شعارسال: ایران کشوری است که آثار و نشانههای تاریخ و تمدن در جاجای آن وجود دارد. بسیاری از این آثار به ثبت جهانی یا ملی نیز رسیدهاند. آثار تاریخی در همه زمانها نیاز به مرمت و احیا دارند.
تاکنون نیز بسیاری از آثار کشورمان یا بهطور کامل مرمت شدهاند یا در حال مرمت هستند. اما برخی آثار نیز همچون مسجد کبود تبریز و مسجد جامع اردستان همچنان نیاز به مرمت جدی دارند.
در همین خصوص با سید هادی احمدی سرپرست دفتر حفظ بناها و محوطههای تاریخی به گفتوگو نشستیم.
مشروح این گفتوگو را در ادامه میخوانید.
رئیس دفتر حفظ بناها درخصوص انواع بناهای تاریخی گفت: در خصوص بناهای تاریخی چندین اثر داریم که برخی آثار مالکیت آن با سازمان میراث فرهنگی است. برخی دیگر متعلق به دولت و برخی آثار شخصی است.
وی ادامه داد: هر کدام از این آثار نیز ردیفهای اعتباری خود را دارند و ما به اندازه بودجه تخصیص داده شده به آن میتوانیم به آنها رسیدگی کنیم.
احمدیان با ارائه گزارشی از بناهای مرمت شده در سال 96 اظهار داشت: در سال 96، 700 پرونده مشارکتی داشتیم که از این میان 280 بنای مشارکتی از 10 تا 100 درصد پیشرفت فیزیکی داشتند.
وی با بیان اینکه 218 بنای تاریخی و مهم نیز در سال 96 مورد مرمت قرار گرفتند، اظهار داشت: از این 700 پرونده 30 بنا نیز مربوط به سایر نهادها بود که در سال96 مرمت شد. 131 بنای تاریخی، بقعه متبرکه و مسجد نیز در سال گذشته مورد مرمت قرار گرفتند.
رئیس دفتر حفظ بناها بابیان اینکه سازمان میراث فرهنگی یک وظیفه در خصوص بافتهای تاریخی شهری و روستایی دارد، اظهار داشت: سازمان میراث فرهنگی 75 بافت شهری و روستایی را مورد بررسی یا در دستکار قرار داده است.
وی ادامه داد: برای برخی از این بافتها طرحی طراحی شده، برای برخی دیگر الگو تنظیم کردهایم که بنیاد مسکن در حال تکمیل آنهاست و برخی دیگر را مطالعه و در دست بررسی داریم.
احمدیان تصریح کرد: در سال جدید نیز 2 هزار پرونده مرمت آثار داریم که باید منتظر تأمین اعتبارات آن از سوی دولت باشیم.
امکان ایجاد 10 هزار شغل، در صورت تامین اعتبارات برای پروندههای مشارکتی امسال
وی با بیان اینکه در صورتی که دولت اعتبارات آن را تأمین کند امکان مرمت حدود 3 هزار اثر مشارکتی را داریم، عنوان داشت: در صورت عملی شدن این موضوع بین 10 تا 12 هزار شغل در زمینه مرمت آثار تاریخی ایجاد خواهد شد.
رئیس دفتر حفظ بناها اظهار داشت: در سال 96 نیز مجموعاً حدود 800 اثر با کمک مستقیم و یا غیرمستقیم سازمان میراث فرهنگی مورد ترمیم قرار گرفتهاند.
احمدیان خاطرنشان کرد: مرمت یک عمل زمانبر است و یک ساله تمام نمیشود بسیاری از آثاری که سال گذشته در لیست مرمت وجود داشتند امسال نیز در لیست مرمت آثار وجود دارند.
رئیس دفتر حفظ بناها بابیان اینکه اعتبارات میراث فرهنگی برای مرمت آثار و تکمیل بسیاری از پروندههای ناقص کافی نیست اظهار داشت: البته کافی بودن اعتبارات برای مرمت آثار تاریخی منطقی هم نیست زیرا در یک پژوهش در خصوص اعتبارات لازم برای مرمت 32 هزار اثر ثبت شده که بخشی از آن مربوط به محوطهها و بخشی مربوط به بناهاست انجام دادیم.
احمدیان ادامه داد: طی این پژوهش برای یک دوره 5 ساله برای مرمت آثار و رسیدن آنها به یک سطح استاندارد بودجهای بیشتر از بودجه عمرانی کل کشور نیاز داریم که هرگز امکانپذیر نیست.
