شعارسال: فضایی که علاوه بر به روز بودن و کم هزینه بودن می توان گفت از امنیت کمی برخوردار است و می تواند توسط افراد سود جو باعث تخریب شخصیت ها و جناح ها شود. در گزارش پیش رو به تأثیر فضای مجازی بر انتخابات پرداخته شده است.

شبکه های اجتماعی و فضای مجازی، محلی برای تبادل اطلاعات، آرا و افکار است اگرچه در نگاه ابتدایی بیشتر به مثابه محلی برای سرگرم شدن تصور شده است، اما قابلیت های تأثیرگذاری بر افکار عمومی به ویژه در شکل‌گیری جنبش های اجتماعی مجازی یا ایجاد همگرایی های فردی و گروهی دارد که به جهت سمت و سو دادن به افکار و افعال در دنیای واقعی حائز اهمیت است. از آن جایی که تاریخ معاصر نشان داده است که این شبکه ها می‌توانند به عنوان محلی برای تضارب آرا و نظرات سیاسی و اجتماعی قرار گیرند یا در جهت ایجاد موج های حمایتی- انتقادی عمل کنند به همین منظور تاثیر این شبکه‌ها بر جریانات سیاسی حاکم بر اجتماع و روند تأثیرگذاری بر این جریانات به خصوص در انتخابات قابل توجه است.

اصلاً شبکه های اجتماعی و فضای مجازی چه تأثیری بر انتخابات دارد و چگونه می توان این تأثیر را هدایت کرد تا به جریانی سوء در انتخابات بدل نشود؟

یکی از کاربران فضای مجازی می گوید: فضای مجازی به همان میزان که می‌تواند مولد باشد، می‌تواند مخرب هم باشد. چیزی که امروز ما در گروه هایی به اسم انتخاباتی، در استان با آن روبرو هستیم و افراد برای معرفی، تبرئه و تخریب دیگران گاهی اسناد و مدارکی را در این گروه ها در معرض نمایش می گذارند و امکان سوء استفاده را برای فرصت طلبان فراهم می آورند.

«کمالی» می افزاید: از دیگر مشکلات فضای چت این است که شما مخاطب را نمی بینید که دامن زننده سوء تفاهم و پدیدآورنده خصومت های فردی می شود.

به گفته وی، فضای مجازی مستعد برهم زدن صلح و دوستی و ایجاد تخاصم و دشمنی است. البته همین آگاهی به موضوع می‌تواند مانع از تبدیل یک فضای پویا و سازنده به یک فضای رخوت زا و دلگیر کننده شود.دیگر کاربر فضای مجازی هم می گوید: متأسفانه وقت و انرژی بعضی از افراد در برخی گروه ها گاه صرف امور بیهوده می شود و به جای پرداختن به موضوعات مثبت و امیدآفرین به جنبه های منفی و تخریبی می پردازند.«قاسمی» ادامه می دهد: فعالیت تبلیغاتی انتخابات، قانون خاص خود را دارد و باید طبق آن عمل کرد و قطعاً تبلیغ له یا علیه کاندیدا های اجتماعی قبل از زمان رسمی تبلیغات، خلاف قانون است اما این اتفاق اکنون در فضای مجازی رخ می دهد در صورتی که مفاهیم کلی در این فضا باید ضرورت مشارکت و بیان ملاک ها و معیارهای انتخاب باشد و طرح چنین مواردی می تواند مفید باشد.

وی اظهارمی دارد: به نظر من گروه ها نباید وارد حاشیه ها شوند و نباید به تخریب کاندیداهای احتمالی بپردازند، بلکه با رعایت اخلاق صرفاً به موضوعات کلی مشارکت و معیارهای کلی بپردازند.

تاثیرگذاری شبکه های اجتماعی

یک کارشناس ارشد جامعه شناسی می گوید: با روی کار آمدن و رونق گرفتن شبکه های اجتماعی که از طریق آن ها افراد با دیگر اعضای شبکه و مورد اعتماد خود پیوند فکری و تبادل ارتباطی فراهم می آورند، دیگر رسانه ها اعم از تلویزیون و رادیو به عنوان منبع اولیه و شکل دهنده افکار اجتماعی، در حال رنگ باختن هستند و این شبکه های اجتماعی هستند که قدرت تبلیغاتی و افکارسازی رسانه های شنیداری و دیداری را به مصاف می طلبند.

