شعارسال: یکی از وظایف اصلی نمایندگان مجلس شورای اسلامی بحث نظارت بر اجرای قانون و رسیدگی به شکایات مردم است از سویی تحقیق و تفحص در مجلس یکی از ابزار های نظارتی مجلس به شمار می رود به سخن دیگر تحقیق و تفحص یکی از سازوکارهایی است که برای نظارت مجلس بر اجرای قوانین تعبیه شده است. بر اساس اصل 76 قانون اساسی، مجلس حق تحقیق و تفحص درتمام امورکشور را دارد.

فرایند تحقیق و تفحص حجم بالایی از پرونده های وقتگیر و پر هزینه را با خود به همراه دارد، اتفاقی که در مجالس پس از انقلاب تا کنون بیش از 200 بار رخ داده اما علیرغم تلاش زیاد نمایندگان، گاه بی آنکه به نتیجه مطلوبی ختم شوند متوقف می شوند یا پس از حصول به نتیجه، به برخورد با متخلفان منجر نمی شود و گاه به دست فراموشی سپرده می شوند. از همین رو با دو تن از نمایندگان فعلی و پیشین مجلس گفتوگویی داشتیم که در ادامه می آید.

معمولا تحقیق و تفحص ها به نتیجه نمی رسد

پروانه سلحشوری رئیس فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با خبرنگار الف در خصوص نتیجه تحقیق و تفحص های انجام شده در مجلس گفت: معمولا تحقیق و تفحص هایی که در مجلس آغاز می شوند به نتیجه قطعی نمی رسد، مثلا تحقیق و تفحص از شهرداری تهران اصلا رای نیاورد یا بعضاً عده ای آغاز می کنند ولی نتیجه نمی گیرند یعنی حتی خودشان پیگیری نمی کنند.

نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در ادامه افزود: نتایج تحقیق و تفحص ها باید از طرف قوه قضائیه پیگری و اجرا بشود اما من معتقدم در بیشتر مواقع مجلس هزینه می کند و تحقیق و تفحص هارا آغاز می کند اما اصلا به نتیجه نهایی نمی رسد، بعضی از تحقیق و تفحص های ما اصلا نتیجه مطلوبی به بار نمی آورد که بخواهد پیگیری بشود، بیشتر اینها در خود مجلس نتیجه نمی دهد بنابراین باید اول خود مجلس را پیگیری کرد که چگونه به این نتایج می رسد و بعد پیگیر قوه قضائیه شد.

سلحشوری با اشاره به برخی از تحقیق و تفحص های متوقف مانده در میانه راه گفت: در مواقعی کسانی که پیشنهاد تحقیق و تفحص را داده اند امضاهایشان را پس می گیرند که از اینگونه موارد کم هم نیست.

رئیس فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی معتقد است معمولا مجلس در برابر قوه قضائیه اقتدار لازم را ندارد از همین رو تحقیق و تفحص‌هایی که در مجلس به نتیجه ختم می شوند و قوه قضائیه وظیفه اجرای آن را دارد و اگر به هر دلیلی اجرایی نشوند مجلس حق پیگیری دارد ولی معمولا هرگاه مجلس به قوه قضائیه ورود کرده زیاد نتوانسته اقتدار خود را نشان بدهد، از همین رو مجلس بیشتر نظارت بر کار دولت دارد تا قوه قضائیه.

سیاسی کاری برخی نمایندگان مانع از نتیجه تحقیق و تفحص می شود

در همین خصوص داریوش قنبری نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی در گفتگو با الف ضمن تاکید بر نقش قوه قضائیه در اجرای نتایج تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی گفت: معمولا از تحقیق و تفحص های صورت گرفته گزارشی تهیه و در صحن علنی قرائت می شوند، اگر تخلفی هم مشاهده شده باشد آن را به دستگاه قضایی ارجاع می دهند و ضمانت اجرایی آن بر عهده قوه قضائیه است تا برخورد لازم را انجام بدهد و از آنجا که مجلس شان قضایی ندارد مستقیما با تخلفات برخور نمی کند، اگر هم تخلفی صورت نگرفته باشد پس از قرائت گزارش در صحن علنی قضیه هم به اتمام می رسد ، اما بعضی وقتها تحقیق و تفحص جنبه ابزاری توسط برخی نمایندگان پیدا می کند و در این گونه موارد تحقیق وتفحص به جایی نمی رسد.

