عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: اگر الهیات عملی بخواهد هم‌سرنوشتی را تبدیل به قلمرو کند باید برای پیشگیری از قدرت تخریبیِ آن دستور‌العمل‌های مراقبتی بدهد چراکه هم‌سرنوشتی یک مسئله بزرگ و کلان است که بسیاری از مسائل الهیاتی را در خود هضم می‌کند و تغییر می‌دهد.

حجت الاسلام و المسلمین هادی سروش، استاد حوزه و محقق و پژوهشگر علوم دینی با تأکید بر اینکه تا به امروز ظرفیت‌های دانش وسیع و پخته فقه مغفول مانده و از امکانات آن به طور کامل بهره گیری نشده است، گفت: امروز به تقویت شاخصه‌های مهمی در فقه احتیاج داریم که این شاخصه‌ها «توجه به آیات قرآن»، «تلفیق قواعد و روایات»، «عقل و بنای عقلا»، «شریعت سهله و سمحه» و «تقویت روابط میان فقها و روشنفکران» هستند.

تولیت موسسه فقاهت و تمدن اسلامی اظهار داشت: اگر پذیرفتیم باید با مردم باشیم و با آن‌ها انس بگیریم و درد آن‌ها انگیزه درس و تحقیق ما شد همه مسائل حوزه حل می‌شود.

در ارزیابی کارنامۀ فکری و پژوهشی داود فیرحی (۱۳۹۹-۱۳۴۳) بر پایۀ آثار مکتوب و گفتار‌های او، می‌توان از دو قلمرو موازی سخن گفت: یکی فقه سیاسی و دولت در اسلام؛ دو دیگر، پژوهش‌های تاریخی در دو بخش: رخداد‌های صدر اسلام و تحولات ایران در دوران مدرن. لازم به ذکر است که ارزیابی جامع کارنامۀ فیرحی نیازمند مطالعۀ تمام آثار اوست؛ کاری که به فرصتی فراخ و زمانی دراز نیاز دارد؛ بنابراین آنچه در این نوشته می‌آید، هرچند با رجوع به آثار او فراهم آمده، اما صرفاً نگاهی اجمالی به کارنامۀ فیرحی در حد امکان و مجال است. در این نوشتار، دربارۀ کارنامۀ فیرحی در دو قلمرو یاد شده، نکاتی را بر سبیل ایجاز ذکر می‌کنم.

استاد مسجدجامعی با بیان اهمیت الهیات عملی در عین حال اذعان می‌کند که پایه گذاران آن با مشکلاتی مواجه هستند. او می‌گوید: توقع ما از دین باید با منطق آن دین هماهنگ باشد. در این صورت است که پاسخ ما مورد قبول قاطبه متدینین قرار می‌گیرد و اصولا ادامه می‌یابد. در مورد مسیحیت کاتولیک این مشکل خیلی کمتر وجود دارد، زیرا دین آن‌ها متن‌مدار نیست بلکه اجماع‌مدار است و آنچه که اجماع مومنین به آن می‌رسد، مهم است.

سروش دباغ: اثر پیش رو، متضمنِ جستار‌هایی است که طیِ نه سال گذشته، درباره نسبت میان اخلاق و احکام فقهی اجتماعی نگاشته و در ترازوی اخلاق توزین کرده‌ام.

با پیروزی انقلاب در ایران و شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی، دین و آموزه‌های دینی حضوری فعال در عرصه‌های سیاسی-اجتماعی پیدا کردند. روحانیانی که به سرکردگی انقلاب رسیدند، هدف انقلاب را ایجاد جامعه‌ای دینی اعلام نمودند. پس از مدتی نیز مفهوم جامعه دینی را دقیق‌تر کرده و «جامعه فقهی» را جایگزین آن کردند. این جایگزینی همراه با به‌کارگیری مفهوم «اسلام فقاهتی» به‌عنوان وجه متمایزکننده شناخت معتبر از اسلام از سایر شناخت‌ها صورت گرفت.

نقش فق‌ها در تشکیل دانش فقه امری واضح و آشکار است. پرسش اصلی در این نوشتار آن است که فقهی که اکنون در اختیار ماست بیشتر برخاسته از قرآن، سنت و عقل است یا برخاسته از اندیشه و نوع نگاهِ فق‌های بزرگوار؟ سهم هر کدام از «منابع» و «فقها» در فقهِ موجود چند درصد است؟

فلسفه اگر بخواهد منهای جامعه‌ی خود، منهای دلالت و بار ارزشی خود و همچنین منهای دلالت و بار عملی خود، مستقل تلقی شود، دردی را در پی خواهد داشت مثل اینکه در کل بگوییم فلسفه وابسته به غیر است و طی آن مدعی شویم که فلسفه علمی جهانی است و این جهان را هم در غرب خلاصه کنیم. این همان از خود بیگانگی است. از قضا هر دو نگاه بیمارند.

این [چه سخنی است که می‌گویی]با اینکه تو با ما هستی، گناهت را به گردن بی گناهی می‌اندازی! [روزگار چه گناهی دارد!]»