پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

سرویس ویژه نمایندگی لنز و عدسی های عینک ایتالیا در ایران با نام تجاری LTL فعال شد اینجا را ببینید  /  سرویس ویژه بانک پاسارگارد فعال شد / سرویس ویژه شورای انجمنهای علمی ایران را از اینجا ببینید       
کد خبر: ۵۷۲۷۸
تعداد نظرات: ۲ نظر
تاریخ انتشار : ۱۲ فروردين ۱۳۹۶ - ۱۹:۱۲
پل «قیزکورپوسی» یا «پل دختر» میانه حکایت های تاریخی خاص خودش را دارد . از افسانه های مربوط به ساخت پل که همیشه در آنها پای یک دختر در میان است تا ابهامات مربوط به تاریخ تاسیس پل و از آن مهمتر، حادثه انفجار پل توسط فرقه دموکرات آذربایجان. این پل در سال 1390 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
شعارسال: پل قیزکورپوسی یا پردلیث 800 ساله در بخش فیروز شهرستان کوثر (در دامنه شرقی قافلانکوه  و در فاصله ۲۰ کیلومتری شهر میانه) و دو کیلومتری قلعه دختر میانه ، قرار گرفته است. این پل تاریخی که بر روی رودخانه قزل‌ اوزن بنا شده، از مسیرهای ورودی جاده ابریشم در گذشته بوده و دارای طول 94 متر، عرض آن 34 متر و ارتفاع آن نیز 11 متر است. پل دارای سه کانه یا کنو بر روی پایه­ های جنوب غربی با ابعاد متفاوت بوده و در ورودی جاده ابریشم به استان واقع شده و به جاده قفقاز می رسد. طاق دو دهنه­ میانی پل که مرتفع‌­تر از چهار دهنه­ دیگر بوده فرو ریخته ولی طاق دهانه­‌های طرفین پل سالم باقی مانده است. ساخت دهانه­ ها و پایه­‌های پل قرینه نبوده و ابعاد و اندازه ­های دهانه‌­ها تنها بر اساس توپوگرافی زمین، میزان و شدت جریان آب و استحکام بخشی بیشتر به بنا تعیین شده است. قیز کورپی­سی (پل پردلیث) در مهمترین و درکم عرض ترین قسمت قزل اوزن و در بستر سنگی احداث شده که بهترین نقطه رودخانه خروشان قزل اوزن برای احداث پل است.
 
پلی که بخاطر یک دختر زیبا ساخته شد

* علت نامگذاری این پل:

درباره نام پل‌دختر نظرات و داستان‌های بسیار زیادی روایت و نقل شده است که در ادامه به برخی از آن‌ها پرداخته می شود. برخی گفته‌اند: بازرگانی برای در امان ماندن دختر خود از دست مغولان برای دختر خود در این منطقه قلعه می‌سازد، ولی به مرور زمان و حسن روابط و پس از مرگ بازرگان دختر وی برای توسعه تجارت بازرگانان آذربایجان با دیگر کشورها این پل (پل دختر) را می‌سازد. مشخص است با توجه به واژه‌ی دختر در تاریخ و ادبیات ایران این موضوع نمی‌تواند درست باشد.

روایتی دیگر در میان مردم محلی وجود دارد: شاهزاده خانمی زیبا که از بشر متنفر و گریزان بود به حالت انزوا و برای کناره‌گیری از مردم فرار کرده و در کوهستان خالی از سکنه قافلانکوه به ساختن قلعه پرداخت. پس از بر پا ساختن این کاخ بلند که همانند آشیانه عقاب بود راه وصول به آن را خراب کرد و به‌طوری‌که هیچ‌یک از پهلوانان معروف و دلاوران مشهور حتی رستم دستان هم به آن دست نیافت. از قضا روزی چوپانی که جوانی خوش سیما بود، گوسفندان خود را در پای کوه به چرا آورد و خود به مشاهده قلعه پرداخت، ناگاه دوشیزه زیبایی را دید که در بالای بام قلعه می‌خرامد و به مناظر اطراف می‌نگرد. چوپان از دیدن او مبهوت و از خود بیخود شد و تلاش کرد که به کاخ نزدیک‌تر شود، ولی راه عبور را مسدود دید؛ بنابراین بی‌اختیار متوسل به نی خود و به نواختن آهنگ‌های جانسوز و غم انگیز مشغول شد. چوپان جوان و عاشق دلباخته همه روزه به دامنه کوه می‌آمد و به نواختن نی و ناله‌های جانسوز می‌پرداخت. شاهزاده خانم سنگ‌دل چون همه روزه ناله‌های این جوان را می‌شنید رفته رفته حس ترحمی در قلبش پدیدار شد و از آواز نی چوپان خوشش می‌آمد و همه روزه در بالای بام خود را پنهان کرده به ناله‌های او گوش می‌داد تا اینکه فصل بارندگی فرا رسید و آب رودخانه طغیان کرد و چوپان نتوانست بار دیگر به دامنه کوه آید؛ بنابراین شاهزاده خانم فرمان داد تا پلی روی رودخانه بسازند تا چوپان بتواند به قلعه نزدیک شود به همین مناسبت پل ساخته شده، به پل دختر موسوم شده است.

