شعار سال: این سیاست­ها توسط کارگروهی متشکل از نمایندگان گروه­ های علمی فرهنگستان علوم تدوین ­شده و پس از اعلام نظر گروه­ های علمی و بحث و تبادل نظر در جلسات شورای علمی فرهنگستان، به تصویب رسیده است. سیاست­ های تدوین­ شده توسط فرهنگستان علوم از سوی معاون اول رئیس­ جمهوری به سازمان مدیریت و برنامه­ ریزی کشور جهت بهره ­برداری ارسال شده است. آنچه در ادامه آمده «سیاست ­های علم و فناوری در برنامه ششم توسعه از نظر فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران)» است:

سياست­ هاي علم و فناوري در برنامه ششم توسعه (از نظر فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران)

بخش اول- تبيين مسئله

تحقق اين مهم ايجاب مي­ كند كه بيان سياست‌هاي علم و فناوري با ادبياتي جريان­ ساز و تحول­ آفرين و در قالب مدلي كه پاسخگوي تعهدات نظام علم و فناوري به سيستم‌هاي احاطه­ كننده خود باشد، انجام شود و به باز كردن افق‌ها و چشم‌اندازهاي جديد كمك كند و در عين حال تأثيرگذاري بسيار جدّي در برنامه ششم توسعه داشته باشد.

1/2- استقرار نظام تضمين كيفيت، مستلزم تأثيرپذيري متقابل دانش و جامعه، استانداردسازي آموزش و پژوهش، رعايت اخلاق در علم و فناوري، صيانت از هويت دانش و دانشگاه، بالندگي اعضاي هيأت علمي، و نظارت و ارزيابي و اصلاح مستمر فرآيندها و عملكردها است، كه در نهايت به توليد علم و تربيت دانش­آموختگان با مجموعه‌اي از توانمندي‌هاي دانشي، مهارتي و بينشي مي‌انجامد.

2/2- از بعد نظام تدبير، مدل سياستگذاري نظام علم و فناوري ناظر به جايگاه و نقش علم و ويژگي‌هاي نظام تصميم‌سازي و تصميم‌گيري در حكمراني خوب، قانونمندي، تعهدات و نقش نظام تدبير، آزادي بيان و نقش ذينفعان در نظام علم و فناوري، كارایي استفاده از منابع و ابزارهاي كنترل فساد است.

3/2- از جنبه‌ ديگر عملكرد مطلوب و بهينه نظام علم و فناوري مستلزم فراهم ­آمدن بستر و زمينه‌اي است كه به موجب آن اعتقاد به علمي­بودن و علمي فكر كردن در جامعه فراگير شود، ساختار كلان علمي كشور به گونه‌اي اساسي متحول گردد، جامعه‌ به جامعه يادگيرنده بدل شود، و رهبري مراكز علمي و دانشگاهي بر عهده عالمان قرار گيرد.

4/2- نظام علم و فناوري، همچنين مستقيم و غير مستقيم تحت تأثير روندهاي جهاني است. در اين زمينه توجه به افزايش شهرنشيني و رشد انتظارات مردم از دولت، فشارهاي وارده بر منابع طبيعي اصلي، به دلايل افزايش جمعيت، تغييرات آب و هوا و رشد اقتصادي، پير شدن جمعيت، جابجايي قدرت­ هاي اقتصادي، همكاري‌هاي بين ­المللي، گسترش دنياي مجازي و نسل جديد ماهواره‌ها و ربات‌ها از جمله روندهاي حائز اهميت در بحث مربوط به سياستگذاري در حوزه علم و فناوري است.

5/2- از ديگر لوازم سياستگذاري نظام علم و فناوري، توجه به چالش‌هاي دروني نظام علم و فناوري، چالش‌هاي توسعه پايدار، چالش­ هاي نظام اجتماعي و فرهنگي، تقاضاي اجتماعي، نظام آموزش و پرورش، فرهنگ و سياست و الزامات اقتصاد مقاومتي (اقتصاد دانش ­بنيان) است.

1/3- اعتقاد به غايت روشن جهاني كه صالحان وارث آن خواهند بود.

2/3- اعتقاد به اقتدارآفريني ملي و بين­ المللي از طريق توسعه علم، فناوري و نوآوري

3/3- رعايت اصل "آزاد انديشي" و " اختيار توأم با مسئوليت اجتماعي" در محيط­ هاي علمي

4/3- رعايت اصل منفعت عام در مقابل انتفاع شخصي

1/4- جهاد مستمر علمي با هدف كسب مرجعیت علمي و فناوري در جهان.

