شعار سال: ابتدای یک باغ بی‌انتها که تا چشم می بیند طیف رنگ سبز زمین را به آسمان دوخته‌اند، ساختمان اداری از لا به لای درختان پیدا می شود. راه پله مارپیچ با نرده‌های چوبی قدیمی را که به زیر زمین برسید اگر در هزار توی ستون‌ها و درها و راهروها گم نشوید به هرباریوم مرکزی ایران می‌رسید. قلب گیاه شناسی ایران؛ موزه‌ای از گیاهان خشک شده تمام مناطق ایران و مهم‌ترین اسناد علمی گیاه شناسی ایران. سالنی بزرگ سرتاسر قفسه‌های فلزی که تا سقف رسیده‌اند و در دل هر کدام هزاران دانه و برگ و ریشه. اتاق کوچک دکتر زیبا جم زاد رئیس بخش تحقیقات گیاه شناسی درست کنار سالن هرباریوم قرار دارد؛ بانویی که به خاطر نقش علمی سازنده‌ای که در حیطه کاری‌اش داشته، برنده نخستین دوره جایزه «زنان در علم» شده است. کسی که زندگی خود را صرف شناسایی و حفظ منابع طبیعی ایران کرده است. با او کنار نمونه‌های زنده این گیاهان خشک شده قدم زده‌ایم و در این موزه عجیب به گفت‌و‌گوی سرشار از عطر گیاهان معطر و زیبایی گل‌های زینتی نشسته‌ایم.

44 سال زندگی در کنار چهار هزار گونه گیاهی. از زمانی که یک بذر یا گرده یا نهالی کوچک بوده‌اند تا حالا که چند هکتار درختان تنومند، گل‌های رنگ به رنگ و گیاهان مختلف را تشکیل داده‌اند. زیبا جم‌زاد، عمر خود را وقف این رشد، نگه‌داری و از همه مهم‌تر شناسایی گیاهان گذاشته است. درست 44 سال پیش با دیدن یک آگهی استخدام در روزنامه، مدرک کارشناسی زیست شناسی‌اش را در دست گرفت و به باغ گیاه شناسی ملی که بتازگی افتتاح شده بود‌ رفت تا به‌عنوان کارشناس نهالستان بر تولید و تکثیر گیاهان مورد نیاز باغ بپردازد و نظارت کند؛ گیاهانی که بنا بود این منطقه وسیع و دور از تهران آن زمان را به باغ گیاه‌شناسی ملی تبدیل کند. اما خاک حاصلخیز اینجا، زیبا» را هم به خود پایبند کرد و حالا آن کارشناس جوان تازه کار، پژوهشگری برجسته و با تجربه است که بعد از چندین دوره مدیریت مجموعه، ریاست بخش تحقیقات گیاه شناسی باغ را به عهده دارد. زیبا از دبیرستان می‌دانست که به علوم طبیعی و طبیعت علاقه دارد و اردو‌های علمی در دوره کارشناسی او را به سمت گیاه شناسی و زیست گیاهی سوق داد. از روزی که وارد باغ گیاه شناسی شد کارش را فعالانه وعلمی شروع کرد، شب و روز در تلاش برای تکثیر و تولید گونه‌‌های گیاهی ایران و سایر نقاط جهان. بعد از چند سال سمت معاون اجرایی و بعدتر در چند مقطع به مدیریت باغ گیاه شناسی رسید وماحصل این پنج دهه زندگی در میان گیاهان و زندگی بخشیدن به گیاهان باغی منحصر به فرد در خاورمیانه است. «کار ما این بود که کلکسیون‌‌های مختلف ایجاد کنیم، گیاه بیاوریم، بذر بکاریم، نقشه کلان این بود که کلکسیون مناطق مختلف ایران و جهان را به نمایش بگذاریم و حالا کلکسیون‌‌های جنگل‌های شمال، البرز، زاگرس، گیاهان جنوب، مناطق کویری، همیالیا، چین و ژاپن، اروپا و امریکا و همین‌طور کلکسیون‌های عمومی، مثل گیاهان دارویی، باغ سیستماتیک و... را ایجاد کرده‌ایم.» مجموعه‌ای دلربا که نمی‌شود از کلکسیون‌‌های رز و لاله‌اش در فصل بهار چشم برداشت چرا که زیبا جم‌زاد در جای جای این باغ رنگین کمانی را روی زمین گسترده است که در شش ماهه اول سال 220 هزار نفر به دیدنش آمده‌اند.

نعنا جم‌زاد؛ گیاهی تازه کشف شده

البته که گیاه شناسی صرفاً به نگه‌داری و پرورش گیاهان نمی‌پردازد و اهمیت فعالیت حرفه ای جم زاد نیز به مدیریت و نقش مهمش در ساخت باغ گیاه شناسی خلاصه نمی‌شود. کشف 59 گونه گیاهی جدید برای دنیا که حالا با نام جم‌زاد در فهرست‌‌های بین‌المللی به ثبت رسیده‌اند؛ گیاهانی که تا به حال هیچ گیاه شناسی از وجود آن ها روی این کره خاکی خبر نداشته است و مطالعه‌شان نکرده. «در علم گیاه شناسی اسم هر گیاه سه بخش دارد که بخش پایانی نام کسی است که برای نخستین بار آن را شرح می‌دهد و معرفی می‌کند.» جم زاد 22 گونه جدید هم برای«فلور» ایران ثبت کرد یعنی گونه‌‌هایی که در کشور‌های دیگر وجود داشت ولی در ایران کسی وجودش را گزارش نکرده بود. او در طول یک طرح ملی به این اکتشافات دست پیدا کرد ، یعنی طرح فلور ایران. مطالعه و تحقیق درباره فلور یکی از رشته‌‌های علوم گیاهی است و فلور به معنی مجموعه گیاهان یک منطقه یا کشور است. در طرح فلور ایران «همه علوم منابع طبیعی به نحوی در پایه‌شان با گیاه شناسی مرتبط هستند. باغبانی، طراحی باغ، جنگل، کشاورزی و... همه نیازمند اطلاعات پایه از گیاه است. گیاه شناسی تخصص‌‌های مختلف دارد، یکی از آن ها سیستماتیک گیاهی است. من سیستماتیک را بعد از اینکه در مقطع ارشد از دانشکده علوم دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شدم شروع کردم. سیستماتیک، شناسایی گونه‌‌های گیاهی، رده بندی، مقایسه آن ها و تعیین ارتباطات خویشاوندی آن ها را مورد مطالعه قرار می‌دهد که یکی از رشته‌‌های مرتبط با رده‌بندی در علوم گیاهی فلور هست. فلور مجموعه گیاهان یک منطقه را می‌گویند. در فلور باید تک تک گیاهان منطقه را به طور دقیق بشناسیم و ارتباط آن ها را پیدا کنیم. فلور مستندسازی گیاهان است. مثل مشخص کردن پراکندگی جغرافیایی گیاه در ارتفاعات، مناطق کوهستانی، جنگلی و کویری...»

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه ایران، تاریخ انتشار 26 شهریور 96، کد مطلب: 199994، www. iran-newspaper.com