mehrnews.com