2/4- بهينه ­سازي عملكرد و ساختار نظام آموزشي و تحقيقاتي كشور به منظور دستيابي به اهداف سند چشم‌انداز و شكوفایي علمي.

3/4- حاكميت مباني، ارزش‌ها، اخلاق و موازين اسلامي در نظام آموزش عالي، تحقيقات و فناوري و تحقق دانشگاه اسلامي.

4/4- تقويت عزم ملي و افزايش درك اجتماعي نسبت به اهميت توسعه علم و فناوري.

5/4- ايجاد تحول در ارتباط ميان نظام آموزش عالي، تحقيقات و فناوري با ساير بخش‌ها.

6/4- گسترش همكاري و تعامل فعال، سازنده و الهام­ بخش در حوزه علم و فناوري با ساير كشورها و مراكز علمي و فني معتبر منطقه‌اي و جهاني به­ويژه جهان اسلام همراه با تحكيم استقلال كشور.

بخش دوم- سياست­ هاي علم و فناوري

با توجه به ارزش‌هاي حاكم بر نظام علم و فناوري و سرفصل‌هاي ششگانه سياست‌هاي كلي علم و فناوري، سياست‌هاي حوزه علم و فناوري در برنامه ششم توسعه را مي‌توان در سه سطح كلان، مياني و اجرایي برشمرد:

1/1- تعميق معرفت ديني و ارتقاء ارزش­هاي اسلامي- ايراني و ايفاي نقش الهام­بخشي دانشگاه­ ها و مراكز تحقيقاتي در منطقه

2/1- پايبندي مديريت دانشگاه­ ها و مراكز تحقيقاتي به نظام تدبير و رعايت اصل شايسته سالاري

3/1- حركت در مرزهاي دانش با هدف افزايش سهم جمهوری اسلامی ایران در توليد علم جهاني، ارتقاء جايگاه زبان فارسي به عنوان زبان علم و تقويت هويت ملي

4/1- به كارگيري علم و فناوري در عرصه‌هاي مختلف مديريتي و تصميم ­گيري به عنوان يكي از مؤلفه­ هاي اصلي اقتصاد مقاومتي و اقتدار ملي

5/1- پايبندي به الزامات چرخه آفرينش دانش تا توليد ثروت

6/1- تعهد نظام علم و فناوري (نظام­ های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی) به حفظ محيط­ زيست و مديريت علمي بر منابع طبيعي، توسعه پايدار و تضمين امنيت و صلح جهاني

7/1- برون‌گرایي و افزايش تعاملات و ديپلماسي علم و فناوري

8/1- راهبري نظام علم و فناوري مبتني بر نيازهاي آينده كشور

9/1- ارتقاء فرهنگ اخلاق علمي، عمومي­ سازي و ترويج علم و فناوري در كشور

10/1- برتري ديدگاه شبكه­ سازي در نظام علم و فناوري

11/1- پايبندي به نظام تضمين كيفيت و رقابت­ پذيري در مؤسسه‌هاي آموزش عالي، پژوهشي و فناوري

12/1- سياستگذاري اجرایي و برنامه‌ريزي كلان و عملياتي مؤسسه‌هاي آموزش عالي، پژوهشي و فناوري مبتني بر التزام اجتماعي

13/1- تقويت نقش فرهنگ در توسعه علمي و اشاعه فرهنگ و اخلاق گفت و گو در تمامي سطوح جامعه، بين ملت‌ها و فرهنگ‌ها

14/1- حفظ و تقويت پايدار ميراث فرهنگي كشور

15/1- تبديل تهديد تحريم‌ها به فرصت از طريق تشكيل و توسعه شركت‌هاي زايشي، ايجاد نهادهاي تحقيق توسعه مشترك ميان صنايع و دانشگاه‌ها و برقراري مشوق‌هاي لازم براي توسعه سرمايه‌گذاري خطرپذير در حوزه تبديل ايده به محصول

1/2- توسعه متوازن و هدفمند آموزش عالي مبتني بر ضوابط و قواعد مشخص و از قبل تعيين­شده

2/2- تأمين آزادي علمي و تحول بنيادين در مديريت دانشگاهي با هدف ارتقاء جايگاه دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي

3/2- جهت‌دهي و هدايت تقاضاي اجتماعي آموزش ‌عالي به سمت اولويت‌هاي كشور

4/2- هماهنگي سياستگذاري در نظام‌هاي آموزشي پيش‌دانشگاهي و دانشگاهي

5/2- تغيير نقش نهادهاي بالادستي نظام علم و فناوري از كنترل و دخالت به حمايت و تسهيل­ گري