«مصطفی زارعی» می افزاید: به علاوه در جامعه ایرانی که احزاب به معنای خاص آن در دید مردم به طور کامل نهادینه نشده است، شبکه های اجتماعی مجازی نقش احزاب سیاسی و اجتماعی را به خود گرفته و کارکردهای احزاب را در فضای مجازی بین افراد اعمال می کنند که این موضوع قدرت شبکه سازی و تأثیرگذاری احزاب را در فضای مجازی بین افراد اعمال می کنند که این موضوع قدرت شبکه سازی و تاثیرگذاری شبکه های اجتماعی را افزایش داده است.

وی خاطرنشان می کند: در این میان، امنیت یکی از دغدغه های اصلی است، امروزه با گسترش اینترنت و فضاهای شبکه ای در کشور، لزوم امنیت برای فعالیت در این فضاهای مجازی بیش از پیش احساس می شود. ترس و بیم از تخریب مبانی اخلاقی و اجتماعی و نداشتن امنیت روانی و فرهنگی ناشی از هجوم اطلاعات آلوده و مخرب از طریق اینترنت و شبکه های اجتماعی واکنشی منطقی است زیرا هر جامعه ای چارچوب اطلاعاتی، اجتماعی و فرهنگی خاص خود را دارد و طبیعی است که اگر این حد و مرزها می تواند سلامت و امنیت جامعه را به خطر اندازد برخلاف وجود جنبه های مثبت شبکه های سایبری سوء استفاده از این شبکه های رایانه ای توسط افراد هنجار شکن، امنیت ملی را در کشورهای مختلف با خطر روبه رو کرده است.

«زارعی» بیان می کند: میزان حضور در شبکه های اجتماعی می تواند به طرق مختلف روی نوع و میزان مشارک سیاسی مردم و به ویژه قشر تحصیل کرده که رابطه نزدیکی با اینترنت و شبکه های مجازی دارند، اثر بگذارد.

به گفته وی، عواملی مانند بسط روابط گروهی، ایجاد اعتماد تعمیم یافته، افزایش دانش سیاسی، دیدگاه های انزواطلبانه و قطبی شده، فعالیت اجتماعی و سیاسی و تعاملات اجتماعی مواردی هستند که از میزان و نوع حضور در شبکه های اجتماعی تأثیر پذیرفته و بر میزان و نو ع مشارکت سیاسی افراد اثر می گذارند.

این جامعه شناس ادامه می دهد: در فضای مجازی و همچنین شبکه های سایبری، ضمن امکان بهره گیری از فضای مجازی برای ستیز، جنگ، رقابت، ایجاد ناامنی توسط دشمنان خارجی و سوء استفاده عناصر و گروه های معاند، با انجام تحقیقات کاربردی و علمی و عملی، امکان تولید رفاه و آسایش، ایجاد احساس امنیت و ارائه خدمات گسترده در این فضا به شهروندان و همچنین تعاملات اجتماعی و فرهنگی و سیاسی مثبت و سازنده را در راستای پیشبرد اهداف و اصول اساسی نظام جمهوری اسلامی ایران در سراسر این مرز و بوم مقدس شاهد خواهیم بود.

ابزاری برای آگاهی بخشی

یک فعال سیاسی هم می گوید: فضای مجازی تأثیرات زیادی خواهد داشت اما این که تأثیر مثبت دارد و یا منفی، به سیاست گذاری و استفاده ای که مردم از فضای مجازی می کنند، بستگی دارد. استفاده از فضای مجازی قطعاً به مراتب بیشتر شده است به خاطر این که مردم را بیشتر می تواند در شناسایی دقیق کاندیداها راهنمایی و بر این موضوع دلالت کند و همچنین ابزار بسیار خوبی برای آگاهی بخشی است.

«ترخانی» می افزاید: در حال حاضر همه به نوعی با فضای مجازی در ارتباط هستند و شاید مردم روزنامه را مطالعه و یا صدا و سیما را تماشا نکنند و گوش ندهند اما این فضا، طوری است که در دسترس همگان قرار دارد و به همین دلیل قطعاً تأثیرگذاری آن بیشتر است.

مدیرکل سابق سیاسی، امنیتی استانداری خراسان شمالی تصریح می کند: فقط باید نکاتی رعایت شود که استفاده از فضای مجازی به تأثیر منفی تبدیل نشود و این فضا باید به گونه ای مدیریت شود که جلوی تخریب ها و اتهام های ناروا گرفته شود و باید در نظر داشته باشیم که دشمنان آن سوی مرز با این فضای مجازی مرتبط هستند و کاربران باید هرگونه اطلاعات شبه انگیزی را تا زمانی که از صحت آن اطمینان حاصل نکرده اند اطلاع رسانی نکنند چون دشمنان با اغراض سیاسی خاص به مسائل دامن می زنند.

