گذار به الهیات سیاسی دموکراتیک؛
مشروطیت نخستین فصل تجدد ایرانی است که بر پایه آگاهیها و مفاهیم نوین راهیافته به ذهنیت ایرانی پدیدار شد. در پرتو این آگاهیهای نوآیین، نظام دانایی سنتی شکاف برداشت و هندسه معرفتی آن دگرگون و سنت دچار بحران شد. افزون بر این حکمرانی سنتی که در چارچوب الهیات سیاسی سنتی مشروعیت مییافت با چالش و بحران روبهرو شد و گذار به آن ضرورت یافت. در واکنش به این بحران، گروهی همچنان بر حفظ سنت و الگوی سنتی حکمرانی اصرار داشتند. در برابر گروهی دیگر به ضرورت بازسازی آن پی بردند و کوشیدند تا بر پایه امکانات درونی به بازسازی آن بپردازند که در پرتو کوشش آنها جریان نواندیشی دینی شکل گرفت. بههرحال پرسش این است که مشروطیت چه تحولی در الهیات سیاسی شیعه پدید آورد؟ در پاسخ میتوان ادعا کرد مشروطیت با نقد وجوه اقتدارگرایانه اندیشه سیاسی شیعه زمینه گذار به الهیات سیاسی دموکراتیک را فراهم کرد.
کد خبر: ۳۹۱۰۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۱۶
میزگرد دین و وقایع ۱۴۰۱:
محمدحسین نظری، خبرنگار:یکی از جنبههایی که در ماههای گذشته درباره حوادث ۱۴۰۱ در گفتگوها کمتر به آن پرداخته شده، سویههای دینی این حوادث بوده است. سوال این است که آیا پایگاههای دینی و دین بهمثابه مرجع بیرونی نسبتی با این حوادث داشت و آیا از رفتارها، شعارها و مواضع لیدرها و کنشگران این حوادث میتوان نکتهای در این باره استنتاج کرد؟ آیا حوادث اخیر به معنی گرایش عموم جامعه ایران به بیدینی است؟ برای پاسخ به این سوالات سراغ محسن صبوریان، عضو هیاتعلمی دانشکده علوم اجتماعی تهران و جبار رحمانی عضو هیاتعلمی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم رفتیم. مشروح این نشست را در ادامه از نظر میگذرانید.
کد خبر: ۳۸۷۰۳۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۲۱
دکتر اردشیر منصوری:
اردشیر منصوری، استاد فلسفه یادداشتی در تحلیل وقایع اخیر کشور نوشته است که چهار مولفه را برای ایجاد اعتراضات شهریورماه 1401 ایران مطرح می کند. وی معتقد است ، پیروزی بدون «ائتلاف» نیروها ممکن نیست. «تکثرگرایی» و «رواداری» بستر ائتلافهای سنجیده است. بین «تنافر کلی» و «اتحاد و یکسانی» راه میانهای وجود دارد که «تکثرگرایی» (پلورالیزم) است.آموختن تکثرگرایی اجتماعی، سیاسی و حتی معرفتی، و ترویج «پلورالیزم» و مهارتهای «گفتگو در عین اختلافنظر» فریضۀ جامعه نخبگانی ما و رمز پیروزی است.
کد خبر: ۳۸۳۹۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۲۱
رضا غلامی؛
رضا غلامی در در اجلاسیه «رویکردی تازه به عقلانیت سیاسی در اسلام» گفت: یکی از دلایل اصلی ناتوانی اسلام در شکوفایی اسلام در قرن ۴ و ۵ هجری قمری به جایگاه عقل عملی بر میگردد و اگر این طرز نگاه به عقل عملی عوض نشود و در حد حکمت عملی به آن نگاه شود، ما در ایجاد تمدن اسلامی ناکام خواهیم ماند.
کد خبر: ۳۸۲۹۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۶/۰۸
نسبت فقه و اخلاق؛
نسبت «فقه» و «اخلاق» همیشه در میان عالمان مسلمان و در دهههای اخیر میان به طور گستردهای میان دین پژوهان به خصوص نواندشان دینی، محل نزاع بوده است. پارهای از اندیشمندان اخلاق را ذیل دین تعریف میکنند، برخی آن را مستقل از دین دانسته و بعضیها نیز اخلاق را مسألهای مُشرف و مسلط بر گزارههای دینی میدانند به طوری که حکمِ دینی همیشه تابع حکم اخلاقی است. سروشِ دباغ رواندرمان گر، مدرس فلسفه و نواندیش دینی است. او سالیانی است که دغدغۀ ربط میان «فقه» و «اخلاق» را دارد و توانسته پارهای از موضوعات فقهی را در «ترازوی اخلاق» – در دستگاه اخلاقیِ خود – واکاوی کند. کتاب او به نام «زمین فقه و آسمان اخلاق» به تازگی منتشر شده است. از سوی دیگر محمد موسوی عقیقی پژوهشگر فقه، فلسفه و اخلاق مناسبات میان «فقه» و «اخلاق» را به فراخور موضوعاتی بررسی میکند. متن زیر، گفتگوی میان سروش دباغ و موسوی عقیقی است است.
