بنای زیبای بقعه امامزاده اسماعیل (علیه السلام) درسمت شمالی شناط قرارگرفته است پلان بنا از بیرون هشت ضلعی می باشد که از درون به مربع تبدیل گردیده و طول هر ضلع ۴/۵ متر قابل اندازه گیری است. در اضلاع هشت گانه به طور قرینه و یک در میان چهار ایوان تعبیه گردیده و هر کدام با یک ورودی با شبستان ارتباط پیدا می نماید، سقف این ایوان ها را قوس های جناغی پوشش نموده است.abhar8

شناط در سمت شمالی شهر ابهر قرار دارد که در قدیم مرکز جمعیتی مستقل به شمار می رفته ولی با توسعه و گسترش ابهر و شناط به همدیگر متصل شده و حکم واحد را پیدا نموده اند.

در شمال شهرستان ابهر، بنای تاریخی و زیبایی وجود دارد که تماماً آجری بوده و گنبد زیبایی بر فراز آن به چشم می خورد که از نوع دو جداره است. بنای تاریخی و زیبای امام زاده اسماعیل که او را از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه السلام) می دانند، دارای تزیینات داخلی و خارجی با ارزشی است.بر اساس نوشته ی تذکره نویسان، نسب این امامزاده به امام حسن (علیه السلام) می رسد. نمای بنا از بیرون هشت ضلعی و از داخل، مربع است. مصالح بنا تماما از آجر است. در چهار ضلع اصلی بنا، چهار ایوان قوس جناغی با ورودی هایی به داخل شبستان تعبیه گردیده است.

این ایوان ها با مقرنس ها، کار بندی های گچی و گره سازی تزیین شده و در قسمت بالای ورودی ها در هر ضلع، پنجره ی چوبی پر کار و زیبایی کار گذاشته شده است. اضلاع چهارگانه ی دیگر بنا از بیرون با طاقنماهایی نماسازی شده که در وسط هر کدام، کلمه ی ((الله)) و ((محمد)) را نگاشته اند. داخل بنا با گچکاری در آیینه کاری زیبایی مشتمل بر گل و بوته و طرحهای اسلیمی و جانوری و رنگ و گره سازی تزیین شده است.

در گرداگرد بقعه، سوره ی جمعه به خط ثلث جلی نوشته شده است. بر فراز شبستان، گنبد بسیار زیبایی به سبک دو پوش با قوس پنج و هفت با ساقه ی بلند قرار دارد. پوشش گنبد توسط کاشی و به رنگ های سفید، مشکی، زرد و سبز اجرا شده است.

* آجر نمای امام زاده شناط ابهر

در این پوشش، علاوه بر کتیبه ی خط کوفی نام ((علی))، طرحهای هندسی نیز کار شده است. با توجه به سبک معماری می توان کقت که اصل بنا مربوط به قرن نهم هجری است که در دوره ی صفوی، الحاقاتی بدان افزوده شده است. تذکره نویسان، دفن خود امامزاده را به قرن ششم هجری نسبت داده اند.

نسب شریف امامزاده اسماعیل شماع مدفون در شهر زنجان با ۹ واسطه به امام حسن مجتبی علیه السّلام منتهی می شود که از قرار ذیل است:

ابوطاهر اسماعیل بن ابی محمد حسن (ابوحسن محمد) بن ابی زید عیسی بن ابی علی محمد بن عبدالله بن احمد بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن امام حسن مجتبی علیه السّلام.

وی سیدی جلیل القدر و عظیم الشأن بود. او نواده بزرگوار برادر حضرت عبدالعظیم حسنی مدفون در شهر ری می باشد. نخستین بار نام او را علامه نسابه سید ابوطالب مروزی از اعلام قرن هفتم هجری در کتاب انسابش ذکر می کند و می نویسد او یک پسر به نام ابوزید جعفر داشت که معروف به سرآهنگ (سید بزرگ) بود. از آنجایی که یکی از چشمانش نابینا بود به او ابو زید الاعمی می گفتند .

علامه نسابه ابن طباطبا از اعلام قرن ۵ هجری، جد سید اسماعیل یعنی امامزاده ابوعلی محمد بن احمد بن عبدالله بن احمد بن عبدالله را از نخستین مهاجرین حسنی ساکن در «ابهر» ذکر می کند و می نویسد، مادرش فاطمه دختر زید بن عیسی بن زید بن حسین بن زید شهید، فرزند امام زین العابدین علیه السّلام است .

او می افزاید که وی چهار فرزند به اسامی ابوزید عیسی (جد امامزاده مذکور) و ابوالحسین زید و ابوالحسن علی و ابوعلی حسن داشته است که در ابهر می زیسته و برخی از نوادگان آنان در زنجان مهاجرت نموده اند . بنابراین این امامزاده اسماعیل از طرف جد مادری از سادات حسینی به شمار می آید.