قنبری در خصوص وظیفه مجلس در مقابل اجرا نشدن نتایج تحقیق و تفحص های صورت گرفته و حق قانونی مجلس برای نظارت بر قوه قضائیه گفت: بر اساس قانون این درست است ولی مجلس شان قضایی ندارد یعنی حتی اگر تحقیق و تفحص در خصوص خود قوه قضائیه هم باشد و اگر تخلفی هم مشاهده بشود باز هم به دستگاه قضا ارجاع داده می شود و مجلس نمی تواند با تخلفات برخورد کند.

اما فارغ از اجرایی نشدن نتایج برخی تحقیق و تفحص های صورت گرفته در مجلس بعضا دیده می شود که در برخی موارد تحقیق و تفحص در میانه راه متوقف می شود که این نیز دلایل خاص خود را دارد، داریوش قنبری بر این باور است که توقف تفحص آنهم در میانه راه بستگی به موضوع مورد تحقیق دارد در برخی موارد در میانه راه مشخص می شود که مشکل خاصی وجود ندارد و خود نمایندگان در ادامه راه منصرف می شوند اما در مواقعی فشارهایی از سوی برخی وارد می شود و نمایندگان هم تسلیم آن فشار ها می شوند؛ این نماینده سابق مجلس شورای اسلامی معتقد است در برخی موارد هم ممکن است ورود هیئت رئیسه مجلس موجب توقف تحقیق و تفحص می شود اما در نهایت نمی توان یک مورد خاص را برای آن بر شمرد.

البته طبق قانون در اینگونه موارد هم باید گزارشی تهیه شود و مشخص کنند که چه کارهایی صورت گرفته و در آن مورد خاص ابهام زدایی صورت گیرد، اما وقتی مسائلی در ارتباط با دستگاهی مطرح می شود بنابراین باید گزارش آن خوانده شود تا به حیثیت آن دستگاه صدمه ای وارد نشود.

این نماینده پیشین مجلس در انتها سیاسی کاری برخی نمایندگان را یکی دیگر از عوامل مسکوت و بی نتیجه ماندن تحقیق و تفحص های مجلس بر می شمرد و می گوید : "این همان بحث استفاده ابزاری از این کار است، وقتی نماینده بر اساس انگیزه های سیاسی به موضوعی ورود پیدا می کند از همان ابتدا با حسن نیت وارد نمی شود و در این قضیه دنبال یک امتیاز یا مسائل شخصی خود است و وقتی می‌بیند به اهداف خود نمی رسد از نیمه راه منصرف می شود.”

با این همه بنظر می رسد تحقیق و تفحص به عنوان یکی از ابزارهای اصلی نظارت در مجلس برای رسیدن به نتیجه مطلوب با چالش های بسیاری همراه است، چالش هایی که خود نمایندگان نیز در پیدایش آن بی تاثیر نیستند، از سویی باتوجه به پر هزینه و زمانبر بودن آن شاید بهتر باشد نمایندگان ملت به دنبال مکانیسم های قانونی دیگری برای اعمال نظارت و انجام وظیفه خود باشند تا علاوه بر جلوگیری از هدر رفت هزینه و زمان خانه ملت از حقوق ملت نیز صیانت شود.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از جامعه خبری تحلیلی الف ، تاریخ انتشار: ۱۳ آذر 1396 ، کدخبر: 3960913153 ، www.alef.ir