«ترخانی» معتقد است: اگر این قسمت مدیریت شود تأثیرات فضای مجازی بسیار مطلوب و عالی است و هم اجتناب ناپذیر است و باید باشد.

مؤثر در شور و نشاط انتخاباتی

یک کارشناس مسائل اجتماعی هم می گوید: شبکه های اجتماعی در انتخابات پیش رو بسیار تأثیرگذار هستند و در بسیاری از موارد مردم به عنوان شهروند- خبرنگار زودتر از اهالی رسانه برخی از اخبار را رصد می کنند.

«حیدری» با بیان این که نقش فضای مجازی را در فضای رسانه‌ای کشور نمی‌توان انکار کرد، اظهارمی دارد: به همین خاطر است که امروز رسانه های رسمی و صدا و سیما از این شبکه ها استفاده می‌کنند و قطعاً این شبکه ها در بحث هیجانی و جوسازی فضای انتخابات تأثیرگذار هستند زیرا هر شهروند از یک رسانه مجزا برخوردار است و می‌تواند در جریان‌سازی های انتخاباتی در این شبکه‌ها شرکت کند.

وی تصریح می کند: البته اگر فضای مجازی بتواند با فضای جامعه ارتباط برقرار کند، می‌تواند در انتخابات پیش رو نقش موثری را ایفا کند. به عنوان مثال اگر فردی در جامعه بیکار باشد و یک نامزد انتخاباتی درباره اشتغال وعده ای بدهد و فضای مجازی نیز روی این موضوع تاکید کند، تاثیرگذار خواهد بود.

«حیدری» با اشاره به آفت های شبکه های اجتماعی می افزاید: همانطور که شبکه های مجازی در برخی از حوزه های دیگر آفت هایی مانند اخبار نادرست، شایعه پراکنی و ادبیات نامناسب دارند در انتخابات پیش رو نیز خواهند داشت. به همین خاطر هم نامزدهای انتخاباتی باید برای حضور در شبکه های مجازی چارچوب مشخصی داشته باشند.

وی تصریح می کند: درست است که انتشار اخبار در فضای مجازی با سرعت است اما مستند بودن این خبرها بسیار مهم‌تر از سرعت انتشار آن هاست. این مستند بودن در انتخابات پیشرو بیشتر حائز اهمیت می‌شود، زیرا مخاطبان شبکه های مجازی هنوز درباره صحت اخبار منتشر شده در این شبکه ها آگاهی لازم را ندارند. البته برخی از مخاطبان وفادار صحت اخبار منتشر شده در این شبکه ها را از خبرگزاری ها و صدا و سیما و به طور کلی رسانه های رسمی پیگیری می‌کنند.

وی معتقد است: رسانه ها در شور، نشاط و سلامت انتخابات نقش موثری دارند ولی باید به این نکته توجه کنند که اخلاق ‌محوری همیشه و به ویژه در رویداد مهمی مثل انتخابات بسیار حائز اهمیت است.

اخلاق مدار باشیم

در همین رابطه، سخنگوی ستاد استانی انتخابات خراسان شمالی می گوید: با رشد تکنولوژی و جهانی شدن ارتباطات و اطلاعات، فضای مجازی هم در ایران همزمان با سایر کشورها از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است و در ایران از دور گذشته انتخابات ریاست جمهوی به این طرف، تأثیر خودش را نشان داده است.

«ابراهیمی» می افزاید: در حال حاضر هم کاندیداهای انتخابات دارند از این فضا استفاده می کنند اما باید اخلاق و انصاف در فضای مجازی رعایت شود و کاندیداها خودشان را معرفی کنند به جای این که بخواهند رقبای خود را تخریب کنند.وی بیان می کند: اگر این اتفاق بیفتد و اخلاق و انصاف در فضای مجازی رعایت شود، فضای انتخابات ما اخلاق محور خواهد بود در غیر این صورت ، تخریب ها می تواند دامان کسانی را که خود مخرب دیگران هستند، بگیرد.

وی خاطرنشان می کند: تهمت، افترا و تخریب نامزدها هم از نظر شرعی و هم از نظر قانونی به صلاح نیست که ما بخواهیم به مسائلی دامن بزنیم که شاید حق الناس باشد و یا با آبروی دیگران بازی کند.وی اظهارمی دارد: آن چه مسلم است، این است که فضای مجازی تأثیر بسیار زیادی بر انتخابات و نتیجه آن و حتی میزان مشارکت سیاسی مردم به ویژه در قشر تحصیلکرده که بیشتر با فضای مجازی و اینترنت در ارتباط هستند، دارد.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: 31فروردین1396، کدخبر: 82499558: www.irna.ir