شعار سال:Plagiarism یک واژه با ریشه لاتین بوده و به معنای سرقت ادبی، سرقت علمی، تقلب علمی، ایده دزدی، دزدی علمی و یا انتحال می باشد. حال سرقت ادبی چگونه تعریف میشود؟ اگر متنی، ایده ای، طرحی در هر زمینه و حوزه ای (مقالات، کتب، نقاشی، فیلم، عکس، اختراع، موسیقی، محتوای سایت و...) منتصب به شخص دیگری باشد و ما آن را به خود اختصاص دهیم، دانلود کنیم و یا بدون ذکر نام صاحب اثر از آن استفاده کنیم سرقت کرده ایم! پلی جریزم ممکن است قسمتی یا تمام کار را شامل شود. حتی ممکن است ما به نوعی آن اثر را تغییر داده و بعد استفاده کنیم اما باز هم Plagiarism کرده ایم. البته این موضوع ممکن است عمدا (intentional plagiarism) و یا غیرعمد و اتفاقی (Unintentional plagiarism) توسط اشخاص صورت بگیرد، یا ممکن است خالق اثر راضی و یا ناراضی باشد. بنابراین پلی جریزم چه خفیف و چه شدید، سرقت محسوب می شود. جالب است بدانید استفاده از مقالات و یا ایده های قبلی خودمان در طرح های جدیدمان شاید سرقت محسوب نشود، اما از لحاظ اخلاقی بویژه در حوزه مقاله نویسی علمی ابدا تایید نمی شود.

كاربرد اين واژه برای نخستین بار توسط شاعر رومي «ماركوس والريوس مارتيليوس» در سده نخست ميلادي استفاده شد. وي به كساني كه اشعارش را به نام خود عرضه مي‌كردند، لقب Plagiarius به معناي " غارتگر و فريبکار" میداد. امروزه اما، سرقت ادبی در حوزه مقاله نویسی (Plagiarism Misconducts in Journalism) نمود و اهمیت بیشتری دارد. در گذشته تعداد محققین و دانشمندان اندک بود ، لذا مقالات علمی و ادبی که منتشر می شده محدود و توسط داوران مشخصی که معمولا از افراد شاخص جهانی بوده اند داوری شده و بعد مورد تایید قرار میگرفت. بنابراین به راحتی از کپی برداری جلوگیری میشد. البته در گذشته نیز پلاجیاریزم انجام میشده است. برای مثال، دانشمندانی باهم دوستی داشته و طرح خود را در جمعی بازگو می کردند. برخی از آن ها امانت داری نکرده و از این ایده برای خود استفاده می کرده اند. اما در قرن بیستم، گسترش علم و اکتشافات در حوزه های مختلف به شدت سیر صعودی را طی کرده و هزاران نفر دانشجو و پژوهشگر روزانه تعداد بیشماری ایده و طرح منتشر میکنند که پیگیری اصل و یا کپی بودن همه آن ها توسط داوران غیرقابل انجام است، بویژه که گسترش اینترنت، سایت های جستجوگر مانند گوگل و یاهو و ابزارآلات یارانه ای، دسترسی به هرچیزی و کپی کردن از آن را در تمام دنیا بسیار سهل و اسان کرده است. در حال حاضر کشور هند رتبه اول را در سرقت ادبی مقالات دارد! متاسفانه ایران نیز در این زمینه شهرت خوبی ندارد.

انواع سرقت ادبی چیست؟

دستبرد فکری انواع گوناگون دارد. اگر در حوزه ادبیات این کار انجام گیرد سرقت ادبی، اگر در حوزه هنر باشد سرقت هنری، اگر در حوزه پژوهش‌های دانشگاهی انجام شود سرقت علمی و اگر در حوزه مدیا باشد سرقت رسانه نامیده می‌شود. سرقت ادبی به هر شکل و شدتی آفت بوده و علاوه بر آسیب زدن به آن حیطه کاری، موجب کاهش ارزش کار خالق اثر خواهد شد.