وی اضافه کرد: بنابراین هر ساله بر اساس توان مالی خود برای تعداد محدودی از بناها با توجه به اولویتبندی برنامه مرمتی اجرا میکنیم.
احمدی: برای مرمت مسجد جامع اردستان اعتبار نداریم
رئیس دفتر حفظ بناها درخصوص مرمت مسجد جامع اردستان خاطرنشان کرد: این مسجد جامع نیز از امور حفاظتی و باستانشناسی آن انجام شده است اما برای کار کارشناسی و مرمتی اعتبار خاصی وجود ندارد.
احمدیان با اشاره به ارتباط سازمان میراث فرهنگی با سازمان اوقاف نیز تصریح کرد: بیشترین نقطه اشتراک سازمان میراث فرهنگی در نهادها با سازمان اوقاف است از 32 اثر ثبت شده و ثبت نشده کشور مالکیت بیشتر آنها با سازمان اوقاف بوده و سند آنها مربوط به اوقاف است.
وی توضیح داد: تقریباً تمام کاروانسراها، امامزادهها، مساجد و تکایا مالکیت آنها با اوقاف است.
احمدیان: با سازمان اوقاف بر سر بسیاری از مسائل به تفاهم رسیده ایم
رئیس دفتر حفظ بناها با بیان اینکه مسئولیتها و اهداف سازمان میراث فرهنگی با سازمان اوقاف فرق دارد، اظهار داشت: ضوابط میراث فرهنگی بیشتر نگهداری است اما ضوابط اوقاف بیشتر اقتصادی و توسعهای است.
احمدیان گفت: به همین دلیل در برخی مسئولیتها با سازمان اوقاف تداخل مسئولیت داشتیم و بیشتر مسائل به دادگاه کشیده میشد اما در حال حاضر به تفاهم بیشتری رسیدهایم و بر سر بیشتر مسائل همسو شدهایم.
وی در خصوص مساجد جامع نیز با بیان اینکه این مساجد هر ساله اعتبارات خود را بر اساس کارشناسیها دریافت میکنند، گفت: اما در طول تاریخ این مساجد برای میراث نبوده و مربوط به موقوفات است.
رئیس دفتر حفظ بناها بابیان اینکه گاهی برخی طرحهای توسعهای به ضرر مسجد و طرحهای مرمتی میراث فرهنگی است ادامه داد: همگی این مساجد نذورات و اعتبارات خود را دارد اما گاهی این موقوفات صرف هزینه نگهداری مسجد نشده و برای مصارف دیگر هزینه میشود و این موارد نیز بهضرر مساجد و طرحهای میراث فرهنگی است.
احمدیان از ایجاد تفاهمنامهای میان سازمان میراث فرهنگی و سازمان اوقاف درخصوص مرمت مساجد خبر داد و گفت: به تازگی تفاهمنامهای با اوقاف بستهایم که طبق آن میراث فرهنگی مرمت مساجد را مدیریت میکند و سازمان اوقاف نیز به این دید رسیده است که باید از موقوفات مساجد برای حفظ و نگهداری آنها هزینه شود.
مرمت مسجد کبود همچنان ادامه دارد
وی بااشاره به وضعیت مسجد کبود تبریز نیز تصریح کرد: این مسجد تقریباً یک خرابه بود اما هر ساله اعتباراتی را برای مرمت آن در نظر گرفتیم.
رئیس دفتر حفظ بناها توضیح داد: اما در این زمینه مشکلاتی را نیز داشتیم چرا که یک هیأت در آنجا مستقر بود که با ما همکاری نمیکرد و مشکلات زیادی را ایجاد کرده بود.
احمدیان اضافه کرد: هر چند که این موارد هنوز نیز وجود دارد و آسیبهایی به بحث مرمت این مسجد وارد کرده است.
وی خاطرنشان کرد: این مسجد نگین مساجد ایران است و برای آن برنامههای خاصی داریم به ویژه در رویداد تبریز 2018 بر روی آن سرمایه گذاری کردهایم.
رئیس دفتر حفظ بناها بابیان اینکه برای تکمیل کامل این مسجد به اعتبار یک ساله کل سازمان نیازمندیم اظهار داشت: اما این موضوع امکانپذیر نیست و هر ساله توانستهایم قسمتی از آن را مرمت کنیم.
