شعار سال: طبق فرموده خداوند زمین، آب، نباتات و بسیاری دیگر از نعمات الهی برای استفاده بشر به ما ارزانی شده به طوریکه کلمه آب بیش از ۶۰ بار در معانی مختلف ازجمله باران و آب وضو در قرآن کریم تکرار شده است و این مسأله نشاند از اهمیت بسیار بالای این تطهیر کننده جسم و جان آدمی دارد.
وجود آب دلیل اصلی تشکیل تمدنهای بزرگ بشری بر روی کره خاکی بود؛ هرجایی که آب وجود داشت زندگی ادامه مییافت و نبود آب به معنی خسران و قهر طبیعت محسوب میشد، آب در فرهنگها، رسوم و سنن انسانهای کهن نیز از ارزش و اهمیت ویژهای برخوردار بود به طوریکه در بسیاری از تمدنها این نعمت ارزشمند را به عنوان خدای خود میپرستیدند و در مراسم خود جایگاه ویژهای برای آن اختصاص میدادند.
تنها ۳ درصد از آبهای موجود بر کره زمین آب شیرین محسوب میشود که از این ۳ درصد حدود ۹۰ درصد آن به صورت منجمد در دو قطب شمالی و جنوبی زمین قرار دارد و از این مقدار باقیمانده اگر آبهای موجود در یخچالهای طبیعی، کوهها، آبهای زیرزمینی و بخار آب موجود در جو زمین را کم کنیم، برای استفاده ما انسانها مقدار اندکی آب باقی خواهد ماند.
با رشد انفجاری جمعیت بعد از جنگ جهانی دوم و صنعتی شدن کشورها، شیوههای استفاده از آب نیز تغییر کرد؛ آب به صورت لوله کشی به داخل تمامی منازل رسید؛ استفاده از آب در صنعت افزایش یافت، کم کم آب به مسألهای استراتژیک تبدیل شد؛ دولتها در خیال خود برای حفظ آن و جلوگیری از هدر رفت آب در مقابل رودهای بزرگ سدهای بزرگتر احداث کردند با تکنولوژیهای جدید چاههای عمیقتر زدند و آبهای بیشتر را از داخل زمین بیرون کشیدند.
این روند روز به روز افزایش یافت و انسان بیشتر قدرت خود را به رخ طبیعت کشید، منابع آن را بیشتر تحت کنترل خود قرار داد تا جاییکه با پیشرفت علم در دنیا بسیاری از دولتها به این نتیجه رسیدند که حفر بیش از حد چاه و احداث سد بیشتر از آنکه به نفع کشورها و ملتها باشد به ضرر آنها تمام میشود.
مثالهای دستکاری بشر در طبیعت و تبعات غیرقابل جبران آن به قدری زیاد شد که سیاستمداران لجوج و طمعکار غربی تن به اصلاح الگوی مصرف آب در تمامی حوزهها دادند؛ شیوههای آبیاری کشاورزی تغییر یافت، سدها را تخریب کردند تا اکوسیستم رودخانهها نابود نشود و آب پشت سدها بخار نشود، الگوی صحیح مصرف را در بین مردم آموزش دادند و آب مورد استفاده در صنعت را مدیریت کردند.
تمامی این اقدامات در ۳۰ یا ۴۰ سال گذشته به قدری سریع اتفاق افتاد که باعث شد بحران آب از تهدید به یک فرصت تبدیل شود و به این ترتیب فرهنگسازی در حوزه آب به صورت گستردهای در جوامع روستایی و شهری در کشورهای توسعه یافته جا افتاده و تبدیل به یک فرهنگ شد.
در کشور ما نیز بهمانند بسیاری از کشورهای دنیا بیش از ۹۳ درصد مصرف آب در حوزه کشاورزی است؛ این خبر به قدری تکاندهنده و هشداردهنده است که اگر مورد بیتوجهی قرار گیرد به تنهایی میتواند تبدیل به یک تهدید ملی شود.
به غیر از معدود نقاط انگشتشمار، تمامی زمینهای کشاورزی در کشور با همان شیوههای پرمصرف سنتی در حال آبیاری است و عدم توجه به این مسأله توسط مردم و مسؤولان میتواند هزینههای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بسیاری را بر کشور تحمیل کند.
اگر بخواهیم این مسأله را قدری ریشهایتر بررسی کنیم، باید انگشت اتهام را به سمت مردم گرفت؛ زیرا متأسفانه مردم ما با وجود فهم عمیق و شعور سیاسی اجتماعی بالایی که دارند هنوز درک درستی از تبعات منفی و خانمانسوز این مسأله پیدا نکردهاند.
تمامی پیامها و هشدارهایی مانند «آب مایه حیات است» یا «در مصرف آب صرفهجویی کنید» تبدیل به کلماتی سرد و بیروح شده است که گویی یا باید بر روی دیوارها نوشته شود یا در آگهیهای تلویزیونی گفته شود؛ یا بیاعتنا از کنار آن گذر کرد یا این شعارها را به جوک و نقل خنده محافل بدل ساخت.
با توجه به هشدارها و تذکرات بسیاری از متخصصان حوزه آب، این مسأله همچنان در بیخبری تنگ و تاریکی به سر میبرد و اینگونه که پیداست تا آتش این بیخبری خرمن عدهای را به آتش نکشد، همتی برای حل این مسأله وجود نخواهد داشت و برخی آن را با داستان شنگول و منگول اشتباه گرفتهاند.
کشور ما به سوی یک ورشکستگی در حوزه آب میرود و اگر این بیتوجهیها ادامه داشته باشد اینبار حتی کار به نسل آینده هم نخواهد کشید و ما خود به چشم خویشتن میبینیم که جانمان میرود.
اشتباهاتی که در سالهای گذشته در حوزه آب در کشور انجام گرفته است از ساختن سدهای غیرملزوم تا مطالعات بر روی انتقال بین حوزهای آب یکی پس از دیگری ما را وارد بحرانی کرده است که اکنون تمامی کارشناسان و متخصصان این حوزه آخرین هشدارهای خود را با فریاد در همایشها و نشستهای تخصصی سر میدهند.
در این بین، بیتقصیر هم نیستند مسؤولانی که در سالهای گذشته با وجود اینکه محیط زیست و آب دو شعار اصلی دولتهای یازدهم و دوازدهم عنوان شده است، با بیتوجهی و گاهی از سر آگاهی و کسب رضایت لابیهای آب در کشور سکوت اختیار کردهاند و حتی با وجود اینکه با اقداماتی مانند سدسازی بیرویه یا انتقال بین حوزهای آب مخالف هستند از اعلام نظر یا مصاحبه در این زمینه امتنا میکنند.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری فارس ، تاریخ انتشار 6 آبان 96، کدمطلب:۱۳۹۶۰۸۰۶۰۰۱۷۳۹، www.farsnews.com