✏️یکبار که همراه خانواده روی صندلی‌های واگن نشته بودیم، در حالی‌که منتظر بودیم تا اپراتور واگن را آزاد کند، خواهرزاده‌ام با هیجان از من پرسید: شانس " پرتاب‌شدن به بیرون" چقدره؟ برای او توضیح دادم که بر اساس قانون پایستگی کار و انرژی ریسک پرتاب‌شدن نزدیک به صفر نیست، دقیقا برابر صفر است. به همین دلیل است که طراحان اسکیت هوایی با آسودگی خاطر دهانه‌های ساختار یوشکل را آزاد گذاشته‌اند.

✏️متغیرهای اثرگذار بر تبدیل متوالی کار و انرژی به یکدیگر در اسکیت هوایی، محدود، قابل‌شناسایی و قابل‌اندازه‌گیری اند. انرژی پتانسیل واگن در دهانه‌ی ساختار یوشکل تنها به ارتفاع دهانه از سطح فرورفته‌ی U، نیروی جاذبه‌ی زمین و جرم واگن بستگی دارد. حاصل‌ضرب این سه متغیر برابر با انرژی پتانسیل واگن است، و این میزان انرژی دقیقا معادل کاری است که واگن با حرکت روی ساختار یوشکل انجام می‌دهد: کار لازم برای بالارفتن از طرف دیگر ساختار یو، و کار لازم برای غلبه بر نیروی اصطکاک.

✏️در حوزه‌ی علوم انسانی، مسائل اغلب به این سادگی و شسته‌رفتگی نیستند. مثلا در اقتصاد عموما با مسائلی سروکار داریم که تعداد بسیاری متغیر در آن دخیل‌اند، و برخی از متغیرها حتی قابل‌شناسایی نیستند چه رسد به این‌که قابل اندازه‌گیری باشند. تعدد و پیچیدگی متغیرهای مسائل اقتصادی چنان است که سیاست‌گذران گاه‌وبیگاه به بهانه‌هایی از قبیل تفاوت نظریه با عمل، ابهام در روابط متغیرها، و با توسل به توضیحاتی عوام‌پسندانه، قوانین اساسی دانش اقتصاد را نادیده می‌انگارند. "قانون قیمت واحد" از جمله‌ی این قانون‌هاست:

هر جا برای یک کالا بیش از یک قیمت موجود باشد، نیروهایی برای کاهش اختلاف قیمت‌ها و در نهایت به‌صفررساندن آن فعال می‌شود.

اسکیت هوایی و قانون قیمت واحد - بخش دوم

در قسمت اول گفته شد "قانون قیمت واحد" از جمله‌ی قوانین اساسی دانش اقتصاد است. این قانون می گوید هر جا برای یک کالا بیش از یک قیمت موجود باشد، نیروهایی برای کاهش اختلاف قیمت‌ها و در نهایت به‌صفررساندن آن فعال می‌شود.

دولت برای پایین‌نگه‌داشتن حامل‌های انرژی یارانه می‌دهد، ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات کالاهای اساسی تخصیص می‌دهد، سامانه‌ی نیما و بازار ثانویه برای کنترل نرخ ارز راه‌اندازی می‌کند، محصولات غذایی را زیر قیمت بازار عرضه می‌کند، و ... . تمامی این اقدامات به ایجاد دو یا چند قیمت برای کالایی واحد منجر می‌شود. برای بنزین، ارز، کالاهای اساسی و ...

دست نامرئی به نمایندگی از قانون قیمت واحد فعال می‌شود: کامیون‌داران را به نصب باک اضافه برای قاچاق سوخت ترغیب می‌کند؛ واردکنندگان را برای بهره‌برداری از دلار ۴۲۰۰ تومانی تشویق می‌کند؛ صادرکنندگان را برای خودداری از عرضه‌ی ارز در نیما و ثانویه به مسیرهای فرعی می‌کشاند، و دلالان را به جای تولیدکنندگان در صدر فعالان اقتصادی می‌نشاند.

حاکمیت در مقابل دست نامرئی به تکاپو می‌ا‌فتد، و تلاش می‌کند اصطکاک‌ها را برای بی‌اثرکردن نیروی دست نامرئی افزایش دهد. مرزها را برای جلوگیری از قاچاق مسدود می‌کند؛ عرضه‌ی دلار ۴۲۰۰ تومانی را به واردکنندگان ویژه محدود می‌کند؛ صادرکنندگان را برای عرضه‌ی ارز نیمایی مرعوب می‌کند، و دلالان را با عناوین سلطان سکه و ارز و قیر و غیره معدوم می‌کند.

در نهایت دست نامرئی پیروز می‌شود: مصرف سوخت اوج می‌گیرد؛ تقاضای دلار ۴۲۰۰ تومانی خیز بر‌می‌دارد؛ عرضه‌ی ارز نیمایی افت می‌کند، و سلاطین جدید در بازار کالاهای اساسی رشد می‌کنند.    

نتیجه‌ی بی‌اعتمادی به قانون قیمت واحد چیزی نیست جز شوک‌های متعدد قیمت ارز و کالاهای اساسی، جز ناامنی بیش‌تر محیط اقتصادی؛ جز نشتی‌هایی که منابع اقتصادیمان را تلف می‌کنند؛ جز موانعی که در محیط کسب‌وکارمان قد علم می‌کنند.

در نتیجه‌ی این ناباوری به قانون قیمت واحد است که تصور می‌کنیم اگر قیمت را دو دستی نچسبیم، بی‌افسار می‌شود؛ اگر منحنی  را مسدود نکنیم، واگن قیمت‌ها به سوی فضا رهسپار می‌شود؛ اگر نرخ‌ها را سرکوبشان کنیم، فرومی‌کاهند؛ و اگر آزادشان کنیم، فرو‌می‌پاشد. نیروی دست نامرئی گاهی بیش‌تر از جاذبه‌ی زمین است؛ نیرویی که گوسفندان را از مرز زمینی کشورمان به خارج می‌فرستد، و از مرز هوایی به کشورمان بازپس می‌فرستد.

بدون شک ریشه‌ی بسیاری از مسائل امروز اقتصادمان، باورنداشتن به قانون قیمت واحد است؛ قانونی که به‌لحاظ استحکام و اهمیت در دانش اقتصاد چیزی کم‌تر از قانون پایستگی کار و انرژی در فیزیک نیست.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از پایگاه خبری فولاد ایران ، تاریخ انتشار:7 اسفند 1397 ، کدخبر:48420 www.ifnaa.ir،