علاوه بر پل دختر میانه، در نقاط مختلف ایران پل‌ های متعددی با عنوان پلدختر معروف‌ هستند که گروهی از باستان‌ شناسان این وجه تسمیه را بر گرفته از الهه آناهیتا، فرشته آب در ایران باستان می‌دانند و حتی معتقدند در گذشته تندیسی از این ایزد بانو در طرفی از پل‌ ها قرار داده می‌ شد تا به یمن قداست این الهه، آب رودخانه طغیان نکند و سبب انهدام پل نگردد.

پلی که بخاطر یک دختر زیبا ساخته شد

* تاریخ بنا:

تاریخ بنای پل به درستی معلوم نیست و کتیبه ای هم که در یکی از پایه های پل موجود بود ساییده شده و متن آن از بین رفته است ولی پروفسور ((پوپ)) در کتاب خود به نام (( بررسی هنرهای ایران)) می نویسد: تاریخ بنای پل به اواخر قرن پانزدهم می رسد. سنگ بنای پل، تاریخ احداث آن را (۸۸۸ هجری) نشان می دهد. این تاریخ به وسیله شیندلر در حدود سال ۱۸۸۲ خوانده شده. پروفسور پوپ در ذیل همین مطلب می نویسد که آقای مینوی که از روی تصاویر کار می کرده، نظر شیندلر را تایید و اسم بنا را نیز خوانده است. سپس پروفسور پوپ به نظر کوتزبونه اشاره کرده و چنین می نویسد: صحبت ازکتیبه ای در کناره ها می کنند که نشان می دهد این بنا در ۱۴۴ سال قبل از زمان وی بوسیله یکی ازاهالی کازبین (قزوین) برپاداشته شده. این کتیبه به قرن هشتم نسبت داده می شود. مارشال دیولافوآ مهندس و باستان شناس فرانسوی که به سال ۱۸۸۱ میلادی سفر کرده و سفرنامه اش توسط مرحوم همایون ترجمه شده، چنین می نویسد:

چون آن پل را (قیزکورپوسی) با ابنیه نظیر خودش مقایسه کنیم می توان قریب به یقین حدس زد که در نیمه قرن دوازده میلادی ساخته شده است. «جملی کارری» که در زمان سلطنت شاه سلیمان صفویبه ، به ایران مسافرت کرده، ضمن عبور از قافلانکوه در سفرنامه ای چنین می نویسد: دامنه قافلانکوه بسیار طولانی و به تدریج به رودخانه قیزیل اوزن منتهی می شود که روی آن پل سه چشمه و زیبایی بنا گردیده است. بنا به نوشته کارری چنین استنباط می شود که این پل قطعاً و در زمان صفویه مخصوصاً در عهد شاه عباس کبیر ساخته شده است.

پلی که بخاطر یک دختر زیبا ساخته شد

دکتر فوریه طبیب مخصوص ناصرالدین شاه ضمن توضیح مطالبی درباره میانه در کتاب «سه سال در دربار ایران» درباره این پل چنین آورده است: پلی که از روی آن گذشتیم عجیب است که بسیار خوب مانده است. این پل خرپشته مانند، از آجرهای محکم ساخته شده و سه دهانه مختلف العرض دارد. دهانه وسطی بلندتر است و کتیبه آن این است «در عهد شاه صفی به سال ۱۰۴۲ هجری در دو سال تمام شد».

* نتیجه : با توجه به مطالب مندرج در بالا، از باستان شناسان و سیاحان و سیاستمداران به راحتی می توان چنین استنباط کرد که پروفسور پوپ، شیندلر و دیولافوآ طبق نوشته و نظریه های مشخص بر اساس حدس و گمان، تاریخ پل را تخمین می زنند اما دکتر فوریه و «جمل کارری» با توجه به اظهار نظرشان که جملی با صراحت در حین عبور از پل در زمان سلطنت شاه سلیمان صفوی می نویسد، این پل به تازگی بنا گردیده و دکتر فوریه با یقین ضمن اشاره به کتیبه آن، تاریخ پل را زمان شاه صفوی بهسال ۱۴۰۲ هجری می نویسد. پس می توان به احتمال یقین تاریخ بنای پل را زمان عهد صفویان دانست.

* تعمیرات پل : سنگ بنایی تاریخ مرمت پل را به وسیله شاه بیلم (باسو) به سال ۱۵۱۷ (۹۹۳ ) نشان می دهد. گویا نوشته دیگری تاریخ مرمت دوباره آن را به سال ۱۶۷۳ قید کرده اند. در اواخر قرن هیجدهم پل مذکور به وسیله آقامحمدخان قاجار تعمیر شده . چون در سال ۱۳۱۳ دو طاق آن شکست برداشته و محتاج به تعمیر و عوض نمودن طاق ها بود. لذا در همان سال و بعد طبق دستور اداره کل باستان شناسی، تعمیر طاق و خاکریزی طرفین پل انجام یافته.

