شعار سال: مدیرکل ایمنی و ترافیک سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای وزارت راه و شهرسازی میگوید: در طول برنامه پنجم توسعه کشور، نرخ تلفات تصادفات در حوزه حمل و نقل عمومی بهطور متوسط سالانه ٨/٨ درصد کاهش داشته، در حالی که نرخ کاهش تلفات برون شهری کشور ٤/٩ درصد پایین آمده است. جواد هدایتی با اشاره به وجود 150 مرکز معاینه فنی خودروهای سنگین در کشور اعلام کرد پس از برخطسازی مراکز معاینه فنی در قالب طرح یکپارچهسازی سامانه ملی معاینه فنی، نتیجه آزمون معاینه فنی به شکل لحظهای در سامانه مرکزی سازمان راهداری ثبت میشود و هر خودرویی برای فعالیت در حمل و نقل برونشهری در حوزه مسافربری طبق قانون مستلزم أخذ صورت وضعیت است که اسناد حمل آن به صورت برخط صادر میشود، به عبارتی هر شرکتی پیش از صدور صورت وضعیت، اطلاعات سفر از جمله راننده خودرو را در سامانه ثبت کند. وی ادامه میدهد: یعنی قبل از صدور اسناد حمل، اسم راننده، مبدأ، مقصد و حتی پلاک ماشین و همه این اطلاعات به سرور سازمان وارد میشود و این سیستم تمام اطلاعات سفر را کنترل میکند. اینکه آیا راننده کارت هوشمند دارد یا نه، کارت سلامت و حتی دورههای آموزش را گذرانده و معاینه فنی دارد یا خیر؟ تنها در صورت تأیید همه موارد نیز کد رهگیری به شرکت ارسال میشود و به استناد آن شرکت میتواند اسناد حمل صادر کند! بنابراین در سیستم حمل و نقل عمومی برون شهری امکان ندارد که خودرویی، برگه معاینه فنی معتبر نداشته باشد و به صورت قانونی برای آن اسناد حمل صادر شده باشد؛ مگر اینکه تخلف کرده باشد یا بدون اسناد حمل تردد کند. درباره تصادف صبح دیروز نیز باید بگویم که از نظر صدور فرآیندهای اسناد حمل و نقلی از بابت صلاحیت خودرو و راننده تا این لحظه اشکالی محرز نشده است، درباره تصادف جاده داراب هم همینطور؟!
هنوز یک هفته از فاجعه تصادف مرگبار اتوبوس دانشآموزان هرمزگانی در محور داراب استان فارس نگذشته بود که دیروز خبر رسید ساعت دو بامداد سقوط اتوبوس مسافربری به دره در جاجرود 11کشته و 29 مجروح بر جای گذاشت. در همان دقایق ابتدایی که تصادف خونین جاجرود مخابره و صحنههای دلخراش آن در فضای مجازی دست به دست شد بازهم انگشت اتهام به سمت راننده نشانه رفت. آمارها حکایت از این دارد که تصادفات رانندگی در ایران دومین عامل مرگ و میر ایرانیان است با وجود این، این سؤال پیش میآید براستی عامل اصلی این تصادفات کیست؟ رانندهای که در اثر بیدقتی و عدم آموزش فرهنگ رانندگی جان مسافرانش را در جادهها پرپر میکند یا مسئولان که به محض وقوع تصادف توپ را به زمین یکدیگر میاندازند و هر کدام دیگری را مسئول میداند؟ رانندههایی که میگویند وسایل نقلیهشان از کیفیت لازم برخودار نیست و جادههای کشور ایمن نیستند یا مسئولانی که به رعایت نکردن قوانین و مقررات از سوی رانندهها اشاره دارند؟
خودروهای بیکیفیت بیشترین نقش را در مجروح شدن مردم دارند
دکتر مرتضی شمسی مدرس سلامت شغلی رانندگان حرفهای در پاسخ به اینکه چه کسی مسئول تصادفات جادهای است، گفت: «به نظر میرسد تصادفات رانندگی متولی خاصی ندارد به عبارتی کسی نیست که یقهاش را بگیریم و بگوییم فلان جا کوتاهی کردهاید. پلیس میگوید به من ربطی ندارد و جاده خراب است. وزارت راه میگوید راننده چرت زده و باعث تصادف شده. راننده هم میگوید هیچ ربطی به من ندارد. من میگویم اینها هیچ کدام مقصر نیستند چون آموزش ندیدهاند و سواد ترافیکی ندارند. راننده ایرانی نمیداند سرعت 120 کیلومتر بر ساعت متناسب با شرایط جادهای و خودروهای ما نیست. اگر بخواهیم بدانیم از حیث آماری چرا کشور ما مرگ بارترین حوادث جادهای را در دنیا دارد باید به چهار علت مهم در تصادفات رانندگی انسانی، جادهای، وسیله نقلیه و عوامل محیطی اشاره کنیم. اینها به صورت زنجیروار بههم متصلند چنانچه در یکی از این عاملها تزلزل ایجاد شود تصادف اتفاق میافتد.»