6/2- انسجام­ بخشي به امور سياستگذاري، برنامه‌ريزي و اجرا در حوزه علم و فناوري و تعيين حدود اختيارات و مسئوليت­ هاي نهادهاي مختلف ذيربط

7/2- شفافیت­ بخشيدن به تصميمات و فرايندهاي اجرایي با هدف اعتمادسازي بين تمامي ذينفعان

8/2- تقويت و توسعه رابطه دانشگاه و جامعه در بخش‌هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي

9/2- طراحي و استقرار نظام‌هاي تضمين كيفيت در دانشگاه­ ها و مراكز پژوهشي و فناوري

10/2- توسعه زيرساخت­ هاي آموزشي و تحقيقاتي در دانشگاه‌ها و مراكز پژوهشي و فناوري

11/2- بازنگري ريشه‌اي و بنيادين فرايندها در روند حركت علمي كشور با هدف افزايش كارایي و اثربخشي

12/2- ارتقاي الگوهاي مديريتي، فرهنگ سازماني و شيوه‌هاي رفتاري در نظام علم و فناوري كشور به الگوهاي جديد مديريت يادگيرنده، سازمان يادگيرنده و يادگيري در اجرا

13/2- استفاده از تمامي ظرفيت‌هاي دانشگاهيان و كنش­گران عرصه علم و فناوري در چارچوب ديپلماسي عمومي براي كاستن از تحريم‌ها و آثار آنها و كمك به رونق بازار كسب و كار كشور

14/2- توسعه تعاملات فرهنگي، هنري و اجتماعي در سطوح كشورهاي همجوار، منطقه‌اي و بين ­المللي، در قالب گردشگري علمي و فرهنگي از طريق روان‌سازي مقررات تردد اعضاي هيأت‌ علمي و دانشجويان براي اجراي برنامه‌هاي آموزشي، فرهنگي و هنري

15/2- تغيير در مأموريت‌هاي دانشگاه‌هاي برتر كشور، با هدف ارتقاء آنها به دانشگاه ارزش‌آفرين، كارآفرين و ثروت‌آفرين.

16/2- فراهم ­آوردن زمينه تحول در آموزش عالي و تحقيقات با هدف قرار گرفتن هر چه سريع‌تر جامعه علمي كشور در مرزهاي دانش

17/2- پايبندي به اصل شايسته­ سالاري در مديريت آموزشي و تحقيقاتي كشور

18/2- رعايت حدود قانوني در انجام وظيفه و اعمال اختيارات توسط نهاد‌هاي سياستگذاري و اجرایي نظام علم و فناوري و الزام آنها به پاسخگويي

19/2- تغيير نگرش بنيادين به علم و فناوري و اصلاح نظام مدرك­ گرایي

20/2- بازتعريف وظايف و اختيارات نهادهاي مؤثر بر حوزه‌هاي علوم، تحقيقات و فناوري با رويكرد تقويت نقش دانشگاه و دانشگاهيان

21/2- توسعه ارتباطات و زيرساخت‌هاي ارتباطي و فناوري اطلاعات با هدف تضمين دسترسي آزادانه امن و ارزان همه شهروندان به ­ويژه جامعه دانشگاهي كشور به اطلاعات مورد نياز براي گسترش و تعميق نهضت نرم­ افزاري

22/2- واگذاري اختيار به دانشگاه‌هاي برتر كشور در زمينه‌هاي مختلف برنامه­ ريزي، بودجه‌ريزي، پذيرش دانشجو و استخدام و ارتقاء اعضاي هيأت علمي

23/2- چابك ­سازي ساختارهاي اداري- اجرایي و حذف ساختارهاي زائد.

24/2- انسجام ­بخشي در سياستگذاري، برنامه­ ريزي و اجرا

25/2- نهادسازي در جهت توليد و ترويج علم و افزايش سهم كشور در توليدات علمي جهان

26/2- بازنگری در مدیریت تخصیص و هزینه­ کرد منابع مالی تحقیقات و فناوري

27/2- تکمیل زنجیره تولید دانش بنیادی تا دانش فنی

28/2- هدفمندسازی پژوهش با توجه به نياز بخش‌هاي مختلف اقتصادي و اجتماعي كشور

29/2- ارتقاء جایگاه و منزلت علم و عالم در فرهنگ عمومی جامعه، با تأكيد بر علوم پایه و علوم انسانی

30/2- استفاده حداکثری از توان علمی، آموزشی و پژوهشی نخبگان ایرانی مقیم داخل و خارج کشور براي توسعه توان تحقيقاتي و فناوري كشور