* انهدام پل : در نتیجه حمله ارتش به آذربایجان و عدم مقاومت فرقه دموکرات به هر دلیل و شکست حکومت یکساله، سرانجام شب ۲۱ آذر ۱۳۲۵ برای جلوگیری از ورود قوای ارتش پل دختر تخریب گردید تا فرصتی برای عقل نشینی پیش آید( دهانه وسط پل با دینامیت منفجر می شود). سرلشگر زنگنه در این خصوص چنین می نویسد: در نیمه شب ۲۰ آذرماه، پل پل بتنی جاده شوسه راه آهن به وسیله متجاسرین خراب شد، در نتیجه این پل به کلی از حیز انتفاع افتاد. و روزنامه اطلاعات در خصوص انهدام پل می نویسد: ستون زنجان پس از درهم شکستن مقاومت متجاسرین در موقع عقب نشینی، جاده ها و پل ها را به کلی خراب و ایستگاههای راه آهن کشور را آتش زده اند.

* متهمان انفجار پل

شنیده ها از انفجار پل دختر حکایت های بسیار دارد. اغلب آنانی که حکومت فرقه را به یاد دارند از غلام یحیی دانیشیان به عنوان شخصی که پل را بدست خود منفجر نموده یاد می کنند. پس از غلبه ارتش شاه بر آذربایجان در خصوص انفجار پل دختر، افرادی چون نصرا پاکدل رئیس شهربانی میانه- داداش خالقی معاون شهربانی میانه- آقاخان کاظم خانی فدائی و تنی چند دستگیر می گردند. نصرا پاکدل به درا آویخته می شود. داداش خالقی پس از چند سال زندان، آزاد می گردد. آقاخان کاظم خانی از فدائیانی بود که در کنار غلام یحیی بسیار مبارزه کرده بود سال ها به اتهام انفجار پل مورد آزار و اذیت حکومت قرار می گیرد.

وی در خاطرات خود چنین می نویسد: شخصیبه نام احباب فرش فروش به تحریک خان ها به دادگاه نظامی شکایت می کند که: آقا خان کاظم خانی پل قافلانکوه میانه را منفجر کرده است! معاون دادگاه سرگردی بود به نام ((سرهنگ پور)) او به شخص مزبور می گوید: شاهد هم داری؟ احباب می گوید: بله، سربازی به نام ابراهیم. دادگاه اظهارات شاکی را ثبت و تاریخ دادگاه را نیز تعیین می کند. احباب به ابراهیم که در آغاز انقلاب سرباز قیزیل باش بوده و تدارکات ارتش را به منطقه قافلانکوه می رساند، می گوید: تو باید بیایی و در دادگاه شهادت بدهی که پل قافلانکوه را آقاخان کاظم خانی منفجر کرده است، در غیر این صورت، ترتیب بازداشت تو را خواهم داد.

پلی که بخاطر یک دختر زیبا ساخته شد

ابراهیم می گوید: هیچ اشکالی ندارد، من می آیم و شهادت می دهم. روز موعود دادگاه تشکیل می شود. سرگرد سرهنگ پور به ابراهیم می گوید: این شخص یک صنعت کار است که علاوه بر خانواده خودش به چند خانواده دیگر هم نان می رساند. وجداناً مشاهدات خود را بیان کن! ابراهیم می گوید: به شرافتم قسم که جز حقیقت چیزی نگویم. آقاخان کاظم خانی اصلا در قافلانکوه دیده نشده و انفجار پل کار او نیست، زیرا پل مزبور را آقایان: حسن نظری (خلبان ارتش شاه) که به فرقه پیوسته بود و محمد مهاجر منفجر کرده و به شهر باکو رفته اند.

 این پلهرچند برای اولین بار در سال ۱۳۱۰ خورشیدی با شماره ۸۷ در مجموعه آثار ملی و تاریخی قرار گرفته و اولین اثر ثبت ملی استان محسوب می‌شود،اما  با توجه به قدمت و ویژگی های خاص خود در سال ۱۳۹۰ به شماره ۳۰۳۵۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری تحلیلی ساوالان خبر، تاریخ انتشار: ۳ فروردین ۱۳۹۶، کدخبر: ۲۱۴۱/ سایر منابع .savalankhabar.ir/

اخبار مرتبط
خواندنیها و دانستنیها
انتشار یافته: ۲
در انتظار بررسی: ۰
غیر قابل انتشار: ۰
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۲۲:۰۵ - ۱۳۹۷/۰۷/۰۹
0
1
تاریخچه جالبی داشته خیلی عالی بود م.ق71
علی
Iran (Islamic Republic of)
۱۹:۳۴ - ۱۴۰۱/۰۸/۱۶
0
1
درتمام مناطق پل وقلعه و گذرگاه بنام دختر داریم ولی هیچکدام را دختری نساخته....بلکه دختر یعنی دوخته در
چون دختر هم باکرگی داره و هم از نظر روحی وروانی بسادگی کسی را به حریم خود راه نمیده
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار
پربازدیدترین
پربحث ترین