عمیدی نسابه نیز از سکونت ابوزید جعفر و پدرش امامزاده ابوطاهر اسماعیل، در زنجان خبر داده و از آنان تجلیل به عمل می آورد . در اینکه آیا امامزاده اسماعیل به غیر از جعفر فرزند دیگری داشته باشد در منابع مذکور گزارشی ثبت نشده اما کنیه ابوطاهر مقتضای فرزندی به نام طاهر است؛ از آنجایی که در بقعه کنونی امامزاده اسماعیل شماع، قبور چند تن دیگر از سادت مشاهده می شود، این احتمال که از آنِ همسر و یا دختران او باشد، بعید نیست، زیرا در بیشتر کتب انساب، نام دختران و همسران علویان ذکر نمی شد.

متاسفانه از تاریخ وفات امامزاده اسماعیل، مطلب دقیقی در منابع نیامده است؛ اما با وجود واسطه ها در نسب شریف او می توان احتمال داد که وی در نیمه اول قرن چهارم هجری می زیسته است.

بقعه ایشان در شهر زنجان که بعدها به نام دروازه رشت معروف شد قرار داشته است و در دوره رضاخان به دستور عمال شاه، بقعه را تخریب و مدرسه پهلوی را که بعدها دبیرستان شریعتی نام گرفت بنا نمودند.

یکی از بقاع متبرکه استان زنجان واقع در بخش مرکزی ابهر بقعه مبارکه امامزاده اسماعیل (علیه السلام) می باشد که در شناط ابهر مدفون گردیده است که طبق زیارتنامه موجود آن بزرگوار از اولاد حضرت امام حسن مجتبی (علیه السلام) شمرده شده است ولی طبق مدارک موجود در کتب انساب باب الجنه ـ جنته النعیم ـ عمده الطالب ـ منتقله الطالبیه آن بزرگوار با ده واسطه به حضرت علی ابن ابیطالب (علیه السلام) ختم می گردد و آن حضرت از یاران امام زاده یعقوب (علیه السلام) است که در دست نصر ابن سیار ملعون به شهادت رسیده است و با دستور امامزاده یعقوب در شناط ابهر مدفون گردیده است.

* شجره نامه

ابوطاهر اسماعیل بن ابی محمد حسن (ابوحسن محمد) بن ابی زید عیسی بن ابی علی محمد بن عبدالله بن احمد بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن امام حسن مجتبی علیه السّلام.

* زیارت نامه

السَّلامُ عَلَیکَ اَیُّهَا السَّیِّدُ الزَّکِیُّ، اَلطّاهِرُ الوَلِیُّ، وَالدّاعِی الحَفِیُّ؛ اَشهَدُ اَنَّکَ قُلتَ حَقّاً، حَقّاً، وَنَطَقتَ حَقّاً وَصِدقاً، وَدَعوتَ اِلی مَولایَ وَمَولاکَ، عَلانِیَهً وَسِرًّا، فازَ مُتَّبِعُکَ، وَنَجا مُصَدِّقُکَ، وَخابَ وَخَسِرَ مُکَذِّبُکَ، وَالمُتَخَلِّفُ عَنکَ، اَشهَد لی بِهذهِ الشَّهادَهِ، لِاَکونَ مَنَ الفائِزینَ بِمَعرِفَتِکَ وَطاعَتِکَ، وَتَصدیقِکَ وَاتِّباعَکَ، وَالسَّلامُ عَلَیکَ یا سَیِّدی وَابنَ سَیِّدی. اَنتَ بابُ اللهِ المُؤتی مَنهُ، وَالمَأخوذُ عَنهُ، اَتَیتُکَ زائِراً، وَحاجاتی لَکَ مُستَودِعهً، وَها اَنَا ذا اَستَودِعُکَ دینی وَاَمانَتی، وَخَواتیمَ عَمَلی، وَجَوامِعَ اَمَلی اِلی مُنتَهی اَجَلی، وَالسَّلامُ عَلَیکَ وَ رَحمَهُ اللهِ وَبَرَکاتُه.

***

سلام بر تو ای آقای پاک و پاکیزه و سرور من و ای دعوت کننده (به حق) به مهربانی، گواهی دهم که تو حق گفتی و به حق و راستی سخن کردی و (مردم را) آشکارا و نهان بسوی مولای من و مولای خودت دعوت فرمودی رستگار شد پیرو تو و نجات یافت تصدیق کننده ات و نومید و زیانکار شد تکذیب کننده ات و آنکس که با تو مخالفت کرد گواه باش برای من این گواهی را تا من بوسیله معرفت و اطاعت تو و تصدیق و پیروی کردنت از زمره رستگاران باشم و سلام بر تو ای آقای من و ای فرزند آقای من توئی درگاه خدا که از آن درآیند و (معالم دین را) از آن بگیرند آمده ام به درگاهت برای زیارت و حاجتهای خود را به تو سپرده ام و من اکنون به تو می سپارم دینم و امانتم و سرانجام کارهایم و همه آرزوهایم را تا پایان عمرم و بر تو باد سلام و رحمت خدا و برکاتش.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی ابهر 24، تاریخ انتشار: 11 فروردین 1396، کدخبر: 8312، www.abhar24.ir