شعارسال: شهر «زاهدان کهنه» در 20 کیلومتری جنوب شرق زابل، 27 کیلومتری شرق زابل، در حوزه شهرستان زهک و روی بلندی واقع شده است.

«زاهدان کهنه» محل واقعی شهر سیستان، دومین دارالحکومه سیستان در دوره اسلامی بوده که تمام ویژگی‌ها و مشخصات شهر سیستان را دارا است.

این شهر در دوران اسلامی از اهمیت خاصی برخوردار بوده است، به طوری که گروهی از محققان آن شهر را (زرنج یا زرنگ) می‌دانند و برخی دیگر نیز آن را شهر باستانی جالق (زالق) به حساب آورده‌اند.

«زاهدان کهنه» از پنج بخش مجزا به نام‌های ارگ اول، ارگ دوم، قطعه، شارستان (جایی که افراد شهرنشین زندگی می‌کردند) و حومه که اطراف شارستان را در بر می‌گیرد ، تشکیل شده است؛ شمال سیستان و بلوچستان را «زاهدان کهنه» در برگرفته و برای این شهر حد و مرزی نمی‌توان مشخص کرد.

وسعت شارستان «زاهدان کهنه» 325 هکتار بوده و در دوران اسلامی در ایران هیچ شهری وجود نداشته که وسعت شارستان آن به این اندازه باشد. «زاهدان کهنه» از قرن پنج تا نه هجری مسکونی بوده و پایتخت سیستان در دوران اسلامی محسوب شده است.

در محل «زاهدان کهنه» و اطراف آن، مجموعه‌ای از بناهای دوران اسلامی وجود دارد که یکی از این مجموعه‌ها در فاصله ۲۵۰ متری شمال شرقی ارگ زاهدان کهنه قرار دارد.

تیمور که توان نفوذ به داخل شهر از طریق قلعه با باروهای قطور و مرتفع را نداشته از طریق بستن کانال‌های آب این شهر توانست به آن تسلط پیدا کند، این شهر در سال 785 هجری قمری به شدت تخریب و سپس با حمله شاهرخ تیموری در سال 811 هجری قمری به تباهی کشیده شد و از آن پس نیز برای همیشه در بستر تاریخ خفته ماند.

قطر برج‌های قلعه این شهر ۱۸‎/۵ متر، ضخامت باروهای آن ۴‎/۵ متر و ارتفاع آن‌ها به ۱۵ متر نیز می‌رسد که نمونه آن در هیچ بنای تاریخی دوره اسلامی ایران وجود ندارد.

در کنار ارگ «زاهدان کهنه» آرامگاهی به نام «چهل پیر» یا « چهل‌وچهار زاهد کهنه» دیده می‌‎شود، این مردان توسط تیمور لنگ گردن زده و در کنار ارگ دفن شدند؛ هم‌چنین در جهت شمال غربی «زاهدان کهنه» و در طول همان لبه گلی تراس بلندی که شهر دوران اسلامی اخیر زاهدان کهنه در روی آن بنا شده است، آثار یک آبراهه قدیمی دیده می‌شود و مقدار قابل توجهی سفال از نوع سفال‌های لعاب‌دار دوران اسلامی «زاهدان کهنه» در سطوح مختلف آن پراکنده است.

شهر «زاهدان کهنه» در زمان حیات خود انبار غله سیستان و بلوچستان بوده است و با مطالعات انجام شده بناهای متعددی از خشت و آجر که روی آن‌ها اثر گچ‌های رنگی نیز به چشم می‌خورد در این منطقه شناسایی شده است.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: 27فروردین1398 ، کدخبر: 98012711463: www.isna.ir