کد خبر: ۳۷۲۵۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۱/۲۲
احمد واعظی:
احمد واعظی گفت: بسیاری از دلبستگان نظام و انقلاب، آرزوی تأسیس تمدن نوین اسلامی را دارند، اما اگر ما در درون حوزه نتوانیم با یکدیگر گفتگو کنیم و همدیگر را تحمل کنیم، چطور میخواهیم برای جهانیان تمدن درست کنیم
کد خبر: ۳۷۲۱۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۱/۱۶
حجت الاسلام والمسلمین ایازی؛
مانع دیگری که به نظر من سختتر و سنگینتر است و شاید بشود گفت عاملیت افراد سودجو است جریان قوی حوزهها بر اساس نگاه سنتی است. اکثریت در حوزههای علمیه را فقهای سنتی تشکیل میدهند و تحول در دیدگاه ایشان هم معمولاً زمانبر است. با وجود همه تحولاتی که در دنیا رخ داده، اگر این نگاه بخواهد تغییر پیدا کند نیازمند زمان و آگاهی و فهم تغییرات در مناسبات اجتماعی است. این تغییرات چه خوب باشد و چه بد، امروز واقعیت است.
کد خبر: ۳۷۰۹۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۱/۰۲
نواندیشی و روشنفکری دینی ؛
هدف اولیه و اصلی جریان نواندیشی و روشنفکری دینی، ظاهراً هدفی سیاسی-حقوقی-اجتماعی است، نه تزکیه روحی و نفسانی دینورزان. اگر هدف تزکیه دینورزان باشد، این جریان بهسهم خود نقش مهمی ایفا کرده است، ولی اگر هدف سیاسی-حقوقی-اجتماعی است، به نظر میرسد که هنوز راه را شروع نکرده و جدی گرفتن فهم دین بهمثابه نهاد، گام نخست در این زمینه است.
کد خبر: ۳۷۰۲۳۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۰/۲۳
نواندیشی دینی؛
سیدجواد میری با اشاره به اینکه چشمانداز صحیح به دین این است که جامعهای همراه با عدل و قسط ساخته شود، بیان کرد: چنین چشماندازی موجب میشود که دین را به فقه یا احکام فقهی تقلیل ندهیم.
کد خبر: ۳۶۹۷۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۰/۱۸
عیوضی تشریح کرد:
عضو اندیشکده علم مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت گفت: پیشرفت جمهوری اسلامی و شکوفاسازی معنوی، علمی، دفاعی و اقتصادی ایران بر اساس سند الگوی اسلامی ایرانی نیازمند برخورد صحیح با مسئله و سنجش اصولی اجرای آن است.
کد خبر: ۳۶۹۵۵۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۰/۱۵
سیدجواد میری؛
سیدجواد میری با اشاره به سهروردی و نحوه پایهگذاری فلسفه اشراق بیان کرد: باید بتوانیم تفسیرمان را تغییر دهیم؛ یعنی تفسیری از مدرنیته داشته باشیم و توجه کنیم که با نگاههای سنتی نمیتوانیم به سراغ دین برویم و باید بدانیم که نهادهای دینی نیز مقدس نیستند و مانند هر نهاد دیگری دستخوش تحول میشوند.
کد خبر: ۳۶۸۹۱۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۰/۰۷
در گفتگو با صادق حقیقت؛
تفاوت روشنفکری دینی و نواندیشی دینی در این است که روشنفکران دینی، چون عقل متجددانه را حجت میدانند نیازی به اجتهاد به شکل حوزوی ندارند، اما نواندیشان دینی در گفتمان اصولگرایی معتقدند که اجتهاد ابزار فهم است بنابراین اگر من میگویم که جهاد ابتدایی در اسلام وجود ندارد طبق صناعت فقه باید استدلال کند که چرا وجود ندارد.
کد خبر: ۳۶۷۰۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۱۵
گسترش افقهای نظری
اگر بپذیریم که سنت تفکر در ایران چندین معاشر دارد و یکی از آنها حوزه است، آنگاه میتوان این پرسش را مطرح نمود که اندیشه در این نهاد قدیم، چه سرنوشتی بر خود دیده است. برای پاسخ بدین پرسش میتوان فاعلان امر را ردیابی نمود و واکاوی کرد که کدام حوزویان به اندیشیدن به مثابه تولید دانایی پرداخته اند. اینگونه میتوان نشان داد مرحوم داوود فیرحی از چنین مختصاتی برخوردار بوده است.
