شعار سال: تقریباً یک سال از زمانی که موضوع گفت‌و‌گوی ملی در مجلس مطرح شد، می‌گذرد. موضوعی که احمد مازنی، نماینده روحانی تهران در نطق روز 28 مهرماه سال گذشته خود آن را مطرح کرد. در این یک سال مهم‌ترین تحول در این خصوص دیدار نوروزی علی لاریجانی و محمدرضا عارف بود که طی آن رئیس مجلس از طرح گفت‌و‌گوی ملی استقبال کرد و وعده‌هایی برای اجرای آن هم داد. بعد از آن اما دیگر خبر چندانی از این طرح نشده تا امروز. احمد مازنی، پیشنهاد‌کننده این طرح اکنون توضیح داده که چرا قدم‌های جدی برای این طرح برداشته نشده و در طول یک سال گذشته مهم‌ترین موانع آن چه بوده‌اند.

طرح موضوع گفت‌و‌گوی ملی که سال گذشته انجام شد بر پایه توافق و تفاهم بر سر اشتراکات گروه‌ها و گرایش‌های سیاسی کشور بود که علی‌رغم همه تفاوت‌ها بر سر مسائلی اشتراک نظر طبیعی وجود دارد که به‌نظر می‌رسد آن ها را فراموش کرده‌ایم. در قدم اول لازم است این اشتراکات یادآوری شوند. نخستین مسأله در این بخش وجود منافع و مصالح مشترک در کشور است. ما نباید مرز رقابت‌ها و دعواهای سیاسی داخلی خودمان را تا آنجا پیش ببریم که حوزه منافع ملی و عمومی را هم در بگیرد و در آن صورت هیچ‌کدام از اینها پایدار نخواهند ماند. موضوع دوم اهداف مشترک است. همه ایرانیان به‌دنبال سربلندی و عزت کشور خود هستند و اگر بر سر مسیر آن اختلافاتی داریم بر سر مقصد اصلی، دارای اشتراک نظر جدی هستیم. مسأله بعدی وجود مسائل و مشکلات مشترک است. مثلاً بحث بحران آب یا وضعیت وخیم نظام بانکی کشور یا رکود اقتصادی و مسائلی دیگر از این دست، موضوعاتی نیستند که بتوان آن ها را در چارچوب خط‌ کشی‌های سیاسی مرسوم، محدود کرد. اینها به همه ما مربوط می‌شوند و اگر حل نشوند دود آن به چشم همه خواهد رفت. نهایتاً هم عامل آخر وجود دشمنان مشترک برای کشور و نظام است. مخصوصاً در ماه‌های اخیر که آقای ترامپ بر سر کار آمده می‌بینیم که کشورهایی نظیر امریکا یا برخی کشورهای منطقه کلیت منافع ملی مردم ایران را هدف قرار داده‌اند و در این شرایط واقعاً نیاز داریم تا انسجام داخلی خودمان را به نحوی حفظ کنیم و یکپارچه باقی بمانیم. به عبارتی در شرایطی که رئیس جمهوری امریکا تمام فرهنگ و تمدن ما را با ذکر عنوانی مجعول برای خلیج فارس هدف قرار داده و هم نماد قدرت نظامی جمهوری اسلامی ایران را، ما نمی‌توانیم در داخل بدون عبور از برخی موضوعات حاشیه‌ای و تأکید بر وحدت داخلی به مقابله با آن برخیزیم. برای رسیدن به راهبرد مشترک در قبال این سرفصل‌هایی که گفتم ما باید بتوانیم با هم گفت‌و‌گو کنیم. مکالمه‌ای که الان در کشور ما در فضای سیاسی و اجتماعی وجود دارد گفت‌و‌گو نیست، بلکه بیشتر شبیه مناظره است که هر کسی می‌خواهد طرف مقابل را شکست بدهد و در واقع خودش یک نوع تقابل و جدال است در ساحت زبان. یا اینکه حرف‌های مهمی که جایش در جلسات مشخص است از تریبون‌های عمومی مطرح می‌شوند و به جامعه تنش وارد می‌شود.

طرح مشخص ما این بود که این گفت‌و‌گوی ملی را در داخل پارلمان و میان همکاران نماینده کلید بزنیم و بعد از مدتی به بیرون از فضای مجلس بکشانیم. به این دلیل که اولاً در مجلس از تمام گرایش‌ها و طیف‌ها نمایندگانی هستند و ثانیاً به‌دلیل همکاری‌های ذاتی مجلس، بین نمایندگان طیف‌های مختلف نشست و برخاست‌ها و نزدیکی‌های بیشتری به وجود آمده است. ابتدا یک جمع 14 نفره با ریاست آقای عارف در فراکسیون امید به نام کمیته گفت‌و‌گوی ملی تشکیل شد. بعد هم مسأله با شخصیت‌های تأثیرگذار دیگر در مجلس همچون رئیس مجلس و رؤسای فراکسیون‌های دیگر طرح شد. از اصل موضوع توسط این عزیزان استقبال شده اما متأسفانه نه رئیس مجلس و نه رؤسای فراکسیون‌های دیگر تاکنون در این خصوص گام مؤثری برنداشته‌اند و استقبال در مرحله سخن مانده است.

