شعار سال: چند ده نفر در هر سالن دربسته زندگی می‌کنند، ناهار بعضی از آنها یک قرص نان است و بوی تند عرق و ادرار همه را آزار می‌دهد. حمام مشترک در اردوگاه شهر تاجوراء برای آنها تصویر زندان‌ها را تداعی می‌کند: یک صف طولانی و یک دوش که به ترتیب برای مدت کوتاهی زیر آن قرار می‌گیرند. چه کسی حاضر است در چنین شرایطی زندگی کند؟

همه آنها لیبیایی نیستند. برخی از کشورهای دیگر در شمال آفریقا و حتی از برخی کشورهای آسیایی مانند سیرالئون به جمع مهاجران پیوسته بودند و پس از بازداشت در دریای مدیترانه (یا به قول اروپاییان، نجات از آب) یا نجات از چنگال قاچاقچی‌ها در صحرای آفریقا به لیبی منتقل شده و مدتی است بلاتکلیف در اردوگاه‌هایی مانند «النصر» زندگی می‌کنند.

حرفی نیست که تجربه این مهاجران پیش از ورود به اردوگاه‌های غیرانسانی بدتر از زندگی کنونی آنها است. اسماعیل یک مهاجر سیرالئونی است که از تجریبات تلخش به دست قاچاقچی‌های انسان می‌گوید. از کتک‌زدن تا تنبیه به خاطر تماس با خانواده. برخی دیگر مخصوصاً زنها تجربیات تلخ‌تری دارند که شامل استخدام اجباری در خانه‌های فحشا هم می‌شود. این جدا از حدود ۲ هزار نفری است که در مدیترانه غرق شده‌اند. خبر بد اینکه برآوردها نشان می‌دهد مهاجرت‌ها در ماه‌های جاری نسبت به مدت مشابه در سال گذشته بیش از ۲۰ درصد افزایش پیدا کرده است.

هفته گذشته حکومتِ مورد حمایت غرب در لیبی از اتحادیه اروپا درخواست کرد بیش از ۲۲۵ میلیونی که پیش‌تر از سوی سرنشینان قاره سبز تعهد شده بود، پرداخت کنند تا بتوان این بحران انسانی را به روشی انسانی‌تر مدیریت کرد. یکی از اردوگاه‌هایی که گزارشگران واشینگتن پست به آن سر زده‌اند، یعنی النصر در شهر زاویه، به یک میلیشیا سپرده شده که از سوی سازمان ملل به عنوان مشکوک به قاچاق انسان معرفی شده است.

تباوی وارداکو، رهبر یکی از قبایل لیبیایی با صراحت در مورد مهاجرانی که در اردوگاه نگه‌داری می‌شوند، می‌گوید «با آنها مثل انسان رفتار نمی‌شود. انگار کالا هستند.»

کاترین رِی از مسئولان اتحادیه اروپا می‌گوید «ما از شرایط غیرقابل‌قبولی که در وضعیت برخورد با برخی مهاجران دیده می‌شود، بی‌خبر نیستیم... و بی‌اعتنا از کنار آن نخواهیم گذشت.» اما مسأله مهم در این مورد، فوریت رسیدگی به آنها است.

ماه گذشته میلادی سازمان بین‌المللی مهاجرتIOMاعلام کرد ۴۴ نفر از مهاجران وقتی در نقطه‌ای از مسیر طولانی در دل صحرای آفریقا به سمت سواحل لیبی در حرکت بوده‌اند، به دلیل خرابی خودرو زیر گرمای طاقت‌فرسا جان داده‌اند. کمی بعد، ۵۱ نفر دیگر به دلیل اینکه توسط قاچاقچی‌ها قال گذاشته شدند، به همین بلا دچار شدند. برای خرید برخی از آنها از خانواده‌شان فقط ۵۰۰ یا ۶۰۰ دلار پرداخته بودند و از آن بدتر اینکه گاهی یک قاچاقچی در ازای مبلغی رشوه، مهاجران ربوده‌شده را به یک باند قاچاقچی دیگر می‌فروشد که این به معنای استقبال از سرنوشتی واقعاً نامعلوم است.

یک مهاجر ۳۴ ساله که اکنون در اردوگاه مهاجران است، می‌گوید پس از ربوده‌شدن از از سوی قاچاقچی‌ها در بین مسیر به یک خانه مخفی برده شده که سربازان نیجریه‌ای از آن مراقبت می‌کردند. او می‌گوید با کابل الکتریکی کتک خورده، مجبور بوده از توالت برای رفع تشنگی استفاده کند و هر دو روز تنها با یک وعده غذا خود را سیر کند. سربازان از آنها می‌خواستند در تماس با خانواده خود درخواست چندصدر دلار پول برای آزادی خود را مطرح کنند. اسامه ۲۸ ساله که در چنین وضعیتی بوده، به خبرنگار واشینگتن پست می‌گوید برخی از هم‌سلولی‌های او به دلایل بیماری و بیغذایی در این خانه‌های مخفی جان خود را از دست دادند.

چرا لیبی؟

لیبی اکنون بزرگترین معبر مهاجران جهان به سمت اروپا و البته بزرگترین مقصد آنها پس از بازداشت در مدیترانه است. این وضعیت محصول دو رخداد جدی در سالیان گذشته است: سقوط قذافی و ظهور داعش. اما واقعیت آن است که لیبی پیش از این نیز زمینه‌های قاچاق انسان را داشت و دست‌هایی در کار بود که کارگران مهاجر از کشورهای دیگر برای کار در مراکز نفتی لیبی را می‌ربود یا با کارگران مانند جانیان زندانی رفتار می‌کرد.

با اتفاقات به‌وجودآمده، هم‌اکنون سه دولت در لیبی وجود دارد و هیچ‌کدام نیز بر بخش‌های جنوبی حاکمیت ندارد. این وضعیت، دست قاچاقچیان را که همدستانی در میان ادارات، ارتش و گروه‌های میلیشیا دارند و بسیاری را نیز با رشوه می‌خرند، بازتر کرده است. آنها میلیاردها دلار پول دارند و این راهشان را در یک مملکت فقیر باز می‌کند.

خبر بدتر اینکه با آزادی کامل عراق از چنگال داعش، بسیاری از نیروهای این گروهک تروریستی به همدستان افراطی خود در لیبی پیوسته‌اند و امید دارند بتوانند یک پایگاه آفریقایی جدی در این کشور ایجاد کنند. حدود یک سال است جنگ شهربه‌شهر میان نیروهای نظامی لیبی با جنگجویان داعشی شکل آشکار به خود گرفته است و اگر چه موفقیت‌هایی نصیب لیبیایی‌ها شده، اما به هیچ وجه امکان تثبیت وضعیت فراهم نشده است. تداوم این وضعیت بی‌ثبات، یعنی افزایش آمار مهاجران و اتفاقات تلخ برای آنها.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری تحلیلی مشرق ، تاریخ انتشار 15 تیر 96، کدمطلب:745239، www.mashreghnews.ir