کد خبر: ۳۶۵۴۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۲۵
رسالت دین چیست؟
محمدکاظم شاکر بیان کرد: وقتی بحث دینداری و نواندیشی دینی مطرح میشود، باید ابتدا اصل و فرع کنیم و بگوییم دین برای چه کسی آمده و در آخر قرار است چه شود؟ آیا قرار است در انتها دین روی پیشانی ما یک جای مهر بیندازد یا دست دزد را قطع کند؟
کد خبر: ۳۶۴۱۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۱۱
نگرشی جدید به دین؛
مرحوم حسن حنفی (متولد ۱۹۳۵-وفات ۲۰۲۱ - ۸۶ سالگی) شاگرد عثمان امین، از اندیشمندان دینی عرب (مصری) است که به چپ اسلامی متمایل بوده است. وی معتقد به وحدت دین و سیاست است و هدف خود را بازسازی تراث اسلامی قرار داده و سعی دارد سنتها و تراث اسلامی را به ایدئولوژی تبدیل کند. در این بازسازی، انسان و تاریخ در مرکز توجه او قرار دارند. وی معتقد است بدبختی مسلمانان به خاطر تقلید مکانیکی از مدلهای گذشته رخ داده و باید آن را بازسازی نمود. آرای نظری حسن حنفی در ایران چندان مورد توجه مستقیم قرار نگرفته، ولی به واسطه شاگردش نصر حامد ابوزید، تأثیر غیر مستقیم عمیقی بر نواندیشان دینی ایران گذاشته است (شاگردان اصلی حنفی را شامل نصر ابوزید، علی مبروک و کریم السید عنوان داشته اند). حنفی اگرچه در زمان حیاتش از سوی برخی سنتگرایان مصری تکفیر شده بود، اما بعد از مرگش شیخ الازهر در فیسبوک خود، حنفی را متفکری خواند که عمرش را در محراب اندیشه و فلسفه گذراند و درگذشت او را تسلیت گفت.
کد خبر: ۳۶۳۵۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۰۵
فقه پژوهی و نواندیشی دینی؛
سروش دباغ: اثر پیش رو، متضمنِ جستارهایی است که طیِ نه سال گذشته، درباره نسبت میان اخلاق و احکام فقهی اجتماعی نگاشته و در ترازوی اخلاق توزین کردهام.
کد خبر: ۳۶۲۹۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۸
محمد زارع شیرین کندی:
در حوزه عرفانی از سنخ عرفان شمس تبریزی و در فضای خاص آن، بیتردید هر فیلسوف آزاداندیشی میتوانست آرا و اندیشههای خویش را، بدون هیچ ترس و واهمهای، طرح و عرضه کند.
کد خبر: ۳۶۱۲۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۰۹
۷ الزام برای تحول در نظام آموزش و پرورش
روز گذشته، سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ آغاز و بازگشایی مدارس به صورت مجازی در قالب استفاده از ظرفیت اینترنت و شبکههای اجتماعی انجام شد. فارغ از آسیبهای این نوع شیوه آموزش که در جای خود قابل بحث و ارزیابی است؛ این دومین بهار تعلیم و تربیت است که آغاز سال تحصیلی در دوران پاندمی کرونا را بدون شور و نشاط دانش آموزان در فضای مدارس و بدون برپایی مراسمها و جشنهای خاص مربوط به این رویداد مهم علمی و آموزشی، شاهد هستیم.
کد خبر: ۳۶۰۶۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۰۴
علیرضا علویتبار؛
جریان حاکم در جمهوری اسلامی ایران، نمیتواند با گفتمان غالب در میان طالبان حاکم بر افغانستان مرزبندی گفتمانی نماید. گفتمان جریان حاکم در ایران (جریان راست تندرو)، از نظر آرزوها، خطمشیها و شعارها، شباهتهای انکارناپذیری با طالبان دارد. اگر اصطلاحات و لهجهها را نادیده بگیریم، عمق این شباهت آشکارتر میشود.
کد خبر: ۳۶۰۳۵۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۰۱
سالگرد ارتحال آیتالله صانعی؛
حجت الاسلام و المسلمین سید ابوالفضل موسویان، در مراسم سالگرد ارتحال آیت الله العظمی صانعی، گفت: مرحوم آیت الله العظمی صانعی در تعبیری میفرمایند: نظر عقل جمعی با عقل فردی اصلاً قابل مقایسه نیست و این توده مردمند که نظرشان محترم و رأی آنها ملاک تصمیمگیریاست. هر حکومتی که بتواند اعتماد ملت را حفظ کند و محوریت امور را بر اساس احترام به خواست و رأی مردم قرار دهد، از هر تهدیدی ایمن است.
کد خبر: ۳۵۸۹۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۲۱