31/2- تقويت بنيان‌هاي اشاعه، ترويج و همگاني ­سازي علم

32/2- ايجاد و توسعه مراكز علم

33/2- تقويت جايگاه اعتبارسنجي نظام دانشگاهي

34/2- توسعه راهكار‌هاي فعال­سازي ديپلماسي علم و فناوري

35/2- تقويت شركت‌هاي دانش بنيان

1/3- اصلاح نظام پذيرش دانشجو با تأكيد بر جدایي سنجش از پذيرش

2/3- افزايش سطح كيفي آموزش‌ها با تأكيد بر آموزش مهارت­ هاي زندگي اجتماعي در كنار آموزش‌هاي نظري

3/3- ارتقاء توانمندي‌هاي بينشي، نگرشي و علمي اعضاي هيأت علمي

4/3- ارتقاء منزلت و بهبود معيشت اعضاي هيأت علمي

5/3- توجه به حل مسائل اجتماعي، و توقعات اشتغال­ پذيري

6/3- توجه به حفظ و نگهداشت محيط ­زيست و جلوگيري از ايجاد آلودگي‌هاي زيست­ محيطي در برنامه‌هاي درسي

7/3- تعامل با دستگاه‌هاي اجرایي براي طراحي و اجراي دوره‌هاي كارورزي براي دانشجويان رشته‌هاي مختلف دانشگاهي با هدف آشنایي آنها با محيط كسب و كار

8/3- پرورش روحيه دانشجويان براي انجام كار گروهي

9/3- افزايش امكان دسترسي به اطلاعات و انتشار نتايج تحقيق

10/3- شايسته ­سالاري در بهره ­گيري از منابع انساني

11/3- ضابطه‌مندكردن توزيع جمعيت دانشجويي در زيرنظام‌هاي مختلف مبتني بر مأموريت‌هاي هر يك از زيرنظام‌ها و نياز جامعه

12/3- تسهيل مقررات و ضوابط جذب دانشجويان خارجي

13/3- طراحي جوایز علمي و پژوهشي ملي و بين­ المللي با هدف ايجاد رقابت و تقويت انگيزه و بنيه علمي و پژوهشي دانشگاه­ ها و مراكز تحقيقاتي و فناوري كشور

14/3- ايجاد آزمايشگاه‌هاي ملي با هدف جذب و به كارگيري نخبگان، برقراري ارتباط بين دانشمندان و ايجاد هم­افزایي علمي و صرفه­جویي در هزينه­ها

15/3- تقويت و تحكيم جايگاه هيأت ه­اي امناء به عنوان عالي‌ترين مرجع تصميم­ گيري در امور اداري، استخدامي، مالي، معاملاتي و تشكيلاتي از طريق بازنگري در تركيب و وظايف آن هيأت­ ها

13/3- تسهيل در برقراري ارتباطات علمي با دانشگاه‌ها و مراكز علمي معتبر بين‌المللي

14/3- تأسيس و توسعه نهادهاي واسط براي توليد نيمه­ صنعتي با بهره‌گيري از نتايج تحقيقات كاربردي

15/3- تقويت صندوق نوآوري و شكوفایي با هدف فراهم­آوردن امكان تحقيقات زمان­بر و خطرپذير

16/3- بازنگري در برنامه‌هاي درسي دانشگاهي با هدف افزايش سطح كيفي آموزش‌ها با تأكيد بر آموزش مهارت­هاي زندگي اجتماعي، ايجاد دوره‌هاي چندرشته‌اي خاص مبتني بر برنامه توسعه مناطق كشور و تمركز بر اشتغال­پذيري منطقه‌اي و ايجاد دوره‌هاي كارشناسي ارشد حرفه‌اي.

17/3- بازنگري در معيارهاي ارتقاء اعضاي هيأت علمي با هدف افزايش سهم پژوهش­ هاي مرتبط با مسائل و مشكلات اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و زيست­ محيطي

18/3- توسعه فعاليت­ هاي فرهنگي از طريق تقويت انجمن­ هاي دانشجويي

19/3- بازنگري مداوم در برنامه‌هاي آموزشي و محتواي دروس

20/3- تدوين نقشه راه پدافند غير عامل در حوزه علم و فناوري

21/3- تقويت مراكز رشد و پارك­هاي علم و فناوري و شركت­هاي زايشي و دانش­ بنيان و تأسيس مناطق ويژه فناوري