ما یک طرح مکتوب تهیه کردیم و آن را به دوستان دادیم. در این طرح ما چند تا پیشنهاد به‌عنوان روش اجرا مطرح کردیم. پیشنهاد اول تشکیل هسته مرکزی گفت‌و‌گوی ملی با مرکزیت تعداد معین از نمایندگان جریآن های اصلی مجلس بود. پیشنهاد دوم ما تشکیل فراکسیون گفت‌و‌گوی ملی و پیشنهاد سوم هم اصلاح آیین‌نامه داخلی و پیش‌بینی سازوکار گفت‌و‌گوی ملی در آن بود. پیشنهاد چهارم هم به انجام پژوهش‌های نظری و کاربردی توسط مرکز پژوهش‌های مجلس برمی‌گردد. پیشنهاد آخرمان هم تشکیل باشگاه اندیشه گفت‌و‌گوی ملی با حضور نمایندگان و صاحبنظران خارج از مجلس بود.

بنده در طول یک سال گذشته با حدود سی نفر از شخصیت‌های تأثیرگذار در جناح‌های سیاسی کشور دیدار کردم که این افراد از حقوقدانان شورای نگهبان و دبیران کل برخی تشکل‌های سیاسی بودند تا افرادی نظیر آقایان سید محمد خاتمی، دکتر حدادعادل، دکتر ظریف، حاج آقای ناطق نوری، آقای دکتر توکلی، سید حسن آقای خمینی و افرادی از این قسم. همه از اصل موضوع استقبال کردند.

من فکر می‌کنم همه بیرون مجلس دنبال این باشند که این طرح در داخل مجلس کلید بخورد و ببینند در مجلسی که همه افراد مورد اعتماد نظام هستند، این کار چگونه شکل می‌گیرد. تأکید همه هم بر این بود که اگر این کار در مجلس به خوبی شکل بگیرد، می‌تواند الگویی برای بقیه باشد.

آخرین تصمیمی که در کمیته گرفتیم این بود که تشکیل کمیته مشترک با بقیه فراکسیون‌ها را پیگیری و ضمن آن یک تریبون گفت‌وگوی ملی را در مجلس ایجاد کنیم که فارغ از بحث‌های فراکسیونی، نمایندگان علاقه مند در آن شرکت کنند. این آخرین مصوبه ما در کمیته گفت‌وگوی ملی است. متأسفانه جامعه ما یک جامعه مونولوگی است که مثلاً همه دوست دارند در آن سخنرانی کنند و یکطرفه حرف بزنند. به همین دلیل گفت‌وگو را نتوانستیم تبدیل به یک گفتمان کنیم چون اساساً مفهوم گفت‌وگو را درک نکرده‌ایم. الان هم همین سوء برداشت‌‌ها وجود دارد. مثلاً عده‌ای فکر می‌کنند این گفت‌وگوی ملی محملی برای یک جناح است تا بتواند از رقیب خود بهره‌برداری و یا خودش را تبلیغ کند که در واقع برداشت‌های اشتباهی است. ما در بین جناح‌های مختلف روابط خوبی داشتیم اما از قدیم هم بیشتر این روابط شخصی بودند و شکل گروهی و جمعی و سازمان‌یافته پیدا نکردند، مضافاً اینکه حوادث سال 88 هم باعث بروز یکسری بی‌اعتمادی‌های دوطرفه شد.

اتفاقاً برخی عزیزان و بزرگوارانی که من با آن ها دیدار کردم، این مسأله را تصدیق می‌کردند که مسائل سال 88 همچنان جلوی خیلی از تحولات مثبت را گرفته است. ضمن اینکه چهره‌های تمام جناح‌ها معتقدند که باید از آن حوادث عبور کنیم منتها مسأله این است که این را با ادبیات‌های متفاوت و گوناگونی طلب می‌کنند.

من یک پیشنهاد مشخص داشتم و آن را مطرح کردم و آن هم این است که مسائل بزرگ و حساسیت‌برانگیزی مانند حصر و غیره لزومی ندارد که در دستور کار و اولویت اول چنین گفت‌وگویی قرار بگیرند. چون امکان دارد که طرح آن اینقدر موضوع را پیچیده کند که از اصل ماجرا باز بمانیم. اتفاقاً باید از مسائل کم حساسیت‌تر و مورد اشتراک بیشتر شروع کنیم. مثلاً همه اتفاق نظر دارند که مسأله اشتغال موضوع ملی همه ما است که البته راهکارهای مختلفی برای آن داریم. دعواهای سیاسی هم در این میانه از این دست مشکلات گروکشی و آن ها را تبدیل به ابزار رقابت با رقیب می‌کنند. یعنی نه تنها مشکلی حل نمی‌شود که آن مشکل مورد سوء استفاده هم قرار خواهد گرفت. فرض کنید اهالی یک روستا بر سر مسأله آب اختلاف دارند اما بر سر جاده اختلافی ندارند، با این حال اختلاف آن ها بر سر آب روی موضوع جاده هم تأثیر گذاشته است. ما باید بگوییم الان که بر سر جاده اختلافی نداریم، برویم و جاده را بسازیم و همزمان سر آب هم صحبت کنیم. به عبارتی ما باید به عدم تأثیر مسائل اختلافی بر مسائل اشتراکی برسیم و این مقصد مدنظر ما است.

