شعار سال: برخی از خانواده‌ها که نمی‌توانند بچه دار شوند و حسرت بچه در دل دارند که طبیعی هم هست، در صدد بر می‌آیند که کودکی را از پرورشگاه بیاورند و به عنوان فرزند خودشان او را بزرگ کنند و به اصطلاح فرزند خوانده ‌آنها شود.

در اینجا این مطلب روشن و مشهود است که سرپرستی یتیم و رفع نیازهای او جزء کارهای ارزشمندی است که هم از حیث انسانی و هم از حیث شرعی از جایگاه رفیعی برخوردار است و عملی ستودنی است. ولی نکته اینجاست که فرزند خواندگی به این معنا که کودک را فرزند خودشان تلقی کنند و بخواهند احکام فرزند واقعی را بر او بار کنند شرعا حرام است.

حکم شرعی فرزند خواندگی و شناسنامه گرفتن برای او

در همین باره از مراجع تقلید استفتاء شده که بدین شرح است:

برخی خانواده‌ها بچه های بی‌سرپرست را بزرگ کرده و از آنها نگهداری می‌کنند، آیا صدور شناسنامه برای آنان به عنوان فرزند این خانواده از نظر شرعی چه صورت دارد؟

پاسخ مراجع تقیلد

امام خمینی و مقام معظم رهبری

شرعاً فرزند آنها محسوب نیست و آثار فرزندی مترتّب نمی شود. (و حق انتساب به خود و گرفتن شناسنامه به اسم خود را برای طفل ندارند) و تنها بزرگ کردن بچه سبب محرمیت نمی شود، و همچنین پسر و دختری که پیش یک خانواده بزرگ می شوند نسبت به هم محرم نیستند.

آیت الله بهجت

جایز نیست.

آیت الله تبریزی

الحاق به نسب باطل و حرام است.

آیت الله سیستانی

فرزند خواندگی جایز نیست و نسبت و ارث به آن حاصل نمی‌گردد. باید واقعیت را به طوری که بر روان او اثر نگذارد برای او بازگو نمود و شخصی که سرپرستی او را به عهده گرفته نامش را نباید در شناسنامه خود ثبت کند و چنانچه به جهت حرج یا ضرر نتواند باید حقیقت امر ثبت شود و بر آن شاهد بگیرد. اگرچه کفالت کودکان مستحق اجر و ثواب است.

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی

جایز نیست.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی

جایز نیست.

حضرت آیت الله وحید خراسانی

سلام صدور شناسنامه برای آنان به عنوان فرزند این خانواده از نظر شرعی جایز نیست.

آیت‌الله مکارم شیرازی در جلسه تفسیری در حرم حضرت معصومه علیها السلام بیان کرد که گاهی اوقات بهزیستی شرط می‌کند که نام بچه‌ای که به فرزندی قبول می‌کنید را در شناسنامه خود قید کنید که این کار از نظر شرعی صحیح و جایز نیست چراکه با این کار شما، نسب دگرگون می‌شود.

تبعات منفی مخفی کاری

جدا از حرمت فرزندخواندگی، خیلی از افراد این مطلب را از کودک مخفی می‌کنند که فرزند واقعی آن‌ها نیست. این کار تبعات منفی دارد. یکی از آن تبعات این است که وقتی آن کودک بزرگ شود و بفهمد که این‌ها پدر و مادر واقعی او نیستند، معمولا دچار صدمات روحی شدید و چه بسا بحران هویتی می‌شوند. حتی مواردی بوده که شخص خودکشی کرده است. البته کلیّت ندارد و اینگونه نیست که همه دچار صدمات روحی شوند ولی اکثر اوقات این حالت پیش می آید. این عارضه برای تمامی افراد و با هر دین و آیینی ممکن است پبش بیاید.

محرمیّت و ارث، چالشی در پنهان کاری

نکته مهم دیگر این است که مخفی کاری حداقل دو نتیجه منفی دارد که از حیث شرعی مشکل ساز می‌شود و برای مؤمنین و کسانی که مقید رعایت احکام شرعی هستند معذوراتی را به همراه خواهد داشت که عبارت است از بحث محرمیت و ارث.

اگر زن و شوهری که کودکی را به سرپرستی قبول کرده‌اند، تقید به مسائل شرعی داشته باشند، کاری می‌کنند که از طریق شرعی آن بچه به اینها محرم شود، ولی دایره محرمیت در این صورت و سایر مواردی که محرمیت ایجاد می‌کند، بسیار محدودتر از فرزند واقعی است و زمانی که آن کودک به سن بلوغ برسد و بنا باشد حریم‌ها رعایت شود طبیعتا سوالاتی برای آن فرزند پیش خواهد آمد.

مثلا اگر کودک دختر باشد و زنِ برادرِ مرد به او شیر دهد، در این صورت آن مرد که در حکم پدر است، عموی رضاعی آن بچه می‌شود و محرم است. در اینجا مشکل محرمیت برای مردی که نقش پدر را دارد حل می‌شود؛ ولی مثلا پدر و برادرِ زنی که در حکم مادر است و ظاهرا پدر بزرگ و دایی بچه حساب می‌شوند به آن دختر محرم نیستند.

حالا فرض کنید اگر این بچه نداند که اینها پدر و مادر واقعی او هستند؛ از طرفی بخواهند ضوابط شرعی را رعایت کنند، طبیعتا این کودکی که به سن بلوغ رسیده باید نسبت به افراد مذکور حجاب داشته باشد. در این صورت آیا برای این فرزند این سؤال پیش نمی‌آید که چرا باید از دایی و پدربزرگ خود رو بگیرد؟! اینجاست که تناقاضاتی پیش خواهد آمد و چه بسا خود به خود قضیه لو برود که این شخص فرزند واقعی اینها نیست. در نتیجه همان صدمات روحی که بیان شد ممکن است پیش بیاید.اگر هم خانواده مقید مسائل شرعی نباشد، طبیعتا گناهانی از حیث عدم رعایت حریم محرم و نامحرم اتفاق خواهد افتاد.

در بحث ارث هم مسائلی مشابه بحث محرمیت پیش می‌آید. مثلا اگر کسی که در مقام پدر این فرزند است فوت کند، شرعا یک ریال هم به این فرزند ارث نمی‌رسد. در این صورت اگر ضوابط شرعی رعایت شود، نباید ریالی به این شخص به عنوان ارث پرداخت شود و این مطلب یک سؤال جدی را ایجاد می‌کند که چطور می‌شود شخصی از پدرش ارث نبرد! اگر هم مقید نباشند و این شخص بخواهد ارث فرزند بودن را ببرد، حق سایر ورثه ضایع شده و مال حرامی نصیبش می‌شود. پس نتیجه می‌گیریم که مخفی کاری در این رابطه اصلا کار درستی نیست و تبعات منفی دارد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری رسا ، تاریخ انتشار 18 شهریور 96، کدمطلب:۵۲۲۸۹۵، www.rasanews.ir