احمدیان با بیان اینکه این مسجد حدودا 60 الی 70 درصد پیشرفت فیزیکی در مرمت داشته است، اظهار داشت: مسجد کبود در ابتدا تنها چند دیوار از آن باقی مانده بود اما در حال حاضر وضعیت خوبی دارد هر چند که قرار نیست مثل اول شود و باید بخشی از آن به همین شکل باقی بماند.
وی در خصوص تعیین زمان دقیق برنامه مرمتی این مسجد گفت: در اردیبهشت ماه معاون میراث فرهنگی استان با کارشناسان مربوطه جلسه خواهند داشت و جزئیات برنامه مرمتی مسجد کبود مشخص خواهد شد.
مشارکت با نهادها، الویت امسال سازمان میراث فرهنگی
رئیس دفتر حفظ بناها با اشاره به مهمترین اولویتهای سازمان در سال 97، گفت: اولین اولویت سازمان میراث فرهنگی افزایش مشارکت است از جمله مشارکت مالی، فکری و دیگر موارد با نهادهای گوناگون.
احمدیان اضافه کرد: این مشارکت از طریق درگیر کردن تمام ذینفعان به میراث فرهنگی انجام خواهد شد.
وی ادامه داد: مشارکت با سایر نهادها مانند سازمان اوقاف و مشارکت با نمایندگان مجلس و قوانینی که نیاز به اجرای آن داریم از جمله این موارد است.
توانمندسازی بدنه میراث فرهنگی، برنامه سال 97 این سازمان
رئیس دفتر حفظ بناها بابیان اینکه اولویت بعدی میراث فرهنگی در سال 97 توانمندسازی بدنه میراث در خصوص نیروهای این سازمان است تصریح کرد: چرا که به عنوان مثال مرمت یک علم پویا و میانرشتهای است اگر فردی 10 سال گذشته از دانشگاه در این رشته فارغالتحصیل شده باشد آموزههای وی مربوط به 10 سال پیش است.
احمدیان ادامه داد: در صورتی که اغلب این مباحث از لحاظ تئوری فرق کرده است زیرا که سرعت تغییرات در دنیای علم بسیار زیاد است.
وی عنوان داشت: متأسفانه در سیستم دولتی ما توانمندسازی نیروها تنها به خود افراد متکی است. یعنی اگر نیرویی خود اهل مطالعه و تلاش باشد به روز میشود اما اگر این گونه نباشد در همان مقطع باقی خواهد ماند.
رئیس دفتر حفظ بناها با بیان اینکه این وضعیت در استانها بسیار برتر است ادامه داد: چرا که در استانها از ابتدا برخی نیروها آموزش کافی را ندیدهاند. برنامه امسال سازمان پررنگ کردن آموزش نیروها و برگزاری جلساتی برای به روزرسانی کارشناسان است.
احمدیان خاطرنشان کرد: چرا که میتوان از توان آموزشی کشور از طریق استفاده از تجارب پیشکسوتان و محققان هر حوزه استفاده کرد.
رئیس دفتر حفظ بناها استفاده از کارشناسان خارجی و نیروهای یونسکو و ایکوموس را برای توانمندسازی علمی بدنه سازمان میراث فرهنگی یکی از راههای مؤثر در این زمینه دانست.
وی در خصوص اولویت بعدی میراث فرهنگی اظهار داشت: در گذشته شرایطی وجود داشت که طبق آن هر مرکز تاریخی از اعتبارات خود خرج میکرد و مرمت خود را انجام میداد و سازمان میراث نیز توجه نسبی داشت. در صورتی که قانون کل دخالت در آثار تاریخی را به سازمان میراث واگذار کرده است.
تصرف در بناهای تاریخی با نظارت میراث فرهنگی قانونمند میشود
احمدیان ادامه داد: متأسفانه سازمان میراث فرهنگی از این وظیفه خود بهطور کامل استفاده نکرده و به این معنی است که اگر فردی خانهای واجد شرایط مرمت دارد، آن فرد حق هر گونه تصرف و یا تخریب در آن بنا را داشت.
رئیس دفتر حفظ بناها گفت: اما در حال حاضر بر اساس قانون برای مرمت و یا هر گونه تصرف در این گونه بناها باید از سازمان میراث فرهنگی مجوز گرفته شود.
وی عنوان داشت: در این راستا باید ابتدا از سوی کارشناسان میراث فرهنگی طرح اولیه داده شود و در صورت نیاز به مرمت این عمل از سوی میراث فرهنگی انجام خواهد شد.