آمار کشتهها در حوادث جادهای زمانی بحرانیتر میشود که بدانیم راننده وسیله نقلیه 70 تا 90 درصد در تصادفات رانندگی نقش دارد. این پژوهشگر معتقد است، ما مسیر را گم کردهایم چرا که دلیل نخست که عامل انسانی را در صدر افزایش تصادفات رانندگی قرار داده و ناشی از فرهنگ نادرست رانندگی و عدم رعایت مقررات و قوانین راهنمایی و رانندگی است را فراموش کردهایم.
او با تأکید بر اینکه باید فرهنگ رانندگی به مردم آموزش داده شود، افزود: عامل جادهای 15 تا 20 درصد در تصادفات رانندگی نقش دارد اما آنقدر که روی عامل جادهای صحبت میکنیم و از نقاط حادثه خیز و جادههای غیر استاندارد حرف میزنیم از عامل انسانی حرف نمیزنیم.
به گفته دکتر شمسی، عامل محیطی پنج درصد و خودرو و وسیله نقلیه 10 درصد در تصادفات نقش دارد و در کشورهای پیشرفته این رقم زیر یک درصد است. پایین بودن ایمنی خودروها، نقص فنی وسیله نقلیه و استفاده نادرست از آن شایعترین علل تصادفات ناشی از عامل وسیله نقلیه است بهطوری که بررسیها نشان میدهد فرسوده بودن خودرو و نقص سیستم ترمز درصد قابل توجهی از تصادفات را به خود اختصاص میدهد.
او در همین زمینه توضیح داد: متوسط سن قانونی وسیله نقلیه در دنیا کمتر از 10سال است اما در ایران خودروهای بالای 30 سال در جادهها تردد میکنند، ما مواردی داریم که پیکان مدل سال 1340 در جادههای کشور تردد میکند. بنابراین هر اندازه مدل خودرو پایینتر باشد آمار تصادفات بالا میرود، با این حال هیچ سازمان و نهادی در این باره جوابگو نیست. در شرایطی که قانون در زمینه ممنوعیت تردد خودروهای سن بالا وجود ندارد، پلیس نمیتواند کاری کند.
دکتر شمسی در ادامه به کیفیت پایین خودروهای تولید داخل اشاره کرد: در دنیا به ازای هر 100 مجروح تصادف رانندگی یک نفر فوت میکند، در کشور ما به ازای هر 100 مجروح رانندگی بیش از 10 نفر فوت میکنند چرا که ایمنی خودروها پایین است و استحکام بدنی مناسبی ندارند. او در پاسخ به اینکه آیا اتوبوسهای ولوو تولید داخلند؟ گفت: «بله همه اتوبوسها تولید داخلند و خیلی کم از خارج وارد میشود. همه این اتوبوسها کیفیت و استحکام بدنی مناسبی ندارند همین عامل منجر به بالا رفتن تلفات رانندگی میشود.»
به باور دکتر شمسی، هر چند باید روی ایمنی خودروها متمرکز شویم و حتی جادهها را به استانداردهای جهانی نزدیک کنیم ولی عقل حکم میکند روی عامل انسانی تأکید کنیم، مگر نه اینکه بیش از 70 درصد علل تصادفات عامل انسانی است اما ما هیچ کاری برای این عامل مهم نکردهایم. مردم ما رفتار ترافیکی و الگوی مناسب ترافیکی ندارند. الگوی ترافیکی ما سنتی است، رانندهها فقط رانندگی میکنند که از مبدأ به مقصد برسند اینکه چطور برسند مهم نیست و حتی ابتداییترین قوانین را هم رعایت نمیکنند. اگرچه تمام مسئولان اشاره دارند آمار جانباختگان تصادفات رانندگی از رقم 27 هزار در سال 84 به رقم 16 هزار در سال 95 کاهش یافته اما آنچه هیچ وقت گفته نشده آمار 40 هزار معلول و از کار افتاده ناشی از تصادفات رانندگی است که هزینهای به مراتب فراتر به اقتصاد خانوار وارد میکند. از همین رو ایران از نظر آمار تصادفات جادهای در بین 190 کشور جهان از آخر رتبه دوم را داشت و هم اینک به رتبه هفتم یا هشتم صعود کرده است. دکتر شمسی تصادفات رانندگی در ایران را به یک جنگ تمام عیار تشبیه میکند و معتقد است، در 90سال گذشته دولتها کار خاصی برای کاهش تصادفات رانندگی نکردهاند و جزو اولویتهایشان نبوده است، تنها کاری که کردهاند افزایش جرایم تخلفات بوده که هیچگونه اثر بازدارندگی نداشته و تنها به منبع درآمد دولتها تبدیل شده است. او گفت: تنها راه حل این معضل آموزش است و آموزشها باید از مهدکودکها شروع شود و تا دانشگاه ادامه یابد. تا زمانی که فرهنگ ترافیکی به مردم آموزش داده نشود وضع به همین منوال خواهد ماند. وزارت آموزش و پرورش، صدا و سیما، بهداشت و درمان، وزارت علوم، بهزیستی و فرهنگ و ارشاد باید فرهنگ ترافیکی را در جامعه حاکم کنند. اینکه همه چیز را به گردن هم بیندازیم فایدهای ندارد.