من شخصاً با هر نماینده‌ای از هر دیدگاهی نشستم و راجع به این موضوع حرف زدم، پاسخ شنیدم که این موضوع باید اجرا شود.

خب اجرای آن بستگی به قدمی دارد که باید رئیس مجلس و رؤسای فراکسیون‌های دیگر بردارند. آقای دکتر عارف با آقای لاریجانی جلسه‌ای در ابتدای سال داشت که در آن مسأله اصلی مورد بحث همین موضوع بود. در ادامه هم تقریباً 23 اسم از طیف‌های مختلف مجلس تهیه شد و آقای عارف هم این اسامی را کتباً به آقای لاریجانی اعلام کرد.

قرار بود آقای لاریجانی یک تعدادی از داخل این اسامی انتخاب کند. چه قبل و چه بعد از آن جلسه آقای دکتر عارف، من شخصاً دو یا سه جلسه با آقای لاریجانی داشتم و الان هم منتظر گام عملی ایشان هستیم. آقای دکتر لاریجانی می‌تواند نقش مؤثری در شکل‌گیری چنین گفت‌وگویی در پارلمان و حتی بیرون از آن داشته باشد و ما ملتمسانه از ایشان می‌خواهیم که مقدمه برداشتن گام‌های عملی در این خصوص را فراهم کند. چرا که هم شخصیت حقوقی ایشان به عنوان رئیس مجلس مؤثر است و هم شخصیت حقیقی‌اش که فرد معتدل و باتجربه هست. بخشی از ائتلافی که در سال 92 شکل گرفت و باعث شد از برخی موضوعات سال 88 عبور کنیم، ناظر به نقش آقای لاریجانی می‌شود. تا همین جا البته از برخی مراکز، احزاب و دانشگاه‌ها پیشنهادهایی برای کلید زدن این طرح داشته‌ایم. به طور مثال آقای موسوی بجنوردی پیشنهاد داده‌ است در صورت نیاز تمام امکانات دایره‌المعارف اسلامی می‌تواند در خدمت این طرح قرار بگیرد. حتی من در پاریس با آقای دکتر جلالی، نماینده ایران در یونسکو مشورتی داشتم و ایشان هم قول داد از آن طریق کمک کند به شکل‌گیری فرآیند این گفت‌وگو.

ما در همین یک سال گذشته بررسی انجام دادیم و دیدیم طی این مدت که بحث گفت‌وگوی ملی شکل گرفته، این موضوع از سوی بسیاری از شخصیت‌ها مورد اشاره قرار گرفته است. اما در این بین هم خیلی از نظرات بدبینانه است. مثلاً برخی می‌گویند آن ها که بحث گفت‌وگوی ملی را مطرح می‌کنند باید اول بیایند و توبه کنند. الان بخشی از افراد مخاطب ما در این گفت‌و‌گوی ملی دچار سوء تفاهم هستند که چنین گفت‌وگویی می‌تواند پایه‌های دین و نظام را بلرزاند. بخشی دیگر هم نگران این هستند که با ورود به موضوع گفت‌وگو این سوء برداشت‌ها در قبال آن ها شکل بگیرد. مانند آن عکسی که از آقای لاریجانی در کنار آقای خاتمی در جماران گرفتند و بعد چقدر حملات بی‌دلیل به ایشان شد. این سوء برداشت‌ها هم ترمز بزرگی هستند و برای نزدیک شدن نیروهای انقلاب به هم و تفاهم آن ها ایجاد مانع می‌کند. روند انتخابات اخیر که تندی‌هایی در آن صورت گرفت هم قدری بر بار کدورت‌ها افزود که به نظرم باید از آن عبور کنیم.

من فکر می‌کنم این موضوع باید از یک جایی استارت زده شود و ما بیش از این منتظر برخی افراد نمانیم و در یک سطحی کار عملی را شروع کنیم.

متأسفانه جامعه ما یک جامعه مونولوگی است که مثلاً همه دوست دارند در آن سخنرانی کنند و یکطرفه حرف بزنند. به همین دلیل گفت‌وگو را نتوانستیم تبدیل به یک گفتمان کنیم چون اساساً مفهوم گفت‌وگو را درک نکرده‌ایم.

برخی عزیزان و بزرگوارانی که من با آن ها دیدار کردم، این مسأله را تصدیق می‌کردند که مسائل سال 88 همچنان جلوی خیلی از تحولات مثبت را گرفته است.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه ایران، تاریخ انتشار 1 آبان 96، کد مطلب: 204799، www.iran-newspaper.com