احمدیان با بیان اینکه در حال حاضر این یک وظیفه قانونی به عهده سازمان میراث فرهنگی است و به هر کسی اجازه تصرف در زمینههای تاریخی خود را نمیدهد ابراز داشت: اما متأسفانه در گذشته هر کس که بنای تاریخی داشت هر گونه تصرف در آن انجام میداد. هر چند این امر قانونی نیست اما بر اساس عرف مشکلی نداشت.
رئیس دفتر حفظ بناها بابیان اینکه سازمان میراث قصد دارد در سال جدید نقش خود را در این زمینه که حق قانونی خود است پررنگ کند، ابراز داشت: برای این امر نیز افراد با راهنمایی کارشناسان از تصرف در این آثار منع میشود تا ارزشهای بنا حفظ شود.
وی با بیان اینکه در خصوص مردم این امر کمتر اتفاق میافتد اما متأسفانه تاکنون نهادها نظارت خوبی در این زمینه انجام ندادهاند ادامه داد: به عنوان مثال برخی وزارتخانههایی که در پایگاههای تاریخی مستقر هستند هر گونه تصرفی را در بناها انجام میدادند.
رئیس دفتر حفظ بناها گفت: اما امسال تلاش میراث این است که هر گونه دخالت در آثار تاریخی را قانونمند کند.
همکاری با ایتالیاییها و آلمانیها برای مرمت آثار
احمدیان در خصوص همکاری سازمان میراث فرهنگی برای مرمت آثار با سایر کشورها تصریح کرد: هر ساله این همکاری با کشورهای دیگر وجود داشته است امسال نیز در این زمینه با چندین کشور همکاری خواهیم داشت.
وی درخصوص مرمت آثار ثبت جهانی گفت: یکی از مزایای این گونه آثار این است که میتوان با کمک کارشناسان سازمان یونسکو آنها را مرمت کرد.
وی ادامه داد: به عنوان مثال برای مرمت تخت سلیمان از یک گروه آلمانی متخصص استفاده کردهایم، سالهاست که سازمان میراث با فرانسه، ایتالیا و آلمان در این زمینه همکاری میکند.
احمدیان از همکاری با کشورهای دیگر در این زمینه خبر داد و گفت: در سال 97 برای مرمت قلعه دختر فیروزآباد با ایتالیاییها و مجموعه شیخ صفی اردبیل با آلمانیها همکاری خواهیم کرد.
وی گفت: با ژاپنیها نیز در زمینه مرمت و مستندنگاری آثار همکاری داشته و خواهیم داشت.
رئیس دفتر حفظ بناها ابراز داشت: برخی پروژههای مرمتی از باقی بناها جدا شدهاند و در هر شرایطی چه اعتبار کافی داشته باشیم چه نداشته باشیم مورد مرمت قرار میگیرند. این آثار به دو دسته آثار ثبت جهانی و ثبت ملی تقسیم میشود.
وی گفت: این گونه آثار را به پایگاهها تبدیل کردهایم که تحت هر شرایطی هر ساله اعتبار خود برای مرمت سالانه را دریافت میکنند.
احمدیان با بیان اینکه میدان نقش جهان یکی از این موارد است تصریح کرد: به عنوان مثال میدان نقش جهان از سالی که به پایگاه ثبت جهانی تبدیل شده است اعتبار خود را دارد هر چند که این اعتبار کفاف هزینههای هر ساله آن را نمیدهد.
رئیس دفتر حفظ بناها بابیان اینکه طبق برنامهریزیهای انجام شده برخی بناها در در اولویت سازمان میراث قرار دارند، عنوان داشت: این گونه آثار یک برنامه کلی برای ثبت جهانی دارد که طبق مدیریتهای کوتاه، بلند و میانمدت مورد مرمت قرار میگیرند.
وی در خصوص پایگاه نقش جهان عنوان داشت: بخش زیادی از این پایگاه با شهرداری است که این سازمان از تجار و مغازهداران آن منطقه عوارض و مالیات دریافت میکنند.
احمدیان تصریح کرد: به همین میزان نیز هزینه برای آن اثر میشود و برخی آثار این میدان نیز متعلق به میراث است و سازمان میراث فرهنگی هر ساله مرمت آن را انجام میدهد.
سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: 24اردیبهشت1397، کدخبر: 13970205000807: www.farsnews.com