* تست سلامت روان از رانندهها گرفته نمیشود
سرهنگ زینی رئیس اداره تصادفات تهران بزرگ در پاسخ به این سؤال که آیا از رانندههای پایه یک برون شهری تست سلامت روان و اعتیاد میگیرند و این تستها در چه فواصل زمانی انجام میشود، گفت: نخیر تست سلامت روان گرفته نمیشود ولی تست اعتیاد و معاینه چشم گرفته میشود. فواصل زمانی تست اعتیاد هم تا زمانی است که پلیس به راننده مشکوک شود. اگر مشکوک شوند برای تست اعتیاد میفرستند و چنانچه جواب تست مثبت باشد پروانه رانندگی به مدت شش ماه تعلیق میشود.
او درباره اینکه آیا پلیس راهنمایی و رانندگی به مواردی مانند رانندگانی که دچار اختلال خواب هستند و باعث ایجاد تصادف میشوند، نظارت میکند: گفت ما دنبال سلامت جامعه و نه فرد هستیم، چندین عامل باعث تصادف میشود که مهمترین آن عامل انسانی است و باید آسیب شناسی شود که هر کدام چقدر سهم دارند.
سرهنگ زینی گفت: ما باید در وهله اول به سمت آموزش فرهنگ رانندگی پیش برویم. اگر قرار باشد بالای سر هر فرد پلیس باشد که نمیشود، باید روی زیربنای فرهنگی کار کنیم.
رئیس اداره تصادفات رانندگی تهران بزرگ در پاسخ به اینکه آیا پلیس ابزارهای لازم را برای کنترل و نظارت رفتارهای ترافیکی رانندگان دارد یا خیر؟ افزود: ما ابزار فنی و علمی به روز را برای نظارت در اختیار نداریم و از نظر ابزار فنی و علمی از جامعه جهانی عقب هستیم بنابراین با این ابزار چطور انتظار میرود همه کار را پلیس در دست بگیرد؟
* سلامت رانندگان بررسی میشود
دکتر خسرو صادق نیت رئیس اداره بهداشت محیط و کار وزارت بهداشت در گفتوگو با «ایران» عنوان کرد: همه رانندههای حرفهای که عملاً زیر نظر وزارت راه فعالیت میکنند هر دو سال یکبار بر اساس پروتکل مشخص که مطابقت با کشورهای پیشرفته دارد مورد ارزیابی سلامت قرار میگیرند و ابعاد مختلف سلامتشان از قبیل بینایی، شنوایی، عملکرد قلب، سیستم تنفسی، مغز و اعصاب، ابتلا به اختلالات خواب و مشکلات اسکلتی و عضلانی بررسی میشوند.
دکتر صادق نیت افزود: رانندههای حرفهای همچنین از لحاظ ابتلا به بیماریهایی که فرد را دچار مشکلات هوشیاری میکند مثل دیابت و عملکرد غددد درون ریز بر اساس پروتکل مشخص ابلاغیه وزارت بهداشت و پزشکانی که مجوز معاینه دارند مورد ارزیابی قرار میگیرند. او در پاسخ به اینکه این تستها هر چند سال یکبار تکرار میشود، افزود: بهطور معمول رانندهها هر دو سال یکبار و رانندههای پرریسک دیابت و بیماریهای قلبی هر شش ماه یکبار ارزیابی میشوند یعنی بر اساس تشخیص پزشک معاینه مجدد الزامی است.
او همچنین درباره اینکه آیا ممکن است راننده اختلالاتی مثل خواب را از پزشکش پنهان کند، گفت: بله ما مواردی هم داشتیم چرا که معاینه بر اساس شرح حال از بیمار است و در این بین برخی رانندهها با پزشکشان صادق نیستند و هدفمند پزشک را گمراه میکنند، با این حال اگر پرونده الکترونیک سلامت برای همه افراد تشکیل شود و پزشک به پرونده بیمار دسترسی داشته باشد میتوانیم بهصورت کامل وضعیت سلامت رانندهها را رصد کنیم.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه ایران، تاریخ انتشار 22 شهریور 96، کدمطلب: 199643، www. iran-newspaper. com