سرقت ادبی خود نیز انواع گوناگون را شامل میشود:

سرقت ادبی در سبک نگارش (Style)

سرقت ادبی مستقيم (Copy & Paste)

سرقت ادبی تغییر و تحریف کلمات و ارجاعات (Word Switch)

سرقت ادبی از نوع تشبیه و یا استعاره (Metaphor)

سرقت ادبی ایده(Idea)

سایه نویسی (Ghostwrite)زمانیست که فردی برای اشخاص دیگر و به سفارش آن ها نویسندگی کتاب، مقاله نویسی، داستان نویسی، تهیه گزارش و ... انجام میدهد و اثر به اسم آن اشخاص ثبت شده و منتشر میشود. برای مثال، بسیاری از سیاستمداران دنیا جهت تهیه متن سخنرانی خود از این افراد بهره میبرند. در بسیاری از کشورها مانند ایران، این امر در رابطه با پژوهش های دانشگاهی مرسوم بوده و رشد تصاعدی را طی میکند. متاسفانه موسسات نامعتبر و یا اشخاصی هستند که با دریافت هزینه، تنها با کپی کردن مطالب، کار نگارش پایان‌نامه و مقالات علمی بسیاری از دانشجویان و یا اساتید را بعهده میگیرند.

مجازات سرقت ادبی چیست؟

از امور کاهش دهنده ارزش پژوهش، سرقت است. این امر موجب رسوا شدن فرد شده و کارنامه سیاهی از او بجای خواهد گذاشت. بعلاوه میتواند حيثيت شغلي يك فرد، اعتبار يك مركز يا دانشگاه و حتي اعتبار پژوهشي يك كشور را خدشه دار كند. در زمينه تحقيقات علوم پزشكي این موضوع بسیار جدی بوده و به اعتماد عمومي به حرفه پزشكي آسیب میرساند.در سال های اخیر قوانینی در مجلس جمهوری اسلامی مطرح شده است که پیگرد قانونی سارقین ادبی و روش های برخورد با مجرمین جدی تر صورت پذیرد. در دانشگاه‌ها، كميته انضباطي به موارد دستبرد علمي دانشجويان و استادان رسيدگي مي‌كند. در برخی از دانشگاه‌ها، دستبرد علمي توسط دانشجويان، تخلفي جدي محسوب مي‌شود و ممكن است به از دست دادن درجه دانشگاهي آنها منجر شود. در برخي ديگر، بسته به نوع سرقت ادبي، از نمرة درسي دانشجو كاسته مي‌شود. استادان و پژوهشگراني كه مرتكب دستبرد علمي مي‌شوند، علاوه بر از دست دادن اعتبار خود، گستره‌اي از مجازات ها- از تعليق تا اخراج كامل - را متحمل خواهند شد. دانشگاه و سازمان مربوطه نمی تواند برای ارتقای عضو هیئت علمی، به مقاله کپی برداری شده استناد کند و درمورد دانشجویان نیز هیچ دانشجویی در صورت ارتکاب به چنین کاری نباید به وسیله این مقاله فارغ التحصیل شود.

بنابراین ما نیازمند آگاهی درباره سرقت ادبی هستیم زیرا در ادبیات آموزش دانشگاهی، دستبرد فکری توسط دانشجویان، استادان یا پژوهشگران را نادرستی آموزشی می‌دانند و متخلفان مورد انتقادات و تنبیهات آموزشی قرار می‌گیرند. در روزنامه‌نگاری، سرقت حقوق معنوی نقض اخلاق روزنامه‌نگاری شمرده می‌شود و با متخلفان معمولاً برخورد می‌شود که این برخوردها می‌تواند شامل برخوردهای انضباطی باشد. البته برخی نیز ادعا دارند که ناخودگاه آن را انجام داده‌اند. بر اساس قوانین ایالات متحده آمریکا نیز عبارت "ایده های اصلی” به عنوان یک مالکیت فکری شناخته می شود و توسط آیین نامه حقوق طبع و نشر(Copyright) همانند اختراعات اصیل از آن ها محافظت می شود.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت مرکز تحقسقات ژناریا، تاریخ انتشار -، کدمطلب: -:www. genarya.com