22/3- طراحي و استقرار نظام بالندگي اعضاي هيأت علمي

23/3- برگزاري دوره­ هاي مشترك آموزشي با دانشگاه­ هاي معتبر خارجي و مشاركت در اجراي طرح ­هاي پژوهشي و فناوري بين‌المللي

24/3- توسعه و تقویت کمی و کیفی واحدهای تحقیق و توسعه در صنعت و بنگاه­ های اقتصادی

25/3- تأسیس مراکز تحقیقاتی مشترک با مراکز معتبر علمی بین­المللی

26/3- تدوین شاخص­ هایی برای ارزیابی اثربخشی پژوهش در ساختار اقتصادی

27/3- بازنگری در آیین­ نامه ­ها و مقررات آموزشی و پژوهشی با نگاه تسهیل­ گری در چرخش امور و ارتقاء کیفیت

28/3- ایجاد توازن در پژوهش‌های بنیادی، توسعه‌ای کاربردی

29/3- نیاز سنجی برای اولویت­گذاری در انجام پژوهش‌هاي كاربردي و توليد فناوري

30/3- طراحی نظام اطلاعات و آمار پژوهش و فناوری

31/3- بازنگری در آیین‌نامه‌ها و عملکرد قطب‌های علمی به منظور هدفمندسازی و تعمیق فعالیت‌های پژوهشی در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی

32/3- الزام دانشگاه­ ها به ارائه برنامه‌های پژوهشی بلندمدت

33/3- تقویت انجمن‌های علمی به منظور نقش­ آفرینی بیشتر در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی نظام علم و فناوری

34/3- تقویت تفکر برنامه‌ریزی و هوش برنامه‌ای معطوف به آینده­ پژوهی در نظام علمی

35/3- بازنگری در الگوی گسترش کمی آموزش عالی

36/3- برنامه­ ریزی به منظور شکل­ گیری و فعالیت نظام ملی نوآوری و نظام نوآوری بخشی

37/3- اولويت­ بخشيدن به تأمين اعتبار مورد نياز فصول آموزش و علم و فناوري در جريان تدوين بودجه‌هاي سنواتي

38/3- تأمين اعتبار لازم براي بازسازي و نوسازي تجهيزات آموزشي و پژوهشي دانشگاه­ ها و مراكز تحقيقاتي مورد نياز دانشگاه­ هاي برتر كشور

39/3- تسهیل استخدام اعضای هیأت علمی متعهد و کارآمد

40/3- مأموریت­ گرا کردن تحقیقات با هدف توسعه مرزهای دانش و تولید و تدوین دانش فنی

41/3- توجه ويژه به دانشگاه‌هاي برتر كشور با هدف رقابت­پذیرکردن مدارک تحصیلی آنها با مدارک تحصیلی دانشگاه­ های بزرگ دنیا

42/3- حمایت از ایجاد شرکت­ های غیر دولتی توسعه فناوری و شرکت­ های خدماتی مهندسی با هدف تولید، انتقال و جذب فناوری

43/3- فراهم ­آوردن بسترهای قانونی لازم برای جذب سرمایه‌های خارجی در فعالیت‌های مرتبط با تحقیق و توسعه

44/3- فراهم­ آوردن زمینه مشارکت دانشگاهیان در روند تحول و اصلاح امور دانشگاه و جامعه، تصمیم­سازی و تصمیم­ گیری، برنامه ­ریزی و مدیریت کشور

45/3- تأمین امنیت فکری و شغلی و فراهم­آوردن شرایط مناسب اقتصادی، اجتماعی و علمی برای جذب و نگهداشت نیروهای کارآمد، نخبه و مستعد در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی داخل با هدف کمک به مهار مهاجرت نخبگان علمی از کشور

46/3- توسعه فن بازارهاي علم و فناوري، به­ ويژه در مناطق آزاد و مناطق مرزي

47/3- زمينه­ سازي براي حفظ دستاوردهاي علمي و فناوري دانشمندان و فناوران در قالب نظام حقوق مالكيت معنوي

48/3- تشكيل صندوق حمايت از تجاري­سازي دستاوردهاي علم و فناوري

49/3- راه‌اندازي سامانه ارتباط جمعي علم و فناوري

50/3- توسعه ظرفيت نشر يافته‌هاي علمي

51/3- استقرار نظام ثبت اختراع مبتني بر مميزي

52/3- رعايت اصل شايسته­ سالاري در انتخاب مديران دانشگاهي، مراكز پژوهشي و فناوري و شركت‌هاي زايشي.»

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از وبسایت فرهنگستان علوم، تاریخ ، کد مطلب: 28137: www.ias.ac.ir