شعار سال: سیاست‌های «ژن خوب» یعنی هر سیاستی که در آن فرض می‌شود، انسان‌ها قابل رتبه‌بندی هستند. این سیاست نمونه‌های مختلفی داردمانند سیاست جداسازی آموزش استعدادهای درخشان از سایر دانش‌آموزان، که یک سیاست شکست‌خورده در دنیا است.

تجربه جداسازی که از کشورهای بلوک شرق و شورری دوران کمونیسم تقویت شد؛ با شکل‌گیری «سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان» یا سمپاد، در ایران بازسازی شد.

سیاست جداسازی آموزشی، که ریشه‌هایش به سیاست «نخبه‌محور» بازمی‌گردد؛ به دلایل متنوعِ روانشناختی، آموزشی و سیاست علم و فناوری در جهان آن‌چنان مورد انتقاد گرفت؛ که امروز چنین سیاستی در کشورهای توسعه‌یافته به کنار گذاشته شد.

سیاست‌های نخبه‌محور، برآمده از چند پیش‌فرض غیرواقعی است: اول آن‌که برخی از ژن‌ها برتر از دیگران هستند و برای توسعه باید این ژن‌های خوب را تبدیل به لکوموتیو توسعه کشور کرد.

دوم آن‌که کشف ژن‌های خوب امکان‌پذیر است و می‌توان کودک‌ها را بر اساس معیارهایی هوش و استعدادها رتبه‌بندی کرد.

مطالعات علمی متفاوتی اما نشان دادند که نه تنها هر دو پیش‌فرض پر از اشتباه است، بلکه نتایج هر نوع رتبه‌بندی ریشه مشکلات اجتماعی بزرگی خواهد بود.

به عنوان مثال افرادی که آموزش مناسب‌تر می‌بینند، تست‌های هوش را بهتر می‌زنند! این یعنی آن‌که تست‌های هوش، واقعا تست‌های سنجش هوش ذاتی (ژنتیک) نیستند؛ بلکه آن‌چه را می‌سنجد میزان یادگیری است و یادگیری بیش از هوش ژنتیکی، از برخورداری از آموزش، وضعیت خانوادگی، برخورداری‌های مالی و ... تاثیر می‌پذیرد.

آزمون‌هایی مانند آزمون ورودی دانشگاه بیش از آن‌که تصویری از توانمندی‌های فردی باشد، تصویری از وضعیت خانوادگی و سرمایه‌های اقتصادی و فرهنگی خانواده آن فرد و البته تا اندازه‌ای هم توانمندی آن فرد است.

به این ترتیب نه آزمون تیزهوشان و نه کنکور دانشگاه، هیچکدام توانمندی ما را نمی‌سنجند.

پیش‌فرض‌های «ژن خوب» در جامعه ایرانی گسترده است و واقعیت آن است که اغلب کسانی که علیه آن موضع گرفتند، به «ژن خوب» باور داشتند! اغلب آن‌ها باور دارند که انسان‌ها بر اساس ژن رتبه‌بندی می‌شوند!

واقعیت آن است که «هیچ آزمونی آن‌قدر منصفانه نیست که انسان‌ها را رتبه‌بندی کند» و برای همین است که به قول اسکات پیج در کتاب «تفاوت» می‌شود گفت: «پذیرش تنوع است که ما را به وضعیت بهتر می‌رساند.»

دیگر دوران هر سیاستی که برپایه رتبه‌بندی میان انسان‌ها و گروه‌ها باشد، گذشته است؛ سیاست‌ها باید برپایه احترام به تنوع‌ها و تفاوت‌ها باشد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری آفتاب، تاریخ 20 آبان 96، کد مطلب: 488671: www.aftabnews.ir